Dagur - 18.03.1980, Blaðsíða 5

Útgefandi: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur Tryggvabraut 12, Akureyri
Ritstjórnarsímar: 24166 og 23207
Sími auglýsinga og afgreiðslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): ERLINGUR DAVlDSSON
Blaðamaöur ÁSKELL ÞÓRISSON
Augl. og atgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf
Sama símagjald
til helstu stjórn-
sýslustofnana
Allmikið vantar á að íbúar lands-
byggðarinnar sitji við sama borð
og íbúar höfuðborgarsvæðisins
varðandi símamál. Sumt á sér
eðlilegar orsakir, eins og til dæm-
is það, að það er erfiðara og mun
dýrarar að koma upp sjálfvirkum
síma þar sem byggðin er dreifð,
heldur en þar sem þéttar er búið.
Engu að síður er það réttlætismál,
að allir íbúar landsins búi við lág-
marks öryggi í símamálum og
gildir það ekki síst um þá staði,
þar sem vegalengdir eru miklar. Á
slíkum stöðum er síminn mun
nauðsynlegra tæki, heldur en í
þéttbýlinu, og hefur mun meira
öryggishlutverki að gegna.
En það er einnig á öðrum svið-
um símamálanna, sem lands-
byggðafólkið býr við skertan hlut.
Allar helstu stjórnsýslustöðvar
landsins eru staðsettar í Reykjavík
og nágrannabyggðum og má þar
til nefna stjórnarráðið og Alþingi.
t>á eru ýmsar opinberar stofnanir,
sem allir landsmenn þurfa í mis-
munandi miklum mæli að hafa
samband við, með höfuðstöðvar í
Reykjavík og nágrenni. Þar má til
nefna ýmsar heilbrigðis- og trygg-
ingastofnanir og aðrar þjónustu-
stofnanir, sem ríkið rekur beint
eða óbeint, svo sem Þjóðleikhús-
ið, Háskólann og Ríkisútvarpið.
Þurfi fólk á landsbyggðinni að
hafa samband við þessar stofn-
anir kostar það óhemju mikið fé,
þar sem það verður ekki gert með
stuttum fyrirvara, nema með lang-
iínusamtölum. Þessu þarf að
breyta.
Gera verður íbúum utan höfuð-
borgarsvæðisins kleift að ná
símasambandi við þessar stofn-
anir, án þess að það kosti óheyri-
lega háar fjárhæðir og til þess er
heimild í lögum um stjórn og
starfrækslu póst- og símamála.
Þar segir í 11. grein, að ráðherra
sé heimilt að ákveða, að sama
gjald skuli krafið fyrir símtal við
helstu stjórnsýslustofnanir ríkis-
ins í Reykjavík, hvaðan sem talað
sé af landinu. Þetta ákvæði er í
lögum frá 1977. Þarna hefur lög-
gjafinn rekið augun í það mikla
ranglæti, sem viðgengst í þessum
málum. Heimildin hefur hins veg-
ar ekki verið notuð ennþá. Tækni-
leg atriði varðandi jöfnun síma-
gjalda, þegar talað er við helstu
stjórnsýslustofnanir alls landsins,
sem staðsettar eru í Reykjavík,
hlýtur að vera hægt að leysa.
Er vonandi að eitthvað raunhæft
verði gert í þessum málum mjög
fljótlega, því nægur er aðstöðu-
munurinn á öðrum sviðum.
Dvalarheimili á Húsavík i byggingu.
„Aldraða fólk á að vera sem allra lengst I nágrenni ættingja sinna.“
Dvalar- og hjúkrunarheimili á Ólafsfirði I byggingu.
„Aldrað fólk á að eigin vegum eins lengi og nokkur kostur er vegna heilsu þess.“
Það er þetta
fólk sem
ól okkur
ÉG SKRIFA þessa litlu grein
til að minna lesendur þessa
blaðs á skuld sem við fslend-
ingar eigum ógoldna. Þessi
skuld er ekki bókfærð í Seðla-
bankanum eða Alþjóðabank-
anum, en þrátt fyrir það er
þetta stærri skuld en aðrar
skuldir okkar. Þessi stóra,
vangoldna skuld er við þá kyn-
slóð sem nú hefur lokið æfi-
starfi sínu. Þá kynslóð sem nú
lifir æfikvöld sitt.
Það hefur verið talinn mæli-
kvarði á siðferðisástand þjóða,
hvemig búið er að öldruðu
fólki. Þegar við íslendingar
tölum um aðbúnað aldraðra
hér á íslandi, þá verðum við
að miða við það efnahags-
ástand sem ríkir í þjóðfélaginu
á hverjum tíma. Viðmiðun
okkar er það ríkidæmi sem
við búum við nú. Og við verð-
um einnig að hafa hliðsjón af
því í hvað peningar okkar
fara að öðru leyti.
Ef þetta allt er haft í huga,
kemur í ljós að við höfum bú-
ið afar illa að öldruðu fólki,
bæði hvað varðar almennan
lífeyri og þó miklu fremur
þegar um er að ræða hina fé-
lagslegu aðstöðu aldraðra á
upp
æfikvöldi sínu. Það kemur
sem sagt í ljós að málefni
aldraðra hafa setið á hakanum.
Hinn endi æfinnar
Þessa fullyrðingu má rök-
styðja á marga lund. Við gæt-
um tekið dæmi um það
hvemig búið er að æskunni í
landinu og svo hvemig búið
er að öldruðu fólki. Við ger-
um nánast allt fyrir æskuna,
sem hægt er að kaupa fyrir
peninga. Úr sameiginlegum
sjóði okkar byggjum við skóla-
hús fyrir böm og unglinga og
höfum á launum nær ótak-
Hrafn Sæmundsson.
markaðan fjölda starfsfólks
til að troða í bömin og veita
þeim alla hugsanlega þjónustu.
Þegar kemur hinsvegar að
hinum enda æfinnar, þá er allt
skorið við nögl. Það er ekki
byggt nema brot af cþví hús-
næði sem aldraðir þurfa á að
halda og þær stéttir sem sjá
um aðhlynningu aldraðra eru
svo fámennan að mestöll orka
þeirra fer í það að sjá um
Leikfélag Akureyrar:
Herbergi 213
eftir Jökul Jakobsson
Leikstjóri: Lárus Ýmir Óskarsson
Leikmynd og búningar: Magnús Tómasson
Tónlist og leikhljóð: Leifur Þórarinsson
ÞAÐ ríkti nokkur eftirvænting í
Samkomuhúsinu þegar leikritið
Herbergi 213 hófst. Leikhúsgestir
eru margir hverjir vanir Jökli
Jakobssyni, frá honum kom aðeins
ferskt efni. Leikrit Jökuls hafa glatt
fólk og komið mörgum til að hugsa
hvort þeir hafi ekki einmitt verið
yrkisefni höfundarins. Það er látið
að því liggja að leikritið gerist á
Akureyri og eflaust hafa einhverjir
leitað í huga sér eftir einstakling-
um, akureyrskum, og líkt þeim við
persónurnar á sviðinu, en í verkinu
er Jökull fyrst og fremst að draga
dám að millistéttinni í nútíð og
fortíð. Hins vegar ber að varast að
taka Herbergi 213 sem einhvers-
konar lykilverk, því í Herbergi 213
er Jökull fyrst og fremst að skopast
að borgaralegri millistétt og um-
hverfi hennar.
Lárus Ýmir hefur unnið gott
verk, leikstjórn hans var örugg og
hnökralaus og virðist hann hafa
lagt áherslu á hina skoplegu hlið
verksins. Hið sama má segja um
Magnús Tómasson. f leikskrá segir
að Herbergi 213 sé fyrsta viðfangs-
efni Magnúsar fyrir L.A., en hann
mun líka gera leikmyndina fyrir
Beðið eftir Godot, sem er næsta
verkefni félagsins. Leikmyndin í
umræddu verki var einföld, stíl-
hrein og áhrifamikil — það er
mikils virði fyrir L.A. að hafa
fengið Magnús hingað norður til
starfa. Tónlist Leifs Þórarinssonar
virðist miðuð við amerískan þriller
og má vera að hún hafi fallið ein-
hverjum í geð.
I Herbergi 213 eru sex leikarar,
fimm konur og einn karlmaður.
Þetta er óvenjuleg hlutverkaskipan
og eftirminnileg. Gestur E. Jónas-
son kom þarna nokkuð á óvart og
sýndi að hlutverk að því tagi sem er
í Herbergi 213 á ekki síður við hann
en hlutverk trúðsins — sem oft
hefur verið hlutskipti Gests.
Ánægjulegt var að sjá Sólveigu
Halldórsdóttur loks 1 umtalsverðu
hlutverki — hæfileikar hennar hafa
ekki verið nýttir sem skyldi hjá L.A.
í vetur. Svanhildur Jóhannesdóttir
fór mjög vel með hlutverk sitt í
leiknum, þótt það væri einna
vegiaminnst. Svanhildur Jóhann-
esdóttir hefur sýnt það og sannað í
vetur að hún er einn af „máttar-
stólpum“ L.A., ef nota má svo
hátíðlegt orð. Guðrún Alfreðsdótt-
ir, sem var sérstaklega ráðin fyrir
Herbergi 213, Sunna Borg og Sig-
urveig Jónsdóttir, skiluðu allar sín-
um hlutverkum með prýði.
I ágætri umfjöllun Ólafs Jóns-
sonar í leikskrá segir hann m.a. um
Jökul og leikrit hans:
„.... Flestöll seinni leikrit Jökuls
snúast um alveg náskyldyrkisefni. í
leikritinu er ekki bara gert lítils-
háttar gabb og glens að bœjarfélag-
inuþarsem leikurinn ersetturásvið.
Þar er umfram allt verið að skipast
með og draga dár að skáldlegum
hugðarefnum höfundarins sjálfs í
öðrum leikritum sínum. Og ekki
.bara hans eigin verkum ogyrkisefn-
um. A lbert kemur gestur heim til sín
í Herbergi 213 í faðm kvennanna í
leiknum sem umlykja hann með ást
og blíðu — en teygja hann líka og
toga sín í milli til að fá hann til að
ganga upp í hin og þessi ólíku gervi
eða hlutverk karlmanns, fjölskyldu-
föður og fyrirvinnu, föður og sonar,
eiginmanns og elskhuga. Og sjálfar
skipa þœr sér umhverfis hann í öll-
um hinum viðteknu kvenhlutverk-
um, húsfreyju, eiginkonu og ást-
konu, systur og dóttur — undirgefnu
ambáttar og drottnandi mik'lu móð-
ur. A Ibert er sá sem þœr gera hann.
Og þcer gleypa hann með hári og
húð. Óminnið tekur við. “
Herbergi 213 er skemmtilegt
verk. Leggst þar allt á eitt — snjall
höfundur, hæfir stjórnendur og
síðast en ekki síst góðir leikarar.
Sjálfsagt er hægt að túlka leikritið á
ýmsa vegu, en það verður ekki
ferkar gert hér. Best er að hver og
einn geri það út af fyrir sig án for-
skriftar — ef til vill er þáð mesti
styrkur verksins. á.þ.
Á þessari mynd eru leikcndur I hlutverkum sfnum I „Herbergi 213“, en. þeir eru
Guðrún Alfreðsdúttir, Sunna Borg, Gestur Jónasson, Svanhildur Jóhannesdóttir,
Sigurveig Jónsdóttir og Sólveig Halldórsdóttir. Ljósm. Páll.
4.DAGUR
Dvalarheimilið Hlfð, Akureyri.
Aldrað fólk á að fá ómælda heimilishjúkrun og aðra aðstoð.“
allra brýnustu frumþarfir
þessa aldurshóps. Ég tek þetta
dæmi vegna þess að það er
svo einstaklega ljóst, en ekki
vegna þess að við ættum að
skipta á aðbúnaði unga fólks-
ins og þess aldraða. En við
gætum gert þessum verkefn-
um jafnt undir höfði.
Tilfærsla og skipu-
lagsbreyting
Þeir sem hugsa um þessi
mál, af raunsæi, gera sér grein
fyrir því að ef haldið verður
áfram á sömu braut og hingað
til, verða málefni aldraðra
aldrei leyst .Þrátt fyrir þá fjár
muni sem fara til þessa mála-
flokks, gera þeir ekki meira
en að halda í horfinu. Þetta
þýðir einfaldlega að með sama
áframhaldi verða þessi mál
aldrei leyst. Með sama áfram-
haldi munu aldraðir þá búa
við óbreytt ástand um alla
ókomna framtíð. Þessar stað-
reyndir eru ekki glæsilegur
vitnisburður um eina ríkustu
þjóð heims.
Eins og áður sagði er um
tvo aðalþætti í málefnum aldr-
aðra að ræða. Annarsvegar er
almennur lífeyrir. Hinsvegar
félagslegur aðbúnaður. Um líf-
eyrinn er það að segja, að
sæmilega hugsandi stjórnvöld
gætu auðveldlega hækkað
hann að því marki að allt aldr-
að fólk byggi við góða af-
komu. Þetta gæti gerst með
tilfærslu á fjárlögum og skipu
lagsbreytingu lífeyrissjóðanna.
Þarna er ekki um neitt annað
að ræða en vilja þeirra sem
stjórna þjóðfélaginu og ýms-
um stórum einingum innan
þess. Þegar kemur að hinni fé-
lagslegu hlið málsins, þa verð-
ur hinsvegar annað upp á ten-
ingnum. Hin félaglega hlið
verður aldrei leyst með því að
klípa af fjárlögum eða ganga
með söfnunarbauka milli húsa.
Þetta mál verður að leysa með
nýrri skattlagningu á þjóðina
alla.
I örstuttu máli
Þarna er um að ræða skatt-
lagningu til að gjalda þá skuld
sem ég minntist á í upphafi. í
flestum eða öllum sveitarfé-
lögum er verið að vinna í þess
um málum. Og mest af þeirri
vinnu stefnir í rétta átt að
meira eða minna leyti. Það eru
aðeins stóru gamalmennahæl-
in enn hvfla eins og dökkur
skuggi á þjóðinni. Þessi gamal
mennahæli eru staðsett á þétt
býliskjörnum, eða í nágrenni
þeirra, og þangað er safnað
öldruðu fólki hvaðanæfa að
og það sett í geymslu. Þetta
er gert samkvæmt fomum
fyrirmyndum um munaðar-
leysingjastofnanir. Allar þjóð-
ir sem eru að vinna að mál-
efnum aldraðra af alvöru og
á mannúðlegan hátt, eru að
leggja elliheimili sem geymslu-
stofnanir niður. Þess í stað
eru smærri einingar að taka
við. Talið er að jákvæðasta
þróunin fyrir aldrað fólk sé
þessi í örstuttu máli:
□ Aldrað fólk á að vera sem
allra lengst í nágrenni ætt-
ingja sinna.
□ Aldrað fólk á að búa á eig-
in vegum eins lengi og
nokkur kostur er vegna
heilsu þess.
□ Aldrað fólk á að fá ómælda
heimilishjúkrun og aðra
aðstoð.
□ Aldrað fólk á að hafa ótak-
markaðan aðgang að dag-
vistun og líkamsrækt eftir
nýjustu tækni á því sviði.
□ Aldrað fólk á skilyrðislaust
að fá húsnæði við hæfi inni
í íbúðarhverfum, þegar að-
stæður krefjast þess.
□ Og aldrað fólk má aldrei
fara á stofnun fyrr en allt
um þrýtur og þær stofnan-
ir verður að manna miklu
betur en nú er gert, hvað
varðar hina félagslegu og
andlegu Iilið dvalargesta.
Krónurnarokkar
Þetta eru grundvallaratriði
í sambandi við umönnun aldr-
aðra. Þessu til viðbótar koma
svo ótalmargir hlutir aðrir,
aðallega viðvíkjandi viðhorf-
um og almennri umgengni við
aldrað fólk.
Eins og hver maður getur
séð þá duga ekki smápeningar
til þessa verkefnis. Hér er um
að ræða verkefni sem tæki
milljarðatugi af krónum okk-
ar. En þegar við fáum höfuð-
verkinn við að hugsa um þessa
peninga þá skulum við hafa
það í huga að við erum aðeins
að greiða skuldir okkar. Og al-
veg sérstaklega á þetta við um
það aldraða fólk, sem nú er
að ljúka ferli sínum. Það er
þetta fólk sem hefur byggt
upp þjóðfélagið okkar með
mikilli fórnfýsi og heiðarleika.
Það er þetta fólk sem ól okkur
upp og skaut sér ekki undan
neinum fórnum til að eftir-
stríðsfólkið fengi alla þá
menntun og þann aðbúnað
sem aldamótakynslóðin fór á
mis við. Flest allt þetta fólk
hélt áfram að búa við þröngan
kost til að geta kostað uppeldi
barna sinna og barnabama.
Og þannig mætti lengi telja.
Með þetta í huga verða millj
arðarnir sem ég talaði um, að
smápeningum. Þó við gerðum
allt það sem ég hef minnst á,
þá höfum við ekki greitt neina
vexti af þeirri ógoldnu skuld
sem ég talaði um í upphafi. Og
við ættum að borga þetta áð-
ur en það er um seinan.
Hrafn Sæmundsson,
prentari.
í mjög strangri
þjálfun í
æfingabúðum
undir stjórn Árna Óðinssonar
DAGANA 23. febr. til 2.
mars voru starfræktar æfing-
arbúðir í Hlíðarfjalli fyrir
ungt skíðafólk. Voru þetta 25
krakkar á aldrinum 12-13 ára
og komu þau allsstaðar af
landinu. Þetta voru krakkar
sem höfðu staðið sig best í
alpagreinum hvert hjá sínu
félagi eða byggðalagi.
Voru þau í strangri þjálfun og
undir ströngu eftirliti Árna Óð-
inssonar, hins kunna skíða-
kappa, en hann sá um þjálfun
og stjóm unglinganna. Sér til
aðstoðar hafði hann Finnboga
Baldvinsson skíðamann frá Ak-
ureyri. Krakkamir áttu ekki
aðeins að æfa skíði heldur áttu
þau líka að kynna hvert sína
heimabyggð á kvöldvökum sem
haldnar voru á hverju kvöldi í
Skíðahótelinu. Unglingarnir
dvöldu allir í skíðahótelinu og
hlutu þar hina bestu umönnun
og þjónustu. Einnig voru allir
starfsmenn lyftanna og ívar
hótelstjóri mjög liðlegir og
gerðu allt sem í þeirra valdi stóð
til að gera dvöl unglinganna
sem ánægjulegasta.
Var mikið æft og þó að veð-
I skíðalyftu I Hlíðarfjalli.
urguðimir hafi ekki verið
krökkunum hliðhollir þessa átta
daga, voru þau við æfingar alla
dagana nema einn. Árni sagði í
viðtali, að krakkarnir hefðu
staðið sig mjög vel og varð hann
að halda þeim sem mest úti við
á daginn til þess að hægt væri að
koma þeim í svefn á kvöldin svo
þróttmikil voru þau. Árni sagði
ennfremur, að honum þætti
mikið efni í sumum ungling-
anna og væri hann illa svikinn
ef þarna væru ekki á ferðinni
upprennandi skíðastjörnur.
Að lokum vildi Árni skila
kveðju til allra krakkanna og
þakka fyrir ánægjulega sam-
veru og ennfremur þakklæti til
starfsstúlkna og starfsmanna
Skíðastaða fyrir hjálpsemi og
greiðvikni í garð unglinganna.
íþróttakennarar:
Má bjóða ykkur til
Finnlands?
ÍÞRÓTT ASAMB AND
verknámsskóla í Finnlandi
og íþróttaskólinn í Vieru-
máki bjóða kennurum frá
Norðurlöndum með fjöl-
skyldum sínum til fjölskyldu-
buða í Vierumáki vikuna 1.-8.
ágúst 1980.
Markmiðið með þessum fjöl-
skyldubúðum er: að þátttak-
endur kynnist finnskri náttúru
og menningu, eigi þar
skemmtilega daga, njóti hvíldar
og hressingar og endurnýi þrek
sitt með hæfilegri hreyfingu.
Þátttökugjald er 750 finnsk
mörk. Fyrir þetta gjald fá þátt-
takendur: Fæði (morgunmat,
hádegismat og kvöldverð), sund
og baðstofubað, (gufubað) af-
not af íþróttamannvirkjum og
tækjum og aðgang að dagskrár-
atriðum búðanna.
Fyrir böm 5-11 ára greiðist
hálft gjald, en ókeypis fyrir börn
yngri en 5 ára.
Fyrirspurnir skulu sendar til
Suomen Ammattikoulujen
Urheiluliittos verksamhets-
ledare Paavo Roslunnd, Niska-
katu 24 A 6 80100 Joensuu.
Þátttökubeiðnir sendist til:
Suomen Ammattikoulujen
Urheiluliitto, Niskakatu 24 a 6,
80100
Joensuu 10
í síðasta lagi 31.5. 1980.
Dagskrá mun send með góð-
um fyrirvara þeim er hljóta
þátttöku.
Sunnanmenn
lóru með
bikarinn suður
í hlaupinu
SL. SUNNUDAG fór fram
víðavangshlaup á vegum KA og
voru þátttakendur frá Kópavogi
og Reyni auk heimamanna.
Hlaupið var á brekkunni, var hið
besta veður meðan á hlaupinu
stóð. Var þetta eins konar
punktamót fyrir frjálsiþróttafók
og gaf stig til annara móta.
Keppt var í þremur flokkum
karla, kvenna og pilta og hlupu
karlar lengst. Auk þess var keppt
um bikar milli UBK og KA og
sigruðu sunnanmenn í þvi hlaupi
og fóru því suður einum bikar
ríkari.
Úrslit:
Karlar 4.5 km
1. SteindórTryggvason KA 14.31
2. Jóhann Sveinsson UBK 14.48
3. Lúðvík Björgvinsson UBK 14.58
4. Einar Sigurðsson UBK 15.04
5. Guðm. Sigurðsson UMSE 15.11
6. Aðalsteinn Bernharðss. KA 16.00
7. Steindór Helgason KA 16.04
Konur ca. 1400 m
1. Valdís Hallgrímsd. KA 4.48
2. Auður Gunnlaugsd. Reynir 5.20
Piltar ca 1400 m
1. Jón Stefánsson KA 4.34
2. Ragnar Stefánsson Reynir 4.38
3. Jón Norðfjörð KA 4.40
DAGUR.5