Þjóðviljinn - 11.10.1960, Side 7

"Þ'að' ,ínún. máí'- þeirra sem
gerst þekkja að Thomas Wolfe
sé' eitt af snjöllustu og svip-
f , iméstu sagn'askáldum Bandaríkj-
p ' anna á okkar öld/ þótt ungur
hnigi í valinn. Allt var tröll-
aukið í fari hans, líkami og
andi, kostir og gallar, og
skáldskapur hans líkastur
miklu breiðu fljóti — það er
viða straumþungt og fagurt, en
stundum gruggugt og lygnt og
flæðir yfir bakkana er minnst
i varír. Thomas Wolfe orti og
skrifaði án afláts og kunni sér
ekki hóf í neinu. svo ótrúlega
orðmargar og óskipulegar voru
sögur hans að hann varð að
fela það öðrum að sn'ða þær
og stytta. Lífshungur hans og
þekkingarþorsti voru með fá-
dæmum — helzt vildi hann lesa
allar bækur í heimi, kynnast
ö!lu fólki, ferðast til allra
landa; og einmanakenndin sterk
og sár allt frá bernskuárum
Hverfulleiki hamingju og lífs
gekk honum nærri hjarta, en
hann ásetti sér að sigra heim-
inn með list sinni og geta sér
ævarandi orðstír, það varð
markmið hans að lýsa allri
Ameríku samtímans, borgum
og sveitum og sundurleitu
íólki; því sem hann hataði og
hræddist, því sem hann þráði
og unni. Líf hans og skáld-
skapur verða ekki í sundur
greind, allar sögur hans lýsa
honum sjálfum, ætt hans og
umhverfi, öllu sem hann kynnt-
ist og sá, enda var það yfir-
lýst skoðun hans að sá sem
ætlaði sér að skapa óbrotgjörn
verk yrði að reisa þau á sjálfs
síns reynslu, smíða úr efni-
viði eigin ævi.
.JEngill, horfðu heim“ er
fyrsta skáldsaga Thomasar
Wolfe, hún birtist árið 1929
og greinir frá bernsku hans
og fyrstu æskuárum í Ashville
í Norður-Karólínu, en Altamont
er fjailabær þessi nefndur í
sögunni. Bókin vakti mikla at-
hygli og hrifningu, en svo op-
Foreldrar skáldsins, Elísa og Oliver Gant: Guðbjörg Þor-
bjarnardóítir og Róbert Arnfinnsson.
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
Engill, horfðu heim
eftir Ketti Frings. — Samið eftir sögu Thomasar Wolfé
Léikstjóri: BdlcLvin Halldórsson.
inská er frásögnin, raunsæ og
hlífðarlaus að íbúarnir í fæð-
ingarborg skáldsins froðufelldu
af bræði. Fyrir þremur árum
samdi hin unga skáldkona
Ketti Frings sjónleik þann sem
hér er sýndur og hlaut fyrir
einróma lof samlanda sinna,
enda vel af sér vikið að skapa
fastmótað og seiðsterkt leikrit
úr hinni löngu, margþættu og
lit.auðuga sögu. Ketti Frings
velur efni sitt af leikrænni
glöggsýni, færir saman atburði,
kemst inn að kjarna málsins;
og reynist Thomasi Wolfe ein-
læg og trú, skáldskap hans og
lífi. Leikritið minnir á ýmsan

iness móðgar
á Akranesi
sameiginlegum lista með
tveimur öðrum flokkum og
þá hafi jafnframt verið kos-
ið um bæjarstjóraefni þrí-
flokkanna Tillaga borgara-
fundarins var svohljóðandi
„Almennur borgarafundur á
Akranesi haldinn í Bíóhöll-
inni 26. ágúst 1960. samþykk-
ir að skora á Bæjarstjórn
Akraness að falla frá sam-
þykktri tillögu, er flutt var
af fulltrúum Alþýðuflokksins
á síðasta bæjarstjórnarfundi
um að víkja Daníel Ágústín-
ussyni bæjarstjóra úr starfi.
Að öðrum kosti verði bæj-
arstjórnarkosningar látnar
fara fram nú þegar.“
Tillaga þessi var síðan send
bæjarstjórninni daginn eftir.
Krafa borgarafundarins var
einföld og án allra lögskýr-
inga þ-essi: Afturkallið upp-
sögnina eða látið kosningar
fara fram.
Undirskriftimar eru stað-
festing 1020 kjósenda á Akra-
nesi eða 53% kjósenda á þess-
ari kröfu borgarafundarins.
Það er frekleg og ósæmileg
aðdróttun að kjcsendum bæj-
arins, að þeir hafi ekki vit-
að hvað þeir voru að gera,
þvi mctmælum við harðlega.
Akranesi 7. oktcber 1960.
F.h. hins almenna borgara-
fundar.
Guðjón Hallgrimsson.
fundarstjóri.
(Sign.)
Adam Þorgeirsson.
•fundarstjóri.
(Sign.)
Hvort bæjarstjóri áfrýjar
dómnum er þessu óviðkom-
andi og er o'kkur ekki kunn-
ugt um hvort hann gerir það
eða ekki, enda enn tími til
þess. Á hitt viljum við þó
berda í þessu sambandi, að
áfrý.jun frestaði ekki inn-
setningu og dómur hæstarétt-
ar kæmi vart fyrr ,en eftir
langan tíma. Hinsvegar voru
höfuð ásakanir bæjarfulltrúa
Alþýðuflokksins ómerktar og
málskostnaður felldur niður.
Hversvegna áfrýja ekki bæj-
arfulltrúar Alþýðuflokksins til
að freista þess að fá sinn
áburð staðfestan? Ennfremur
er vert að geta þess, að bæj-
arstjóri hlýtur að fara í
skaðabótamál. Ef það færi
svo að honum yrðu dæmd full
laun út kjörtímabilið, orkar
þá ekki uppsögn hans mjög
tvímælis lagalega séð? Við
teljum að almenningur í bæn-
um líti svo á. Eftir dómi
borgarfógetans' getur meiri-
hluti bæjarstjórnar aðeins
,,hafnað störfum bæjarstjóra11,
en um bótarétt vegna upp-
sagnarinnar fjallaði rétturinn
ekki. Það er annað mál.
Nú hefur rúmur meirihluti
kicsenda á Akranesi hafnað
störfum bæjarstjórnarinnar.
Okkur þykir það furðu gegna
og m.jög einræðislegt ef bæj-
arstjórnin ætlar að hafa þann
meirihlutr, að engu og trúum
því ekki er-n. Og eitt er víst.
Það þarf haldbetri rek fyrir
sl.’iku gerræði en þau, sem
fram koma í nefndri davskrár-
tillögu og mótmælt er hér að
framan.
Akranesi, 7. okt. 1960.
F.h. fundarboðenda hins
almenna borgarafundar.
Halklór Þorsteinsson.
(Sign.)
Þessi greinargerð er send
öllum dagblöðunum til birt-
ingar.

H
H
■
B
EJ
ra
u
m
■
B
■
I
H
H
H
■
■
H
H
■
U
H
■
H
■
Þriðjudagur 11. október 1960 — ÞJÓÐVILJINN — '{7
hátt á „Langa dagleið til næt-
ur“ eftir Eugene O’Neill, og
stenzt að vonum ekki samjöfn-
uð við það máttuga verk, en
,,Engillinn“ :,er alþýðlegri sjón-
leikúr ög auðsíMdífriTjsIúí'sltót:- fv
un hans almennari og víðtaek-
ari.
Evgen Gant heitir skáldið
unga í leiknum og stendur á
vegamótum seytján ára að
aldri. Við kynnumst þáttaskil-.
um í ævi hans, þremur ör-
lagarikum vikum á árinu
1916, heimili, foreldrum, syst-
kinum og kunningjum; sér-
kennilegu ömurlegu umhverfi.
Faðirinn er steinsmiður að at-
vinnu, maður taumlausra fýsna
og hugaróra og elur fánýta lista-
mannsdrauma í brjósti, móðir-
in ráðrík og hagsýn og svo
óskaplega ágjörn að hún fórn-
ar öllu á altari mammons:
sjálfri sér, eiginmanni og börn-
um, hamingju og hjartans ró.
Hún breytir heimili sínu í ó-
vistlegan gististað, barmar sér
sí og æ vegna fátæktar, brask-
ar með fasteignir og græðir fé
— þrælkar börn sín og' gefur
engin grið. A yngsti sonurinn,
gáfumaðurinn og skáldið Evgen
,að fara sömu leið og systkini
hans, eða tekst honum að brjót-
ast út ur. fangelsinu og verða
að manni — um það er fram-
ar öðru barizt í leiknum. Það
eru kynni Evgens af ástinni
og dauðanum sem úrslitum
ráða, blekkingarskýlan fellur
frá augum hans, hann slítur
íjötrana, segir skilið við átt-
haga og fortíð og fer í skóla.
Hann er allt í einu orðinn
fulltíða: ,,Þú ert þinn heimur“,
segir rödd Benjamíns að lok-
um, bróðurins sem dó, „það
sem þú hefur gleymt og reynir
að muna er barnið sem þú áð-
ur varst. Það er farið og
kemur aldrei aftur“. Eng-
illinn fagri horfir heim, en
til einskis; „það er ógerningur
að hverfa heim aftur á vit
minninga og liðins tíma“, segir
Thomas Wolfe á öðrum stað,
„í framtíðinni er hið sanna
heimili okkar ,allra“.
Annar áratugur Þjóðleikhúss-
ins er hafinn og „Engill, horfðu
heim“ fyrsta leikrit sem það
flytur á þeim tímamótum; sýn-
ingin er til ótvíræðs sóma og
ætti að spá g^ðu. Langflestir
leikendur þess eru á sviðinu
í stórum hlutverkum eða smá-
um, og leika allir af lifi og
sál að því ég fæ séð, hér skort-
ir ekki einlægt samstarf né
sannan áhuga. Á það verður
að minna að leikhúsið hefur
flutt ófá kjarngóð verk amer-
ískra nútimaskálda: hér birtist
árangur reynslu og starfs.
Skammt er á milli hláturs og
harms í þessum leik — hin al-
vöruþrungnu og sorglegu at-
riði orka mjög á hugi áhorf-
enda, þau skoplegu vekja ó-
svikinn hlátur, og vel nýtur sín
hæðni sú og ádeila sem í leikn-
um er falin. Baldvin Iialldórs-
son á heiður skilinn fyrir far-
sælt ueikendaval, hnitmiðaða
leikstjórn og árvekni, og fyrir
beitingu Ijósanna hefur hann
glöggt auka. Til búninga er
sýnilega vandað, og sviðsmynd-
irnar tvær, gistiheimilið og
steinsmiðjan, beztu verk Gunn-
ars Bjarnasonar fram til þessa,
að nokkru stilfærðar og laus-
lega dregnar, en annars með
traustum blæ veruleikans, og
þó samrænidar í bezta lágj.
Éngillinn táknræni írastti.
reyndar vera íegurrri. og ífjá-
gróðursins í Altamont gæ.tit
miður en skyldí. Þýðirjg Jón-
a'sá'r'^KristjSrís'sOTlr'ér ág'Sú’. *>
xY'
verk, rituð a yfirbragðsmiklu
og fallegu máli; örfáar tilvitn-
anir íslenzkar orka tvímælis.
Elísa Gant er um flest ger-
ólíkt hlutverkum þeim sem
Guðbjörg Þorbjarnardóttir hef-i
ur áður túlkað og því stærrií
sigur hinnar snjöllu leikkonu.,
Hún mildar ekki mynd hinnariii
ógeðfeildu fégjörnu móður, ér»)„
skilur hana jafnframt sv6
næmum mannlegum skilningi!
að hvorki virðist of eða van —•
þessi kona er ekki vond í eðli!
sínu, henni er vart sjálfrátt,
fær ekki hamið valdagræðgf
sína og óseðjandi ágirnd. HÚK
ann engum hvíldar, hvorkii
sjálfri sér né öðrum, og áfergju
hennar og algeru eirðarleysf:
lýsiir Guðþ'iörg. moistar,alegG,
birtir skapgerð hennar og innstu
veru i skæru Ijósi. Þreytulegt;
yfirbragð og hrjúf og skýr
rödd, talandi svipbrigði og
kækir eru ágætlega við hæíi!
hinnar gæfusnauðu konu, og
leikurinn svo eðlilegur og sjálf-
um sér samkvæmur að sann-
leiksgildi hans verður ekkí
dregið í efa. Ógleymanlegusti
er Elísa Gant þegar hún bregð-
ur sér í verzlunarfötin og hælir
sér af slóttugleika sínum og
fjármálaviti, þá skynjum við
gleggst hvern mann hún hef-
ur að geyma.
Róbert Arníinnsson er veru-
lega svipstór og aðsópsmikill í
litríku hlutverki Ólívers Gant,
hins útsláttarsama steinsmiða
— blekfullur, timbraður eða
allsgáður. Vera má að leikar-
inn þyki helzti unglegur í
hreyfingum og fasi, en þess ber
að gæta að Gant er sá þrek-
maður sem aldrei bognar; og'
forna kvenhylli hans er auð-
velt að skilja. Túlkun Róberts
er í senn gædd djúpri alvöru
og safaríkri kímni, og við skynj-
um glöggt að þessi vonsvikni
erfiðismaður er listamaður og
skáld á bak við tjöldin, og fá-
um ríka samúð með honum
þrátt fyrir alla bresti. Ég helcl
ég muni hann lengst er hann
kveður son sinn í leikslok og
árnar honum heilla, þá Ijóm.
Framnaid a 10 siðu.
Eugen Gant: Gunnar Eyjólls-
son.