Þjóðviljinn - 22.06.1954, Blaðsíða 6

6) — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 22. júní 1954
mmmumm
'ðtgefandl: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigrurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Biaðamenn: Ásmundur Sigurjónssor.. Bjaml Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
A.uglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skúlavörðustíg
m — Sími 7500 (S linur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuðl í Reykjavik og nágrenni; kr. 17
ajanars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eíntakið,
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
............................................. i...—.i-e
Bjygiunariaust ©fWdi
Eandaríkjaauðvaldið hefur nú gert alvöru úr hótunum sínum,
hafið herinnrás i rikið Guatemala í Miðameríku. íslendingar
hafa fengið enn eina áþreifanlega sönnun fyrir „lýðræðisást“ og
íramferði þess ríkis, sem Sjálfstæðisflokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn telja mest til fyrirmyndar um „lýðræði“ og „frelsi“.
Isíendingar hafa fengið enn eina sönnun þess, hve Bandaríkin
virða frelsi og sjálfstæði smáþjóða, ef þær dirfast að skipa mál-
UEQ sínum á lýðræðislegan hátt, í stað þess að láta auðhringa
Bandaríkjanna segja sér fyrir verkum.
Hér fer ekkert milli mála, aðdragandi þessarar svivirðilegu
árásar Bandaríkjaauðvaldsins, er beitir fyrir sig ríkisstjórn
Bandaríkjanna og fasistískum leppstjórnum, hefur farið fram
fyrir opnum tjöidum. Þegar í janúar í vetur birti stjórn Guate-
mala opinbera skýrslu um skjöl er hún hafði komizt yfir og
sönnuðu að bandaríski auðhringurinn United Fruit Company
hefði gert samsæri við stórjarðeigendur um að steypa stjórninni
og fengið loforð um liðveizlu stjómarvalda Bandaríkjanna og
emræðisstjórna nokkurra Suður- og Miðameríkuríkjanna. Áætlun
befói verið gerð um landgöngu á Kyrrahafsströndinni og inn-
rás frá Honduras, og væri verið að æfa innrásarliðið á búgörðum
ajjpproza, einræðisherra Nicaragua. Hafa árásir Bandaríkjastj.
orðið ósvífnari með hverjum mánuði þar til nú að látið er til
ekarar skríða með innrás málaliðahers, búnum nýtízku banda-
riskum vopnum. Og þarna er ráðizt á varnarlaust land að heita
má, herinn um 6000 manns, illa búinn vegna þess að Bandarikja-
stjóm hefur hindrað að Guatemala fengi keypt vopn. Og þessi
blygðunarlausa innrás hers í sjálfstætt ríki er einmitt gerð í júní
sjálfsagt ekki vegna þess að einmitt þann mánuð er Banda-
ríkjamaðurinn Cabot Lodge formaður Öryggisráðsins!
Hvaða rétt hafa Bandarílcin til íhlutunar um mál þessa sjálf-
stæðá ríkis? Þannig mun spurt um allan heim, og svarið hlýtur
að verða: Engan, Stjérn landsins byggir á lýðræðislegum meiri-
hluta, fengnum í lýðræðiskosningum árið sem leið. Bak við nú-
verandi ríkisstjórn Guatemala standa 46 þingmenn, en flokkar
stjórnarandstöðunnar hafa 12 þihgmenn. Þessi iíkisstjórn hefur
í engu gerzt brotleg við nein alþjóðaiög eða réttarreglur. Hún
er nákvæmlega jafnfrjáls og Eandaríkin að því að flytja inn
vopn og hvað annað sem hún sjálf kýs. Stórveldið Bandaríkin
hefur angan snefil af réttarheimild til að hlutast um mál þessa
sjáifstæða ríkis fremur en hvers annars sjálfstæðs ríkis. íhlutun
Bandaríkjastjórnar um mál Guatemala er því ósvifin blygðun-
ariaus áreitni og yfirgangur og mun þannig dæmd af almennirigs
áliti heimsins.
En eina „sök“ hefur hin frjálslynda ríkisstjórn Guatemala
dry-gt. Bandarísk auðfélög hafa svælt undir sig mikið af bezta
jarónæði landsins og búið börnurn þess sultarkjör og eymd, enda
þótt náttúruauðæfi Guatemala séu næg til að allir landsbúar
gætu lifað við velmegun. Ríkisstjórn landsins hefur síðustu árin
tekið eignarriámi nokkuð af þessum illa fengnu eignum banda-
ríeku auðfélaganna, og þó ekki farið frekar í það en svo, að tek-
io hafa verið einungis óræktuð landssvæði. Þeim hefur stjórnin
skipt milli hinna jarðnæðislausu bláfátæku bænda og leiguliða,
seza eru um 80% lanásmanna. Það var þetta tiltæki sem kom
B&ndaríkjastjórn af stað fyrir alvöra, þá fór „kommúnistahætt-
3x" fyrst að grasséra að marki í Guatcmala að dómi Foster Dull-
es. en sá nafnkunni utanríkisráöherra Bandaríkjanna er einn
hlKthafanna í ba.ndaríska auðhringnum United Frait Company,
sem í áratugi var einráður í landinu og arðnýtti það svo að
hann er eitt auðugasta félag heimsins. Þelta var „giæpurinn“
sííím Bandaríkjastjórn gat ekki látið viðgangast. Til að fella þá
)ýc ræðisstjórn sem í umboði þjóðar sinnar framkvæmdi slíkt,
,te:-v,r Bandaríkjastjórn borga sig að varpa frá sér síðustu blekk-
ingaRspjörum „lýðræðis“ og „ástar á smáþjóðum“ og grípur til
hixs nakta blygðunarlausa ofbeldis. En álit Bandaríkjastjórnar
s.ieodur nú þegar svo liöllum fæti, að ekki má miklu muna. Það
er ekki einungis hér á íslandi að leppar Bandaríkjaauðvaidsins
-en! komnir í algera varnaraðstöðu með hið dýrðlega „lýðræðis-
ríkí“ sitt. Svo getur farið að inm-ásin í Guatemala verði Banda-
ríkýunum dýr, einmitt hún verði til að fullkomna þann stórkost-
lega ósigur sem blasir nú við. utanríkisstefnu Bandarikjanna
l'V-ert sem litið er.
Ekki er annað hugsanlegt en að ísland beiti rödd sinni i sam-
eriiuðu þjóðunum til að fordæma harðíega þessari svívirðulegti
irrzrds í sjálfstætt smáríki. Það muau.allir heiðarlegir Islending-
ar gera.
Liðin vika átti tvo útvarps-
daga óslitna frá morgni og yfir
á næsta dag, sunnu'daginn, sem
öðru nafni heitir sjómannadag-
urinn og fímmtudaginn 17. júní.
Slíkir dagar eiga mjög erfitt
með að vera öðruvísi en góðir,
þótt stundum megi átakanlega
mikið að þeim finna.
Nú er hér um bil óhugsandi,
að nokkur einn maður hafi
næði að hlusta heila daga og
fellur því margt burtu. Ég
hlýddi messu Jóns Auðus dóm-
próf asts á sunnudaginn,. en get
hennar hér ekki fyrir það, að
hún hafi verið þáttur í sjó-
mannadeginum, heldur vildi ég
aðeins láta þess getið, að pré-
dikun hans var sérlega góð, allt
að því glæsileg með köflum. —
Ekki hlýddi ég á hátíðahöld
dagsins í Laugarási, en kunni
vel samtali Gils Guðmundsson-
ar við Agnar hvalveiðiskip-
stjóra. Gils kann mætavel tök
á því formi. Gamanvísur Jóns
Snara voru ógnarlegt þunnmeti
og sjómönnum ósamboðnar, og
hinn dramatiski leikþáttur
Lofts Guðmundssonar var engu
skárri. Það er undarlegt, að
aldrei skuli vera hægt að fá
sómasamlegan leikþátt á sjó-
mannadaginn. Að undanförnu
hafa þeir verið ruddaleg gam-
ansemi. Nú átti aftur á móti að
grípa til dramatíkurinnar, en
þá tekur bara engu betra við,
þótt líf sjómannsins búi þó
sannarlega yfir dramatískum I
hlutum. En hálfbrjáluð móður-
sýki er næsta óviðfelldin og tví-
mælalaust ósönn mynd af hug-
arástandi sjómanns á lífshættu-
stund. — Rímnakveðskapur
prestsins í Ólafsvík var góður
og sannur í anda dagsins,
rímnastemmur hans og meðferð
þeirra voru miklu nær því, sem
ég þekkti í mínu ungdæmi, en
hinna „lærðu“ kvæðamanna,
sem einkum hafa látið til sín
heyra í útvarpi. — Óskalög
skipshafnanna voru ánægjuleg-
asta atriði sjómannaútvarpsins.
í vali þeirra er ekkert merki-
legt, en skiptist á klassisk tón-
list, ættjarðarsöngvar, ný tón-
verk alþjóðlegrar stærðar og
norrænir slagarar fyrstu gráðu..
Það eru glaðir og menntaðir ís-
lendingar, sem velja þessi lög.
17. júní bauð margt mjög
góðra hluta. Ég hlýddi seinni:
hluta ávarps Fjallkonunnar, og
var það hið prýðilegasta ávarp.
Það er ánægjulegt að heyra, að
enn eigum við Davíð í fullu
fjöri. Tilkomumesta dagskrár-
atriðið var söngur söngfélags
verkalýðssamtakanna í R.vík,
með einsöng Guðmundar Jóns-
sonar. Það getur ekki dulizt,
að tveri nýir ættjarðarsöngvar
verða á stuttum tíma alþjóðar-
dýrgripir, ,Fylgd“ Guðmundar
Böðvarssonar og ,divort var þá
hlegið í hamri?" eftir Jakobínu
Sigurðardóttur, og flýtir það
sigurför þeirra, að þeir eru
fluttir alþjóð af þvílíkum krafti
og glæsileik og gert var þann 17.
Ég er ekki sterkur til umrreðu
á sviði söngmenntanna, en þá
er ég illa svilcinn, ef tónsmíðar
Sigursveins Kristinssonar. við
þessa texta og hinn sálþrungni
söngur sjálfrar alþýðunnar með
aðstoð höfuðsongsriillinganna er
ekki upphaf þess, sem koma
skal í sambúð söngs og þjóðar.
— Ræður kvölddagskrárinnar
voru þunnar, eins og við mátti
búast, einsöngvararnir prýðileg-
ir, þjóðkórinn og Páll ánægju-
legir, Ingólfur og Hallveig sér-
lega kærkomnir gestir. Þáttur
þeirra er bezti gamanþáttur,
sem maður hefur átt kost á
að njóta um langa tíð.
Leikrit laugardagskvöldsins .
var ansans mikið léttmeti og
fyndnin af ódýrari tegundinni.
Aftur á móti var ferðaþátturinn
hans Björns Þorsteinssonar
framúrskarandi glæsilegur. Nú
fór hann um Dalasýslu og tengdi
sem áður í eitt byggð og sögu. ■
Þáttur þessi og þáttur Björns
Th Björnssonar úr heimi mynd-
listarinnar eru glæsileg nýmæli
í starfi útvarpsins og bendir til
þess, að enn megi vænta nýunga
á þeim vettvarigi. Þáttur Björns
Þorsteinssonar er þegar kominn
á það stig, að almenningur
hlakkar til þess næsta.
Annar góðþáttur vikunnar
var erindi Gísla Sveinssonar á
föstudagskvöidið um lýðveldið
tíu ára. Það var hreint og beint
fagnaðarerindi. Og fagnaðar-
boðskapur þess er í því fólginn,
að það sýnir hvílíkur andans
yngingarmáttur er í hversú
litlum neista sem er af ættjarð-
arást og þjóðernistilfmningu.
Það hef ég alltaf fundið, að
Gísli Sveinsson gat aldrei sam-
lagazt ættjarðarníðingum
stjórnmálanna, þótt lítt færi
fyrir andstöðu hans. En hafi
maður álitið, að Gísli væri orð-
inn gamall maður, þá komst
maður að raun um það á föstu-
dagskvöldið, að maður sá, sem
á neistann, sem getur glaðnað
með vakningu sjálfrar þjóðar-
sálarinnar, hann verður ekki
svo auðveldlega gamall. Þegar
menn á bezta aldri eru orðnir
rámir og hikstandi af ættjarð-
arsvikum og hryglan urgar fyr-
ir brjósti þeirra, þá talar Gísli,
þótt kominn sé á áttræðisaldur,
eins og ungur maður, röddin
hrein og ákveðin.
Náttúrlegir hlutir Guðmund-
ar Þorlákssonar voru skemmti-
legir, en hann ætti að hefla af
nokkra óviðfeldna aukahnikki
í framsögn sinni. — Jón Þórar-
insson ræddi um daginn og veg-
Framhald á 11. síðu.
Þorsfeinn Eriingsson á aS
njóto sonnmœlis of hóifu
verkalýðshreyfingorínnðr
í annars'ágætisgrein um hinn
nýlátna merka brautryðjanda
íslenzkrar verklýðshreyfingar,
Jóhannes Oddsson, sá V. S. V.
ástæðu til þess að víkja að mér
á fremur ósmekklegan hátt. Því
fer fjarri að ég hafi nokkru
sinni reynt að draga úr þeim
heiðri, sem Jóhannes Oddsson
og aðrir verkamenn, sem fyrstir
skópu. verklýðshreyfingu ís-
lands, eiga með réttu.
En hitt hef ég gert að benda
á hvern þátt Þorsteinn Erlings-
son átti í upphafi verklýðs-
hreyfingar á landi voru og dreg-
ur það ekki úr heiðri hinna,
•þótt hann sé látinn njóta sann-
mælis. En þess virtist V. S. V.
eiga bágt með að unna honum
í sambandi við stofnun Verka-
mannafélagsins á Seyðisfirði.
Færir V. S. V. þar fram sem
röksemd gegn þætti Þorsteins
Erlingssonar í því staxfi atriði
sem Jóhannes Oddsson mis-
minnir um í frásögn sinni af
stofnun félagsins, sem sé þessi
staðhæfing í grein V. S. V.:
„Þorsteinn kom tveim árurn
seinna en vérkamannafélagið
var stofnað til Seyðisfjarðar."
Þetta er rangt.
Félagið var í rauninni stofnað
haustið 1896, en fundargerðir
ekki skráðar og lög samþyklct
fyrr en 1. maí 1897. samkvæmt
frásögn Jóhannesar, sem V. S.
V. byggir á.
En Þorsteinn Erlingsson kom
til Seyðisfjarðar haustið 1896 og
gerðist ritstjóri „Bjarka", sem
hóf göngu sína 9. október 1896.
Jóhannes Oddsscn segir sjálfur
í endurminningum sínum:
. . . „Þorsteinn var hreyfing-
unni mjög hljmntur og studdi
okkur eftir mætti eítir það er
hann kom til Seyðisfjarðar.
Meðal annars sýndi hann góð-
vilja sinn og vinarhug í verki
með því að sjá um og láta
prenta lög félagsins og gefa
okkur allan kostnaðinn."
Við skulum láta hvern hafa
þann heiður, er honum ber. Og
þökk íslenzkrar verkalýðshreyf-
ingar til Jóhannesar Oddssonar
og annarra þeirra ágætu verka-
manna,. sem brautina ruddu,
verður ekki minni fyrir það,
þótt Þorsteinn Erlingsson hafi
þar einnig lagt hönd að verki.
Hitt mun verða erfitt að ætla
hér eftir að segja nákvæmlega
til um þátt hans, enda myndi
það aldrei geta dregið úr braut-
ryðjendastarfi verkamannanna
sjálfra. En sú skekkja má ekki
ómótmælt standa að Þ. E. hafi
ekki komið til Seyðisfjarðar
fyrr en tveim árum eftic stofn-
un félagsins.'Þessi skekkja hef-
ur áður verið leiðrétt og ætti
því ekki að sjást raeir.
E. O.