Dagur - 01.06.1968, Blaðsíða 2

2
VATNIÐ - Nýjasta bóltin í Alfræðisafni AB
VATNIÐ hefur stundum verið
nefnt vagga alls lifandi. Þar
kviknaði lífið og hóf sinn langa
þróunarferil frá frumstæðum
jui’tum og dýrum, sem eru nær
eingöngu vatn, til mannsins,
sem er vatn að tveimur þriðju
hlutum. Ekkert, sem lífi er
gætt, getur án þess verið, og
það setur mót sitt á öll lífsstörf
jurta og dýra. Matarlaus getur
maðurinn lifað í nokkrar vikur,
jafnvel allt að áttatíu dögum
eins og dæmi er til, en vatns-
laus getur enginn vænzt að tóra
lengur en tíu daga.
Vatnið er nýjasta bókin í Al-
fræðasafni AB og hin seytjánda
í röðinni. Aðalhöfundur hennar
er dr. Luna B. Leopold, fjöl-
menntaður verkfræðingur, veð-
urfræðingur og jarðfræðingur,
sem hreppt hefur margs konar
heiður fyrir vísinda- og rit-
störf og rannsóknir, en Hlynur
Sigtryggsson veðurstofustjóri
hefur snúið bókinni á íslenzku.
Hefur hann jafnframt skrifað
formála fyrir henni og kemst
þar m. a. svo að orði: „Vatnið
skóp landið okkar. Eimþrýsing-
ur í hraunkviku neðanjarðar
lagði mikinn skerf til að þrýsta
henni upp á yfirborðið, þar tóku
haf og jöklar við henni, klæddu
hana, myndbreyttu og mótuðu.
Þegar forfeður okkar stofnuðu
hér þjóðfélag, varð hafið þjóð-
braut þess og aðalvinnuveit-
andi. . . . Um 150 milljarðar
tonna af vatni falla á landið ár-
lega, og á leið til sjávar veitir
smáhluti þessa mikla magns
okkar ljós og yl, auk frábærs
SVO nefnist um 200 blaðsíðna
rit Sögufélags Austurlands og
barst blaðinu nýlega. Er þetta
annað hefti ársins 1967. Rit-
stjóri er Sigurður O. Pálsson,
Skriðubóli, Borgarfirði, en með
honum í ritnefnd eru: Ái-mann
Halldórsson, Eiðum, Björn
Sveinsson, Egilsstaðakauptúni,
Benedikt Björnsson, Búðum og
Jón Björnsson, Skeggjastöðum.
Afgreiðslumaður er Björn
neyzluvatns, sem margar stærri
þjóðir og auðugri hafa ekki efni
á að veita sér. Þekking á vatn-
inu, háttum þess og störfum er
því þjóðinni lífsnauðsyn, enda
beinist mikill hluti af rannsókn
arstörfum vísindamanna henn-
ar að þessum atriðum á einn
eða annan hátt. Almenningi er
þá ekki síður gagnlegt að vita
helztu deili á vatninu, eðli þess
og aðferð aUri.“
Það eru ótrúlega mörg og fjöl
skrúðug þekkingarsvið, sem tek
in eru til meðferðar í þessari
bók. □
Sveinsson.
Þetta hefti flytur fjölbreytt
efni margra höfunda, einkum
þjóðlegt. Richard Beck skrifar
um tvo austfirzka skáldbræður,
Guðmundur Egilsson á Þvottá
þátt af Guðmundi Hjörleifssyni,
Halldór Stefánsson um Austfirð
ingasögu, Eyjólfur Hannesson
greinina Helför og hrakningar,
Benedikt Gíslason frá Hofteigi
Frá höfuðbóli til hellisvistar, og
Halldór Ármannsson greinina
MÚLAÞING - Rit Sögufélags Austurlands
Gestur á ferð. Hrólfur Krist-
Menníðsefur fyrir ungf fólk
son og Pall Guðmundsson eiga
þarna greinar. Aðrir höfundar
eru: Jón L. Jónsson, Þinghóli,
Sigurður Vilhjálmsson, Hánefs-
stöðum, Halldór Pétursson,
Geirastöðum, Andrés B. Björns
son, Snotrunesi, ritstjórinn
Björn Jóhannsson fyrrv. skóla-
stjóri og auk þessa eru mörg
kvæði og samtíningur. Margt í
ritinu er bæði fróðlegt og
skemmtilegt. □
EKKI get ég vikið úr huga mín
um óskum þeim, er ég tel bezt-
ar til handa æskunni. Höfum
við kennt henni, hve brýn nauð
syn er að kunna skil á og læra
að gegna algengum störfum?
Mörg eru þau störf, sem ýmsum
unglingum finnst, að ekki séu
við þeirra hæfi. Öll verk, sem
þörf er á að inan a'f hendi, eru
sömu virðingar verð. Margir
eiga erfitt með að skilja lífið,
sætta sig við staðreyndir, verða
því utanveltu, flýja af verðin-
um, fyllast beiskju og þrjósku
og verða sjálfum sér og öðrum
til vandræða. Þetta þarf að leit-
ast við að fyrirbyggja.
Skólakerfi þjóðarinnar er
mai'gbrotið, en þó líklega ekki
nógu fjölbreytilegt. Framar öllu
þarf að veita sem flestum, helzt
öllum, aðstöðu til að starfa að
viðfangsefnum við þeirra hæfi
og getu hvreju sinni. Sumir eiga
að vísu auðvelt með að leysa
flest eða allt, sem þeim er ætlað,
aðrir eiga bágt með margt, en
geta þó leyst viss verkefni vel
af hendi, og orðið nýtir menn.
Fullyrða má, að margir ungling
ar njóta sín illa í bóklegu skól-
unum, þar sem þeim er skylt að
fást við ýmis þau fræði, sem eru
þeim fjarlæg og þeir geta ekki
ráðið við. Menn verða að skilja
þá, sem við námserfiðleika eiga
að stríða, rétta þeim skilnings-
ríka, hlýja hönd og vísa þeim
veginn. Allt gott og fagurt þarf
að innræta þeim, móta hug
þeirra, tillitssemi og vináttu. Of
erfið viðfangsefni valda sárs-
auka og uppgjöf, hæfileg verk-
efni örva, veita sjálfstraust og
lífsgleði. Leitumst við að upp-
ræta illgresið, svo að nytjagróð
urinn komist til þroska eins og
framast er auðið. Einstaklingur
inn þroskast heilbrigt og eðli-
lega með hæfilegu, viðráðan-
legu starfi. Þangað er að leita til
vakningar, gæfu og gengis.
Framtíðin þarf á þeirri bless-
un að halda að sigra menn með
siðferðisþroska, dómgreind og
réttsýni. Oft hefi ég hugsað um
gamla baðstofulífið og sveita-
búskapinn. Allir fengu að starfa
að fjölbreytilegum verkefnum,
verða þreyttir, en fengu hvíld í
■kyrrð og ró að kvöldinu. Gafst
þá tó mtil að ræðast við í sátt
og samlyndi, hlusta á sögulest-
ur, læra lög og kvæði. Unnin
var ull í fat og mjólk í mat.
Margt var iðkað, sem jók yndi,
augaði andann og efldi orðsins
list. Dagurinn endaði með lestri
Ekki þarf að draga í efa, að allt
þetta jók menningu og efldi
þroska þeirra er nutu.
Er ekki kominn tími til að
velja heppilegt landsvæði, helzt
þar sem jarðhiti er, og hefja þar
búskap rneð unglingum og nauð
synlegu starfsfólki, hæfu til að
stjórna og leiðbeina. Þar fengi
hver starf við sitt hæfi og lærði
margvísleg störf innan húss og
utan. Landið bíður víðsvegar,
frjósamt, fagurt og hlunninda-
ríkt, ef menn aðeins hafa áhuga
og djarfa hugsun til að yrkja
það og nytja æsku þjóðarinnar
til gæfu og blessunar. Ég þekki
sveit, sem vel liggur við, hiti í
jörð, mikið landrými, yfir 30
jarðir í eyði. Sveitin er fögur,
og þar ríkir enn gömul og gróin
sveitamenning. Þar ætti að
koma upp menningarsetri fyrir
ungt fólk. Rosknir menn með
mikla lífsreynslu og þekkingu
yrðu fúsir að heimsækja slíkt
starfs- og skólasetur og miðla
því hugmyndum, þekkingu og
vizku. Dugmiklir menn og far-
sælir leiðtogar þurfa að veljast
til forstöðu og allrar verkstjórn
ar á svo fjölmennu og umfengs-
miklu heimili og hér um ræðir.
Æskílegt væri, að prestur sveit
arinnar hefði áhuga og getu til
að leiðbeina ungmennunum til
andlegra dáða. Ekki má gleyma
því, að kynning og samvistir við
dýrin ásamt hvers konar jarð-
yrkju veitir öllum ómetanlega
hollustu.
Ég vona, að við höfum ekki
glatað öllum skilningi á því,
hvernig menn áður fyrr beittu
kröftum sínum til betri kjara
með karlmennsku og æðruleysi.
Dæmi þeirra á að hvetja okkur
og lyfta úr vonleysi og svart-
sýni til heilbrigðra starfa og
þjóðhollra.
Trúin á guð og bænin láta ár-
geisla gleðinnar hrekja burt ör-
væntingu og ótta.
Hveragerði, 5. marz ’68
Árný I. Filippusdóttir.
Húsmæðraskólinn á
Laugalandi 30 ára
Kveðja frá fyrstu nemendunum
veturinn ’37—’38.
Sólarbirta sífellt vor
sumardýrð um allan dalinn.
Löngu gengin gæfuspor
geyma myndir, eilíft vor.
Meðan æskan átti þor
aldrei þekktist gróður kalinn.
Sólarbirta sífellt vor
sumardýrð um allan dalinn.
Skólinn okkar öllum kær
Eyjafjarðar hjartastaður.
Þar sem andinn orku nær
öllum verður dvöldin kær.
Þar sem vonin vængi fær
verður sérhver hugur glaður.
Skólinn okkar öllum kær
Eyjafjarðar hjartastaður.
Lengist saga, liðin tíð
lýsi þeim, sem veginn kemur.
Ungra meyja mergðin fríð
menntist hér á hverri tíð.
Látið kærleiks Ijósin blíð
ljóma héðan öðru fremur.
Lengist saga, liðin tíð
lýsi þeim, sem veginn kemur.
A. Ó.
GOLFKENNSLA
GOLFKENNSLA hefst á golf-
vellinum þriðjudaginn 4. júní
og verður fyrst um sinn frá kl.
5 til 7 síðdegis. Kennari verður
Sævar Gunnarsson. Þeir sem
óska eftir kennslu eru beðnir
að riía nöfn sín inn á stunda-
skrá sem liggur franuni í Golf-
skálanum. Nýir meðlimir Golf-
klúbbs Akureyrar fá 5 tíma
kennslu endurgja'dslaust. □
«ÍÍ5$$ÍÍÍÍÍÍÍ44ÍÍÍ44ÍÍÍ5ÍÍÍÍÍ4ÍÍÍ5ÍÍ$ÍÍSÍ5ÍÍÍÍÍÍÍÍ5ÍÍÍÍ44Í^^
Í - UMHYGGJA „ÍSLENDINGS44
(Framhald af blaðsíðu 1).
rétti við einkafyrirtækin í
verzlun og þjónustu. Áður í
greininni var vitnað í það, að
eitt kaupfélag hefði orðið
gjaldþrota. En maður, líttu
þér nær. Þeir sem fylgjast
með Lögbirtingablaðinu, sjá í
hverju einasta blaði fjölda
fyrirtækja, sem auglýst eru
gjaldþrota. Og livernig gekk
með reksturinn á Kjörveri hér
á Akureyri, Hebu eða Verzlun
Eyjafjörður? Ekki mun sam-
vinnurekstur þeirra fyrir-
tækja hafa orðið þeim að
fótakefli. Hitt er svo annað
mál, að ekki ber að gera lítið
úr fjárhagsörðugleikum sam-
vinnufélaganna nú. En það
eru fleiri fyrirtæki en þjau,
sem rekin eru með samvinnu-
rekstursformi, sem eru með
hallarekstur og eiga í fjárliags
öröugleikum. En ætla mætti
af orðum'íslendings, að erfið-
leikar samvinnufélaganna séu
eitthvað sérstakt fyrirbæri,
afleiðing af pólitísku poti
vondra manna, sem myndu
ganga frá þeim gjaldþrota ef
ekki væru til hugsjónamenn á
borð við ritstjóra Islendings
og þeirra, sem stjórnuðu Kjör
veri á sínum tíma.
Einmitt þessa dagana hefur
það komið í fréttum, að Eim-
skipafélag fslands og Flugfé-
lag Islands höfðu komið út
með tugmilljóna króna halla
á síðastliðnu ári og svo mætti
lengi telja. Erfiðleikar sam-
vinnufélaganna eru fyrst og
fremst vegna rekstursfjár-
skorts og viðskiptaskulda
bænda víða um Iand. En eins
og kunnugt er liafa bændur
verið mjög afskiptir í þjóð-
félaginu hin síðustu ár, miðað
við aðra landsmenn og erfitt
árferði hefur aukið mjög á við
skiptahalla þeirra. Nú er svo
komið, að yfir 60% af skuld-
um bænda eru víxla- og verzl
unarskuldir. Slík þróun hlýt-
ur að auka mjög á erfiðleika
samvinnufélaganna og á þessu
ári keyrir þó alveg um þvert
bak að þessu leyti. Samvinnu
menn þurfa að horfast í augu
við vandann og skilja orsakir
hans. Skilyrði fyrir því, að við
sigrum erfiðleikana, er að við
stöndum saman um þessi fjör
egg hinna dreifðu byggða og
varðveitum þau fyrir gini
úlfsins.
Á síðasta aðalfundi Sam-
bands íslenzkra samvinnufé-
laga var hafinn undirbúning-
ur að því, að mynda trygging-
arsjóð innlánsdeilda samvinnu
félaganna. Var þá ákveðið að
ganga frá því máli á næsta
aðalfundi, sem innan skamms
verður haldinn. Af því leiðir,
að innstæður manna í innláns
deildum kaupfélaganna verða
eins vel tryggðar þar og í öðr
um peningastofnunum þjóðar
innar. En með því að hafa
sparifé sitt þar, tryggja félags
menn hagkvæmari rekstur fé
laga sinna en ella og stuðla að
auknu athafnarými í byggðar
laginu, en eins og alkunna er,
eru samvinnufélögin víða aðal
hornsteinn atvinnulífsins, ekki
sízt hér á Akureyri. Minnumst
þess, að sameinaðir stöndum
vér cn sundraðir föllum.
Stefán Valgeirsson.
r
- Utsvörin á Akureyri
(Framhald af blaðsíðu 1).
Byggingavöruverzlun Tómasar Björnssonar h.f. . . — 325.000.00
iSúkkulaðiverksmiðjan Linda h.f.................. — 259.400.00
Kaffibrennsla Akureyrar h.f...................... — 254.900.00
Bifreiðaverkstæðið Þórshamar h.f................. — 231.300.00
Sana h.f......................................... — 216.500.00
(Fréttatilkynning)
GREINARGERÐ
framtalsnefndar Akureyrar varðandi útsvarsálagningu 1968
ÚTSVÖRIN eru álögð samkv.
V. kafla laga nr. 51, 1964, um
tekjustofna sveitarfélaga og síð
ari breytingum á þeim lögum.
Samkv. 31. gr. nefndra laga eru
útsvörin miðuð við hreinar tekj
ur og skuldlausa eign samkv.
skattskrá. Áður en útsvör eru
lögð á, ■ samkv. neðanskráðum
útsvarsstigum, er dregið frá
áðurnefndum hreinum tekjum:
Fyrir einstaklinga kr. 45.200.00
Fyrir hjón kr. 64.500.00
Fyrir hvert barn innan 16 ára
aldurs á framfæri gjaldenda kr.
12.900.00.
Tekjuútsvör sl. árs eru einnig
dregin frá hreinum tekjum, hafi
þau verið greidd að fullu fyrir
áramót sl.
Samkvæmt ákvörðun fram-
talsnefndar og með heimild í 33.
gr. og ákvæða til bráðabirgða,
stafalið e, fyrrgreindra laga,
voru gerðar breytingar á hrein-
um tekjum, áður en útsvar var
álagt, sem hér segir:
Veittur frádráttur á bótum
frá Almannatryggingum öðrum
en fjölskyldubótum með 1. og 2.
barni, og hækkun ellilífeyris
vegna frestunar á töku hans.
Veittur frádráttur fyrir kostn
aði vegna sjúkdóma, slysa eða
dauðsfalla, sem á gjaldendur
hefir fallið, ef verulegan má
telja, . eða ..skerða gjaldgetu
þeirra verulega.
Vikið var frá ákvæðum skatt
laga, 2. malsgr. b. liðs 11. gr. og
2. málsgr. 17. gr., varðandi yfir-
færslu taps rnilli ára, og vara-
sjóðsfrádrátt félaga.
A. Af útsvarsskyldum tekjum
samkv. framansögðu greiða:
1. Einstaklingar og hjón: A£
fyrstu 25.800.00 kr. 10%.
Af 25.800.00 kr. til
77.400.00 kr., kr. 2.580.00
af 25.800.00 kr. og 20% af
afgangi.
Af 77.400.00 kr. og þar yfir
greiðast kr. 12.900.00 af
77.400.00 kr. og 30% af
afgangi.
2. Félög: Af fyrstu 75.000.00
kr. 20%.
Af 75.000.00 kr. og þar yf-
ir greiðast kr. 15.000.00 af
75.000.00 kr. og 30% af
afgangi.
B. Af útsvarsskyldum eignum
greiða:
1. Einstaklingar og hjón:
Af fyrstu 50 þús. 5%0.
Af 500 þús. — 1 millj.
greiðast kr. 2.500.00 af 500
þús. og 9%c af afgangi.
Af 1 millj. og þar yfir
greiðast kr. 7.000.00 af 1
millj. og 12%c af afgangi.
2. Félög: Greiða 7%0 af
hreinni eign sinni.
Akureyri, 27. maí 1968.
Skattstjóri.