Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1994, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 7. JÚLÍ 1994
11
Meiming
Frá hornístöðum
til höggstokks
A Islandi hefur ekki varðveist nema brot af þeim
mikla fjölda dýrgripa sem heimildir segja okkur að
hafi prýtt bæði kirkjur og höfðingjasetur, svo ekki
ekki sé minnst á forgengilega hversdagshluti, þá sem
ryö, mölur og íslensk veðrátta grandaði. Engu að síður
höfum við aðgang að fjölmörgum gripum, bæði í Þjóð-
minjasafni íslands og minjasöfnum víða um land, sem
veita okkur ómetanlega innsýn í sögu okkar og menn-
ingu. Þessir gripir eru hins vegar ekki alltaf eins aug-
ljóslega glæsilegir í útliti og þau gersemi sem útlendar
safnastofnanir geta teflt fram, sem leggur okkur skyld-
ur á herðar. Við verðum að leggja okkur sérstaklega
fram við að kynna þessa arfleifð okkar í máh og mynd-
um til að almenningur fái skynjað seiðmagn hennar
og þýðingu. Sjálfum eru mér minnisstæð viðbrögð við
nærmyndum Páls Stefánssonar ljósmyndara af nokkr-
um brúkshlutum úr Byggðasafninu að Skógum, sem
birtar voru í tímariti sem ég ritstýrði fyrir nokkrum
árum. Lesendur létu í ljós undrun og ánægju yfir sér-
stæðri og óvæntri fegurð þessara hluta. Tilefni þessa
formála er að sjálfsögðu „Gersemar og þarfaþing", ný
bók sem gefin hefur verið út í tilefni af 130 ára sögu
Þjóðminjasafnsins og 50 ára afmæfi lýðveldisins. Rit-
stjóri verksins, Árni Bjömsson, og samstarfsmenn
hans hafa einmitt bmgðið á það ráð að velja 130 gripi
til ljósmyndunar og umfjöllunar og byggist valið að
mestu á afmælissýningu Þjóðminjasafnsins, „Nútíð
við fortíð", sem haldin var í fyrra við góðar undirtektir.
Nóbelskjóll Auðar Laxness
Aðstandendur bókarinnar hafa einnig haldið sig við
þá tilhögun sýningarinnar að láta aðfangaskrá
ákvarða uppröðun. Herfi frá 19. öld getur því fylgt í
kjölfar skautbúnings frá 18. öld eða nóbelskjóls Auðar
Laxness, svo dæmi séu tekin af handahófi. Vissulega
gefur þessi uppröðun ágæta hugmynd um „hin mörgu
sérsvið á vegum þjóðminjavörslunnar", svo vitnað sé
í formála Árna Björnssonar, en rýrir að einhveiju leyti
pedagógískt gildi bókarinnar. Uppröðun í tímaröð
hefði gert hvort tveggja í senn, að rækja trúnað við
sérsviö þjóðmipjavörslunnar og veita sögulegt yfirlit
til almennra nota. Þar á móti kemur að bæði eru grip-
ir vel valdir, koma manni oftlega á óvart, og umfjöllun-
in fróöleg, skemmtileg, jafnvel fyndin. Hvað kannast
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
margir til dæmis við „lausavasa" sem konur nældu á
sig og notuðu til að hrúga í afgöngum af veislumat?
Eða hringabrynjuna sem Sigurður málari Guðmunds-
son er sagður hafa gert sér? Og yndislega fjarstæðu-
kennd er hugmynd Ástu frænku minnar Eiríksdóttur,
konu Svavars Guðnasonar, að hanna kjóla og láta
Svavar mála á þá mynstur. Þessum upplýsingum, og
fleiri til, er hér skilmerkilega haldið til haga. Höfund-
ar eru 35 talsins, sem segir allnokkuð um þann mikla
áhuga á þjóðháttum og fomminjum sem nú virðist
ríkja meðal íslenskra fræðimanna. Sérhver hlutur,
hversu lítilmótlegur sem hann er, hefur merka sögu
að segja, sverð jafnt sem blekbytta, homístöð, kaffi-
kvörn og höggstokkurinn þeirra Agnesar og Friðnks.
Sjálfur hafði ég mesta ánægju af skrifum þeirra Áma
Bjömssonar, Hallgerðar Gísladóttur og Þórðar Tómas-
sonar, en þau ásamt Elsu E. Guðjónsson og Þór Magn-
ússyni em afkastamestu höfundar í bókinni. í heildina
séð er ljósmyndun vel heppnuð, sem og prentun þeirra.
Þó koma tvívíðir hlutir yfirleitt betur út en þrívíðir,
hveiju sem um er að kenna. Gísh B. Björnsson er
ábyrgur fyrir aðgengilegu og sígildu útliti bókarinnar.
Óhætt er að yfirfæra heiti bókarinnar á hana sjálfa,
kalla hana gersemi og þarfaþing, sjálfstætt framhald
eftirminnilegra minjaþátta Kristjáns Eldjáms.
Gersemar og þarfaþing
Úr 130 ára sögu Þjóöminjasafns íslands
298 bls., 172 litmyndir, 25 s/h myndir
Ritstjóri: Árni Björnsson
Þjóðminjasafnið & Hið íslenska
bókmenntafélag 1994
Sviðsljós
Úti-
bridge á
Höfn
Fólk gerði sér ýmislegt til skemmt-
unar á „Hátíð á Höfn“ um síðustu
helgi, meira að segja var þar sett upp
bridgeborð sunnan við vegg. Spilað
var fast og vel og um leið nutu þátt-
takendur veðurblíðunnar.
Bridgespilararnir Bjarni Þórhalisson, Jón Níelsson, Gunnar Halldórsson
og Gunnhildur Gunnarsdóttir i úrspili í hörðum samningi.
DV-mynd Júlía Imsland, Höfn
Þú sem ert félagshyggjumaður.
Rí hverju að kyssa á vöndinn?
Hefur Mogginn haldið uppi vörn
fyrir skoðanir þínar?
mmm
- félagshyggjublaðið. Sími 631-600