Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1987, Blaðsíða 10

Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1987, Blaðsíða 10
10 LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1987. Ég kann ekki að segja fyndnar sögur alvarlega - rætt við Stefán Jónsson um nýja bók „Ég hef átt í vandræðum með að ákveða hvaö þessi bók er,“ segir Stefán Jónsson sem sumir kalla alltaf fréttamann þótt hann hafi ekki gegnt því starfl í mörg ár. Veiðimaður er hann og rithöfund- ur og sendir nú frá sér bók sem hann vill ekki kalla endurminning- ar þótt þar sé fjallað um bernsku hans. Bókina nefnir hann Að breyta fjalli og ef haldið er fast við jarðbundna merkingu heitisins þá á það við Búlandstind. Stefán er fæddur og uppalinn á Djúpavogi, í skjóli tindsins. Háalvarleg bók „Þetta er bók um það fólk sem ég kynntist fyrst og þykir vænst um,“ heldur hann áfram og veltir vöngum. „Þetta er bók um baksvið þessa fólks á kreppuárunum, bók um foreldra mína og kynslóð þeirra. Því er ekki að leyna að þetta er háalvarleg bók en ég kann ekki að segja allar þessar fyndnu sögur al- varlega. Sumt fólk vill að alvarleg- ar sögur séu sagðar grátandi en ég bara kann það ekki. Ég get það ekki. Mér datt ekki einu sinni í hug að snúa á lesendur mína og skrifa alvarlega bók. Ég geri ráð fyrir að það séu bæði uppeldisatriði og ísköpuð einkenni sem valda þessu.“ Og Stefán heldur áfram að ræða vandræði sín við að skrifa alvar- lega. „í uppvexti mínum mátti ég ekki gráta þótt mér væri það stund- um skapi næst,“ segir hann. „Það er hefð í frásagnarmáta alþýðu, sem er hluti af sagnahefðinni, að fá orð eiga að duga. Hitt er músík og ég hef alltaf öfundað þá sem hafa hana á valdi sínu. Amma mín komst af með að nota 26 orð á dag. Móðir mín taldi þau. En þessi orð höfðu öll gildi fyrir vikið. Þau voru dýr mynt. Það má ekki skilja orð mín svo að uppeldið hafi verið harkalegt. Það var bæði hlýtt og kærleiksríkt en það var greinilegt að faðir minn ætlaði að gera úr mér hetju sem ég hafði ekki efni í. Uppeldið var bæði hart og glatt. Úr því komu alltaf einhverjir sigrar, oft með þreytu en alltaf með einhverri gleði.“ Veiðiárátta í blóðinu Það kemur ljóslega fram í bók Stefáns að veiðiáráttan greip hann í uppvextinum á Djúpavogi og upp- eldið og umhverfið urðu síst til að draga úr henni. Gildir þá einu hvort veitt er með öngli eða skot- vopnum. Frá þessu hausti, sem svo mörgum öðrum, á hann góðar minningar um vel heppnað gæsa- skyttirí og fyrir ofan skrifhorð hans hangir forláta haglabyssa á vegg. Við hliðina er mynd af sælum veiöimönnum með 40 gæsir við fætur sér. „Jú, jú. Veiðiáráttan kom þarna fyrir austan og fékk að þroskast og dafna,“ segir Stefán og er raunar viss um að hún sé mönnunum meðfædd. „Svo notaðar séu skýr- ingar Konrad Lorenz þá talar hann um ýmislegt sem er okkur ískapað. Eitt er það að við erum veiðimenn og vorum það lengi áður en farið var að rækta akra og löngu áður en iðnaður varð til. Þetta er í blóðinu, það er ég viss um. Ef menn ganga með góðum siðum að veiðunum og reyna að göfga þær þá þroskar það hvem mann. Hvergi hitti ég meiri dýra- vini en veiðimenn en hinir sem elckert vilja kannast við veiðiskap og telja sig dýraverndara, þeim er sama. Þeir hika þó ekki við að éta villibráðina þegar hún býðst.“ Stef- án mælir raunar að allar uppskrift- ir að steiktri gæs heíjist á orðunum: Bætið fyrst nokkrum grömmum af höglum í gæsina. Þingmennskan átti ekkert skylt við veiðiskap Stefán er í essinu sínu þegar rætt er um veiðiskap. „Ég veiði silung á flugu á sumrin og þykir það meira gaman en að fást við laxinn,“ held- ur hann áfram. „Það er svo að bestu vinirnir, sem ég hef eignast á síðari árum, eru í veiðiskapnum þótt við tölum ekki öllum stundum um veiðar. Ég viðurkenni það að þaö getur verið erfitt að stunda veiðar á tré- fæti, sérstaklega þar sem ég reyki of mikið og borða of mikið. Aftur á móti drekk ég hvergi nærri eins mikið og ég hefði lyst á - hvergi nærri.“ En pólitíkin. Reyndist hún ekki eins dijúg til vináttu og veiðamar? „Vitaskuld eignaðist ég kunn- ingja og vini þennan tíma sem ég var á Alþingi," svarar Stefán. „En pólitíkin átti aldrei neitt skylt við veiðiskap. Ég tók forustu Alþýðu- bandalagsins alvarlega. Ég fór á þing til að koma fram ýmsum málum og fyrstu fimm árin voru skemmtileg því ég var að læra ný vinnubrögð. Síðari flmm árin var hver dagur öðrum leiðinlegri en mér lánaðist það sem ég ætlaði mér þegar ég kom inn á þing fimm- tugur að vera farinn þaðan aftur sextugur. Ég hef aldrei séð eftir því eitt andartak að hafa hætt og ekki held- ur að hafa farið þarna inn. Ég á eftir að skrifa bók um þessi ár og hana í öðrum dúr en þingmenn hafa hingað til gert. En ég er nú hverjum degi fegnastur sem ég er ekki á þingi. Eysteinn Jónsson sagði eitt sinn að sá þingmaður, sem ekki vildi ráða og þar af leiðandi verða ráö- herra, ætti ekki að vera á þingi. Ég fór ekki til þess á þing.“ Ekki endurminnigar Stefán neitar því enn staðfastlega að hann eigi eftir að skrifa endur- minningar sínar og er meinilla við þetta heiti á bókum. „En það er orðin til í huga mér önnur bók,“ segir hann. „Það verður sárari vinna að skrifa þá bók en þessa. Það verður meira af blóði, svita en vonandi ekki tárum í henni. Þar verð ég að ganga nær mér og muna fleira sem ég hef ekki gaman af. Erfiðast verður þó að skrifa þannig að bókin verði ekki leiðinleg. Hitt er best að játa að mig verkjar alveg djöfullega í sum af þeim atriðum sem ég verð að rifja upp.“ Stefán er þeirrar skoðunar að sú árátta að skrifa bækur, segja sögur og rekja minningar sínar sé ein- hvers konar geggjun. „En mér hefur alltaf þótt gaman að segja sögur,“ segir hann og meinar það. „Ég hef alltaf haft einfaldan bók- menntasmekk. Góð saga er vel sögð saga og ég hef heyrt margar góðar sögur. Þannig er að öll lifsreynsla verð- ur að sögu sem maður semur í huga sér en segir fáar og skrifar færri. Þetta er í raun og veru „sykkopatísk" tilhneiging. Hún er það en það er misskilningur að hún komi með aldrinum. Það er ekki rétt. Vissulega er þó ekki hægt að skrifa bók eins og þessa fyrr en eftir miðjan aldur því efnið verður að gerjast á löngum tíma. En ég ætti ekki annað eftir en að skrifa endurminningar mínar í heilt rit- safn. Ég hef margt annað að skrifa en um persónu mína. Við þolum það heldur ekki, hvorki persóna mín né ég. Það er frekar fóUcið sem ég hef kynnst og ævintýrin í kring- um það sem ég hef áhuga á að skrifa um. Það hefur þó verið sagt að rithöf- undar séu alltaf að skrifa um sjálfa sig leynt og ljóst. Það verður þá bara að hafa það en ég hef ekki áhuga á því,“ segir Stefán Jónsson. -GK Forystumenn verkamannafé- lagsins á Húsavík voru eins blóð- rauðir og framast varð á kosið í allri stefnumótun og orðfæri. Hvað kjaramál fólksins áhrærði var aft- ur á móti greinilegt, að þeir voru ekki jafn trúaðir á það og t.d. Djúpavogskommar, að óréttlæti heimsins yrði upprætt í eitt skipti fyrir öll með heimsbyltingu milli jóla og nýárs. Þeir biðu ekki eftir slíku, heldur skipulögðu þeir nokk- uð, sem nú mætti kalla grasrótar- hreyfingu í nauðþurftarmálum. Þeir komu upp sameiginlegri hey- öflun í vambirnar á beljum verka- manna og stofnuðu svarðarsamlag, eins og það hét á norðlensku að mynda félagsskap um mótekju til eldiviðar. Sjómennimir voru að kalla allir í verkamannafélaginu og mjög margir þeirra áttu hlut í bát og voru náttúrlega þar með aðilar að útgerðinni. Þess vegna fannst hugtakið útgerðarauðvald ekki í orðabók róttækrar verka- lýðshreyfingar á Húsavík. Ef það heyrðist nefnt, þá hljómaði það eins og tökuorð, sem ekki hefði raunverulega merkingu í plássinu. Þá voru Borgarhólsbræður, Stefán og Þór, að ljúka við að borga fyrsta mótorbátinn sinn, samtímis því sem þeir borguðu upp flmm ára gamlar verslunarskuldir fóður síns við Bjarna Benediktsson kaup- mann. Það má hver leggja þeim það til lofs eða lasts að eigin vild, en ekki áttu sósíalistar vaskari stuðn- ingsmenn í öðrum en þeim og enn, eftir að þeir voru orðnir ríkustu útgerðarmenn á íslandi, var samúð þeirra þeim megin á skákborðinu. Pólitískur þroski á Húsavík Annars má ég alls ekki gefa í skyn, að ég hafi tekið út neins kon- ar pólitískan þroska á Húsavík þennan vetur, en ég kynntist býsna vel kommum staðarins, og margir þeirra reyndust mér góðir ekki síð- ur en kapítalistarnir. Og þó finnst mér að eitt hafi ég nú lært á þeim mánuðum, sem ég gleymdi ekki síðan, en þaö var að taka hóflegt mark á flokkspólitískum heiftar- orðum. Kannski var húsvískum verka- mönnum ekki þakkandi, þótt þeir kynnu miklu betur til félagslegra vinnubragða en karlarnir austur á Djúpavogi. Þeir fyrrnefndu áttu nefnilega heimafenginn grunn að byggja á, bæði auðskildari og praktískari en þann, sem túlkaöur var í tímaritunum frá Sovét. Sá fræðilegi grundvöllur, sem Búkar- in, kennifaðir bolsanna í Moskvu, túlkaði fyrir byltingu iðnverka- fólks á meginlandi Evrópu á þeim • árum, var ekki sniðinn að hug- j myndaheimi fiskimanna neins staðar á íslandi. En Húsvíkingar j stóðu betur að vígi en ýmsir aðrir vegna þess, að þeir áttu heima hjá sér sinn eigin pólitiska fræðasmið og forsprakka alþýðumenningar, sem var meira við hæfi fólksins. Hann var að vísu að mestur hættu ritstörfum og gjörsamlega hættur pólitískri agitasjón. En hann var sannarlega ékki þagnaður og gerði skoðanir sínar ennþá gildandi í menningarmálum Þingeyinga. Tarsan í sýslubókasafninu Hann fæddist árið 1846 og var sem sagt 89 ára þennan vetur og hafðist við flesta daga í kastala- byggingu við norðanverða Garð- arsbraut, sem hét þá alls ekkipeitt. Þetta var sýslubókasafnið. Það stóð skammt frá Villasneiðingnum, sem hafði þá ekki enn verið nefndur eftir Vilhjálmi frænda, sem sagt steinsnar frá Hliðskjálf. Þar réði enn húsum Benedikt sjálfur Jóns- son frá Auðnum, og segir nú frá þeim áhrifum sem hann varð fyrir af kynnum sínum við mig. Það var ekki fyrr en um miðjan þorra, að ég komst upp á lag með að nota bókasafnið. I byijun sótti ég þangað öll heftin, sem ég átti enn ólesin af hinum Tarsanbókunum, hvert á fætur öðru. Og þarna var hann sem sagt fyrir innan borðið, pínulítill, ævaforn og skorpinn, skeggjaður og mjóróma karl, sem ekki fékkst orða bundist um þaö er lauk Tarsanstúderingum mín-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.