Þjóðviljinn - 22.12.1946, Blaðsíða 26

ÞJÓÐVILJINN
Jólin 1946
24
yður þetta hótel og öll önnur hótel i ofanálag, ef yður
langar nokkuð til að eiga þau.“
. Rithöfundurinn þakkaði, og sagði, að þetta væri höfð-
inglegt boð, sem þó yrði ekki þegið.
„Höfðinglegt — þetta er 'djöfullinn dúsi mig rétta orð-
ið. Eg er höfðingi. Við fáum okkur einn ærlegan sjúss, og
ef nokkuð er að nokkru, þá er bara að láta mig vita. Eg
skal nokk dírigera heila gillinu".
Rithöfundurinn afsakaði sig og vildi helzt komast á
brott, en konsúllinn þreif í hann og keyrði hann niður í
stólinn í horninu hjá sér. Það var pantað vín og alls kon-
ar kræsingar. Konsúllinn veitti, en fór jafnframt
fram á þáð, að hinn eldgáfaði og ágæti rithöfundur opn-
aði augu almennings fyrir því, að Jón Jónsson væri innst
inni og bak við allt — skáld. Konsúllinn fór með heil
kvæði eftir sjálfan sig. Fyrst kom drápa um skáldið sem
sló hörpu á háum kletti úti í reginhafi, en umhverfið var
æðandi stormur og haugabrim. Þá komu ástakvæði, því
konsúllinn var alltaf ástfanginn. Það voru vísur um svart-
hærða stúlku og ljóshærða stúlku, augun brúnu og augun
bláu. Svo kom feiknalegt kvæði um hafið — það var bæði
hafið sem við siglum á og fáum þorsk úr og margt annað
gott, en þetta var þó engu síður sálarhaf konsúlsins, sem
svall ógnþrungið og ægilegt eða það var himinblítt með
gullnum geislum. Svo vitnaði Jón Jónsson í Egil Skalla-
grímsson og Gretti Ásmundsson. Þeir voru honum and-
lega skyldir jafnt og Napóleon og Cæsar, sem báðir höfðu
kunnað að meta kvenlega fegurð og yndisþokka. Rithöf-
undúrinn borðaði og drakk og sagði já og nei eftir því
sem við átti. Síðan þakkaði hann fyrir sig og ætlaði að
kveðja, en konsúllinn var orðinn klökkur og sagði að þeir
tveir væru vinir alla ævi og ekkert skyldi aðskilja þá.
Hann vildi aðeins umgangast göfuga menn og mikla menn.
Síðan tók hann svo fast í hönd rithöfundarins, að það ætl-
aði að líða yfir hann. Kveðjan endaði m"ð svardögum um
óslítandi vináttu og tryggð.
VL
Rithöfundurinn gekk heim og hugsaði málið. Síðan
skrifaði hann nýjan ritdóm um kvæði Jóns Jónssonar. Og
daginn eftir kom konsúllinn svífandi inn til vinar síns og
heimtaði að hann — konsúll og dirigent tilverunnar í
Þorskavík — fengi að „vera vert“ eins og hann kallaði
það. Boðið var afþakkað. Rithöfundurinn gat ekki verið
þekktur fyrir að taka á móti slíkum höfðingsskap. Jón
Jónsson ætlaði alveg að tryllast. Hann tók fimm hundruð
krónur upp úr veskinu sínu og gaf rithöfundinum það sem
riokkurskonar premíu fyrir að vera til. Þeir tveir voru —
þegar allt kom til alls — eitt — báðir skyldir Agli Skalla-
grímssyni og Skáld-Rósu.
Rithöfundurinn lét að síðustu til leiðast, og það var
farið á knæpu. Eftir fyrstu staupin spurði hann með
sinni venjulegu hæversku, hvort konsúllinn hefði nokkuð
á móti að lesinn væri ritdómur um kvæði Jóns Jónsson-
ar. Það var auðsótt. Þetta var fyrirtaks ritdómur, því
þarna var konsúlnum sýnt fram á, að hann, Jón Jónsson,
væri alveg príma skáld. Það var minnzt á Egil Skalla-
grímsson, Hallgrím Pétursson, Grím Thomsen og fleiri
góða menn, en síðast í lestinni kom Jón Jónsson. Hann
var arftaki hins rammíslenzka og stórfellda stíls. Og það
var sannarlega þörf á slíkum manni, þegar allt landið
var að fyllast af leirskáldum, andlegum aukvisum og
málskemmdarmönnum. Það var enginn vafi á því, að
þetta mikla skáld sem var hvorttveggja í senn, hádrama-
tiskur og fínlyriskur, mundi syngja sig inn í hjarta hvers
manns að síðustu. Kvæði hans mundu standa sem minnis-
varði þess manns, er hæst hefði haldið merki hins stór-
fellda og kraftmikla á þessum síðustu tímum smekk-
leysis og úrkynjunar á hinum andlegu svioum.
Konsúllinn stóð upp og ætlaði að halda nokkurs konar
þakkarræðu. Aldrei hafði hann upplifað neitt sem var
jafn göfugt og hátíðlegt. Hann drakk minni hinna fornu
grísku guða og sagði, að nú yrði eitthvað að ske. Hann
pantaði koníak og kampavín, púns og púrtvín, og að síð-
ustu „heila lagerinn“ eins og hann lcallaði það. Síðan
bauð hann öllum gestdnum, sem þarna voru, upp á hress-
ingu og hélt þrumandi ræðu um gildi íslenzkrar menn-
ingar. Þetta var feikna gildi og nóg af öllu, eklti sízt af
vissri tegund kvenþjóðarinnar og konsúllinn elskaði þær
allar rúbb og stúbb. Hann orti kvæði um stúlkurnar, hann
söng og sagði brandara. Svo var hann allt í einu orðinn
svartsýnn heimsspekingur, eitthvað í ætt við Nietzsche.
En svo kom ein stúlkan í gljáandi silki og með stóran
barm og kitlaði hann aftan á hálsinn, en konsúllinn varð
aftur hinn sami og áður, og mikið meir en það, nú sagðist
hann vera foli norðan úr Skagafirði, hann skyldi djöful-