Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.1988, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ 1988.
Frjálst,óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverö á mánuði 700 kr.
Verð í lausasölu virka daga 65 kr. - Helgarblað 80 kr.
Þungbært hinum fátæku
Alþingi lét veröa eitt sitt síðasta verk aö samþykkja
viröisaukaskattinn sem lög. Málið fer þó rakleiðis fyrir
milliþinganefnd og gæti því tekið miklum breytingum
til haustsins. Þetta er undarleg aðferð með ný lög, en
ekki að ástæðulausu. Málið reyndist vera of illa unnið.
Nú skiptir öllu, að þær breytingar verði með haustinu,
sem lagfæra skattinn. Sem stendur yrði hann alltof
þungbær hinum lægstlaunuðu, svo og menningarstarf-
semi í landinu.
Hvað er virðisaukaskattur? Hann er neyzluskattur
eins og söluskattur en þó með öðrum einkennum. Ætl-
unin er, að virðisaukaskattur komi í stað söluskatts.
Virðisaukaskattur er tahnn munu innheimtast betur
en söluskattur. Skattprósenta virðisaukaskatts geti því
orðið lægri en söluskatts nú. Virðisaukaskattur gæti,
væri rétt að staðið, reynzt betri en söluskattur. Því mið-
ur eru gaharnir of mikhr eins og virðisaukaskattur
hefur verið afgreiddur í bih.
Virðisaukaskattur leggst á söluverð á öhum við-
skiptastigum en söluskattur einungis á síðasta við-
skiptastigi.
Virðisaukaskattur safnast ekki upp í vöruverði eins
og söluskattur, vegna þess að þann skatt, sem hefur
verið greiddur af aðfóngum, má draga frá þeim skatti
sem leggst á söluverðið, áður en skatti er skhað í ríkis-
sjóð. Þetta kemur í veg fyrir þá uppsöfnun svokahaða,
sem oft er rætt um, og ríkið skhar stundum tU ákveð-
inna atvinnugreina og stundum ekki eftir geðþótta.
Virðisaukaskatturinn á því ekki að mismuna einstökum
atvinnugreinum. Hann á að bæta samkeppnisstöðu ís-
lenzkra fyrirtækja gagnvart erlendum fyrirtækjum, sem
nær undantekningalaust hafa virðisaukaskatt.
Þótt virðisaukaskatturinn eigi að innheimtast betur
en söluskattur, er kostnaður við innheimtuna að sama
skapi meiri.
En lögin, sem alþingi samþykkti, eru hættuleg.
Ríkisstjórnin gerðist mikUl bölvaldur fátæku fólki,
þegar hún lagði matarskattinn á.
Nú er ætlunin með virðisaukaskattinum að fram-
lengja matarskattinn Ulræmda, sem veldur sex þúsund
mihjóna skattheimtu á almenning í landinu. Stjórnarhð-
ar verða að átta sig á, að þessi skattlagning er mörgum
um megn og setur fjölskyldur á vonarvöl. Því er engin
hemja að láta almenning borga sömu prósentu af mat-
vælum og öðru, þegar virðisaukaskatturinn tekur gUdi.
Þessu verður að linna.
Virðisaukaskatturinn yrði einnig hættulegur menn-
ingarstarfsemi í landinu og prentfrelsi, þótt einhver lof-
orð hafi verið gefm um lagfæringar næsta haust. í þeim
efnum gengur ekki á íslandi að leggja á slíkan virðis-
aukaskatt.
Þannig þurfa ráðamenn að breyta hugarfari sínu fram
til haustmánaða, æth þeir að taka upp virðisaukaskatt.
Gert hefur verið ráð fyrir að leggja virðisaukaskatt-
inn á með ákveðinni prósentu yfir línuna, hafa sömu
skattprósentu á öllum vörum og þjónustu. Bent hefur
verið á, að í iðnríkjunum er oftar um fleiri en eina pró-
sentu að ræða, og þar er matur sums staðar undanþeg-
inn að fiUlu. Ríkisstjómin hefur hins vegar reynzt
ósveigjanleg í málinu.
Sem betur fer spá margir, að máhð breytist með
haustinu.
Haukur Helgason
2. maí sl. ritar Jón Magnússon
lögmaöur grein í DV þar sem hann
fer nokkrum orðum um nýliðinn
fund hjá Framsóknarflokknum.
Ekki ætla ég hér að svara fyrir
Framsóknarflokkinn heldur vil ég
víkja að því sem lögmaðurinn segir
um verðlag og verðlagningu land-
búnaðarafurða.
Hann lætur þau orð falla að ríkj-
andi stefna í landbúnaðarmálum
valdi því að matvörur, mikilvæg-
ustu neysluvörur fólksins, hækki
án alls samhengis og samræmis við
aðra hluti í þjóðfélaginu.
Hér er stórt sagt en það kemur
svo sem ekki á óvart aö málflutn-
ingur af þessu tagi skuli hafður
uppi. Lögmaðurinn er þekktur af
þátttöku sinni í landbúnaðarum-
ræðunni á undanfömum árum,
m.a. frá því að hann var formaður
Neytendasamtakanna, og eru þessi
ummæli í samræmi við fyrri mál-
flutning.
Verðlagning
landbúnaðarafurða
Verðlagning landbúnaðarafurða
til framleiðenda hefur farið fram
meö tvennum hætti. Annars vegar
eru nautgripa- og sauðfjárafuröir
verðlagðar af sexmannanefnd sem
í eru fulltrúar framleiðenda og
neytenda. Hins vegar hefur t.d.
verðlagning eggja, kjúkhnga og
kartaflna verið í höndum framleið-
enda sjálfra og em þessar vörur
því kallaðar frjáls egg, frjálsir
kjúkhngar og frjálsar kartöflur af
þeim sem eru andsnúnir opinberri
verðlagningu.
100
Þróun afurðaverðs og framfærsluvísitölu
■ KJÖT
0‘MJÖLK-----------
■ FRAMFÆRSUJVfSlT
I.
! 1J1 í
1982 - 1983 1983 - 1984 1984 - 1985 1985 - 1986 1986 - 1987 1987 - 1988
Mynd 1
Þróun afurðaverðs, niðurgreiðslna
140
120
100
80
60
40
20

l \ —1

V Vz '

1 1 1 1 1 ■ ■ 4 1 1
79/80 80/81 81/82 82/83 83/84 84/85 85/86 86/87 87/88
Gnmdvallarverð Smásöluv.læri DI Niðurgreiðslur
Mynd 2
Verðlagning landbúnaðarafurða:
Rangfærslur lögmannsins
KjaUaiinn
Gunnlaugur
Júlíusson
verð til bænda hækkar í allnánu
samhengi við framfærsluvísitölu
en oftast hækkar framfærsluvísi-
talan þó meira á fyrrgreindu tíma-
bih. Því er það deginum ljósara að
fyrrgreind fuhyrðing lögmannsins
á ekki við rök að styðjast.
Þróun smásöluverðs
á dilkakjöti
Þegar rætt er um verðlagningu
dilkakjöts verður að hta á báðar
hhðarnar, bæði verð til framleiö-
enda og smásöluverð. Á mynd 2
kemur fram verðþróun á áranum
1979-1988, bæði hvað varðar verð
til bænda og smásöluverð læris af
flokki DI. Einnig er gerð grein fyrir
þróun niðurgreiðslna á sama tíma-
Verðlagning afurða nautgripa og
sauðfjár fer þannig fram að á íjög-
urra mánuða fresti reiknar Hag-
stofa íslands út verðlagsþróun á
þeim rekstrarhðum sem taldir era
nauðsynlegir við framleiðsluna.
Magn (umfang) þeirra er hins veg-
ar samningsatriði innan sex-
mannanefndar.
Eru niðurstöður Hagstof-
unnar ekki í samræmi
við raunverulega þróun?
Verðlagning landbúnaðarafurða
tekur því mið af þeirri þróun sem
hefur þegar átt sér stað en stýrir
þróuninni ekki. Við slíkt fyrir-
komulag get ég ekki samþykkt að
matvörur hækki án samhengis og
samræmis við aðra hluti í þjóð-
félaginu heldur er nákvæmt eftirht
með því að þær hækki ekki um-
fram raunverulegar hækkanir á
aöföngum. Kannski lögmaðurinn
haldi því fram að Hagstofa íslands
vinni þessar upplýsingar ekki upp
frá raunveralegum forsendum
heldur grípi þær úr lausu lofti, án
samhengis við raunveruleikann?
Forsendur fyrir magni (umfangi)
kostnaðarliða er fengið úr búreikn-
ingum frá bændum sem unnir era
hjá búreikningastofu landbúnaðar-
ins. Hún starfar samkvæmt sér-
stökum lögum. Því er tryggt aö
aukin rekstrarhægkvæmni hjá
bændum skih sér inn í útreikninga
á verðlagsgrundvelh landbúnaöar-
ins. Stórfehdur samdráttur í fóður-
bætisgjöf er einmitt dæmi um slíka
þróun sem hefur leitt til lækkunar
á verði landbúnaðarafurða.
Hitt er aftur á móti ljóst að bænd-
ur verða eins og aörir atvinnurek-
endur í þjóðfélaginu að fá hærra
verð fyrir sína vöru þegar aðföng
hækka ef reksturinn á að geta stað-
ið undir sér. Þetta er aftur á móti
atriði sem ýmsir aöilar í þjóðfélag-
inu eiga erfitt með að skilja ef
dæma má eftir þeim áherslum sem
jafnan era lagöar á fréttaflutning
af hækkunum á verði landbúnað-
arafurða.
Hvernig hefur þróunin verið
á undanförnum árum?
Til þess að leiða umræðu um
hvort verðhækkanir landbúnaöar-
afurða séu úr samhengi við aðrar
veröhækkanir í þjóðfélaginu yfir á
svið staðreyndanna þá er hér birt
yfirlit um þróun framfærsluvísi-
hagfræðingur
Stéttarsambands bænda
tölu ásamt þróun verðs til fram-
leiðenda á mjólkurhtra og 1 kg af
DI (sjá mynd 1.) Þróunin er reiknuö
út sem hlutfallsleg hækkun milh
ára miðað við 1. sept. ár hvert, þar
sem nýr og endurskoðaður verð-
lagsgrandvöllur tekur yfirleitt ghdi
um þær mundir.
Á mynd 1 kemur berlega í ljós
hvemig þróunin hefur veriö á ár-
unum 1982 til 1988. Einungis tvö ár
af sex hækkar verð landbúnaðaraf-
urða meira th bóndans en sem
nemur hækkun framfærsluvísi-
tölu, þar af er í annað skiptið ein-
ungis um dilkakjöt að ræða. Fyrra
tímabilið er 1983-1984 en á árinu
áður hafði verðlagning landbúnað-
arafurða dregist verulega aftur úr
annarri verðþróun eins og kemur
glögglega fram lengst til vinstri á
myndinni. Síðan er það á tímabh-
inu 1986-1987 að dhkakjöt hækkar
umfram framfærsluvísitölu. Þegar
verðlagsgrandvöllur landbúnaðar-
afúrða var klofinn upp árið 1986
kom í ljós að verulega hafði vantað
á að sauðfjárbændur fengju eðhleg-
an kostnaö metinn að fuhu í veröi
dilkakjöts. Vegna þröngrar mark-
aösstöðu var hluta af eölhegri verð-
hækkun frestað haustið 1986. Á
móti því kom að verðábyrgðar-
samningur um dhkakjöt milli ríkis
og Stéttarsambands bænda náði
yfir meira magn en eha. Þessi frest-
un á verði til bænda kom síðan inn
í verölag dilkakjöts haustiö 1987.
Það er því deginum ljósara að
bih.
Hér kemur fram að raunverð á
dilkakjöti th bænda hefur farið
lækkandi á þessu tímabili þannig
að hér kemur skýrt fram að ýmiss
konar framþróun í búrekstrinum
hefur skilað ódýrari framleiðslu.
Yfirlit um þróun á verði á dilka-
læri sýnir að verðiö var thtölulega
mjög jafnt að raunghdi fram th
ársins 1984 en þá skeður tvennt.
í fyrsta lagi er smásöluálagning
á dhkakjöti gefin fijáls og sjást þess
greinheg merki að raunverulegt
verð kjötsins hækkar verulega um
hkt leyti.
í öðru lagi lækka niðurgreiöslur
mikið. Þær falla niður undir 27%
af því sem þær vora á tímabhinu
1979/1980. Þrátt fyrir að þær hækki
aftur frá árinu 1985 þá hefur það
ekki þau áhrif að verð á lærinu
lækki heldur hækkar það enn.
Hverjar eru staðreyndirnar?
Hér að framan hefur verið fjallað
um þá fuhyrðingu að verð á land-
búnaðarafurðum hækki án sam-
hengis við aðra verðþróun í sam-
félaginu. Sú fullyrðing stenst ekki
með tilliti th þeirra upplýsinga sem
hér eru fram lagðar. Einnig hefur
verið sýnt fram á að dhkakjöts-
framleiöslan hefur orðið ódýrari á
undanfómum áram. Hins vegar
eiga aðrir aðhar, sem koma nálægt
verðmyndun dhkakjöts, hægara
um vik en áður að ákveða sér laun
fyrir meðhöndlun vörunnar. Sú
breyting viröist hafa leitt af sér
hærri álagningu og þar með hærra
vöraverð, ásamt því að niöur-
greiðslur hafa lækkað stórlega.
Gunnlaugur Júliusson