Þjóðviljinn - 14.10.1970, Blaðsíða 2

2 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Miðvifcudagur 14. október 1970,
Minning
GÍSLIJÓNSSON
fyrrum þingforseti
I dag verður gerð frá Dóm-
kirkjunni útför Gísla Jónsson-
ar fyrrum þingmanns, sem lézt
hinn 7. þ.m. á áttugasta og
öðru aldursári.
Við setningu Alþingis sl.
laugardag minntist aldursfor-
seti hins látna þingmanns með
þessum orðum:
Gísli Jónsson var fæddur 17.
ágúst 1889 að Litlabæ á Álfta-
nesi. Foreldrar hans voru Jón
bóndi þar, síöar kaupfélags-
stjóri og kauþmaður á Bakka
í Amarfirði og víðar, Hall-
grímssonar bónda á Smiðjuihóli
á Mýrum Jónssonar, og kona
hans, Guðný Jónsdóttir bónda
að Grashúsum á Állftanesi
----- ■ ..- . ■■ ■ ■ <
Segja upp
bátakjara-
samningunum
Fulltrúafundur F.F.S.Í., hald-
inn 10 október 1970 teiur að
segja beri upp bátakjarasamn-
ingum, enda verði ekki samið
endanlega, né á sjó farið, fyrr
en fiskverð liggur fyrir
Fundurinn leggur tii, að um
leið og sarrmingum verður sagt
upp, liggi fyrir og veröi til-
kynnt vinnustöðvun hinn 1. jan.
1971, hafi ekki náðst samningar
fyrir þann tíma.
MiljarÖur
skal það heita
Á verðbóligutímum, þegkr
flest er á hverfanda hveli, er
það fleira en krónumar sem
glatar gildi sínu. Tilaðmynda
er merking orðanna sífellt að
breytast, ekki sízt þefrra sem
mæla verðmæti. Tökum til
dæmis orðið miljón. Sú var
tíð að það þótti til marks
um næsta stjamfræðilega
stærð, og í samsetningum var
það tengt við skáldlegt og
rómantískt orðafar: miljóna-
mæringur — eins og skáld-
mæringur. En nú eru rnenn
löngu hættir að mærast af
miljónum, t>g orðið er raun-
ar ónothæft með öllu þegar
fjallað er um stærðir edns og
fjárlög ríkisins — það er á-
móta óhagkvæmt og að mæla
hæð fjalla í miUimetrum. Nú
dugar ekkert minna en arð
sem hefur þúsundfalt meira
gildi. Miljarður skal það heita.
Samkvæmt frumvarpi því
sem nú hefur verið lagt fyrir
alþingi eiga tekjur ríkisins
á næsta ári að verða hálfur
ellefti miljarður og 93 móilj-
ónum betur. Þetta er upphæð
sem þegnamir hafa ástæðu
til að velta fýrir sér. Hún
jafngildir rúmium 50 þúsund-
um króna á hvert mannsbam
í landinu, og eru þá meðtalin
komböm í ’öggu og öldung-
ar í kör. Fimm manna fjöl-
skylda verður að jafnaði að
greiða 2000.000 krónur til
ríkisins Og orðin „að jafn-
aði“ fela í sér býsna mik-
inn sannleika. Meira en fjór-
ir fimmtu af tekjum ríkis-
ins era óbeinir skattar, mest-
miegnis teknir af neyzlu
Pálssonar. Hann stundaði sjó-
mennsku og sveitastörf fram
undir tvítugt, var við jám-
smíðanám á ísafirði 1908-1909,
var kyndari 1910-1911 og vél-
stjóri á togurum 1911-1913.
Veturinn 1913-1914 var hann
í vélfræðideild Stýrimanna-
skólans í Reykjavík, 1915-1916
í Vélsíjóraskóla íslands og
brautskráðist fyrstur manna úr
þeim skóla vorið 1916. Á ár-
unum 1914.-1924 var hann vél-
stjóri, fyrst á strandferðaskip-
um, síðan á skipum Eimskipa-
félags Islands. A árinu 1924
gerðist hann umsjónarmaður
skipa og véla og gegndi því
starfi síðan fram á árið 1968.
Annaðist hann teikningar, verk-
lýsingar og samninga um smiði
skipa fyrir einstaklinga og
ríkissjóð, meðal annars allra
togaranna, sem smíðaðir vora
á vegum ríkisstjóðs á áranum
1945-1950. Hann stofnaði bg rak
hér í Reykjavík, á Bíldudal og
víðar um land mörg fyrirtæki
til útgerðar, fiskvinnslu og
verzlunar, og var sá atvinnu-
rekstur hans mjög stór í snið-
um um skeið.
Gísli Jónsson gegndi ýmsum
trúnaðarstörfum öðram en
þeim, sem talin hafa verið hér
að framan. Hann vair formaður
Vélstjórafélags íslands 1912-
1924 og formaður stjómar
Sparisjóðs vél^íjóra 1960-
1963. Hann átti sæti í sjó- og
verzlunardómi Reykjavíkur
1933-1937. Hann var skipaður
manna. Jafnvel hinir spar-
neytoustu komast eklki hjá því
að greiða sinn hiuit, þvl að
hverri nauðsyn sem rótt er
yfir búðarborð er tekinn 11%
söluskattuir að ótöidum Æjöl-
mörgum gjöldum öðrum. Það
er lífið sjálft sem er skatt-
lagt, og þó gleyma stjómar-
völdin því etkki að inniheimta
einnig kirkjugarðsgjald.
Það sem hér hefur verið
nefnt er ednvörðuigu skatt-
heimta sú sem grein er gerð
fyrir í fjáriögum. Þar við
bætast fjöimörg önnur opin-
ber gjöld, sjúkxasamlag,
tryggingagjöld o.s.frv., að ó-
gleymdum öllum þeim fjór-
munum sem renna til sveit-
arfélaga. Þegar ailt er taldð
komast meðalgjöld fimm
manna fjölskyldu eflaust hátt
í 300 þúsundir króna. Og þá
er auðvedt reikningsdæmi
hvað kaupið þarf að vera, ef
menn eiga að hafa eitthvað
alflögu efftir að ríki eg sveit-
arfélög og aðrar stofnanir era
búnar að fá sitt.
Samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu á gjaidheimta ríkis-
ins að hæltka um tvo milj-
arða og 196 miljónum króna
betur frá fjárlögum þess árs
sem nú er að líða Ein saman
hækkunin jafngildir þannig
rúmum 10 þúsundum króna
á hvern einstakling, yfir 50
þúsundum króna á fimrn
manna fjölskyldu. Fyrir mann’
sem vinnur 2.500 klukkustund-
ir á ári jafngildir sú upphæð,
sem fimm manna fjölsikylda,
ó að greiða aukalega, tuttugu
krónum um tímann. Þá upp-
hæð geta menn borið saman
við kauphækkunina sem þeir
fengu í vor. — Austri
í skipulagsnefnd skipaviðgerða
1942, í milliþinganefnd um
skipasmíðastöð í Reykjavík og
sikipulagningu strandferða,
miUiþinganefnd um póstmál og
Reykhólanefnd árið 1943 og
var formaður síðasttöldu nefnd-
arinnar. Formaður stjómar
vistheimilisins í Breiðuvík var
hann 1946-1953 og sat í milli-
þingnafnd um vernd bama og
unglinga á glapstigum 1947-
1948. Hann var formaður Þing-
vallanefndar 1950-1957, ótti
sæti í milliþinganefnd um rann-
sókn á afkomu útvegsins 1953-
1956, í byggðajafnvægisnefnd
1953-1956, í milliiþinganefnd í
Skattamálum 1953, í kosninga-
laganefnd 1954, í milliþinga-
nefnd í sjávarútvegsmálum
1956 og í skattalaganefnd 1960.
í stjóm landshafnar í Rifi átti
hann sæti frá 1951. Á Alþingi
sat hann á árunum 1942-1956 |
og 1959-1963, sat á 21. þingi
alls. Hann var forseti efri
deildar Alþingis 1953-1956. í
Norðurlandaráði átti hann sæti
1952-1956 og 1959-1963 og var
á síðara tímabilinu formaður
íslandsdeildar ráðsins.
Gísli Jónsson var mikill at-
haínamaður, viljasterkur og
afkastamikill. öll þau störf,
sem honum var til trúað, vann
hann . af alúð. var skyiduræk-
inn og ósérfhlífinn. Hann iagði
á sig mikla vinnu við þing-
störf, sótti þimgfundi manna
bezt, kynnti sér hivert þingmál
vandlega, var sjálfstæður í
skoðunum og tók þátt í umræð-
um. Hann var formaöur fjár-
veitinganefndar á árunum 1945-
1953. Sýndi hann í því anna-
sama starfi mikla stjómsemi
og röskleika. Hann létsérmjög
umhugað um opinberar fram-
kvæmdir í kjördæmi símu og
kom þar miklu til leiðar. Heil-
brigðis- og féJagsmál vora hon-
um hugledkin. Hann var áhuga-
samur um efiingu almanna-
trygginga í þágu aldraðs fólks
og öryrkja. Samtoandi íslenzkra
berklasjúMinga veitti hann
mikinn stuðning í víðkunnum
framkvæmdum þess og var
kjörinn heiðursfélagi þeirra
samtaka. Hann fékkst noktouð
Út er komin hj á Almenna
bókiafélaginu skáldsagan Mobý
Diok eftir Bandaríkjamanninn
•Hermann Melviile, er uppi var
1819 - 1891, en samdi skáLdsög-
una um Mobý Dick er hann
var um þrítugit.
Ferill þessarar sögu, sem nú
heíur fyrir löngu hlotið fast-
an sess í bópi sígildra .bók-
menntaverfca, er aMsértoenni-
legur. Höfundur henn.ar hafði
vakið athygli fyxir fyrstu
skáldsögur sínar. er hann storif-
aði á umdian Mobý Diek, en
þegar sú bók kom út hliaut
hún engiar undirtektir og firægð-
arferli höfundarins virtist ger-
samlega lokið. Og þegar Her-
mann Melville lézt röskum
fjörutíu árum eftir að Mobý
Dick kom út voru bæði' hann
bæfcur og fékfcst síðustu árin
af mikilli elju við skáldsagna-
gerð.
★
Gísli Jónsson er látinn.
Á stund hins endanlega skiln-
aðar rifjast upp atvik liðins
lífs.
Ég kynntist Gísla Jónssyni
ekki náið fyrr en á efri áram
hans.
Að vísu þekkti ég til þjóð-
málastarfsemi hans. Vissi að
hann var hinn mesti athafna-
og firamkvæmdamaður. Vissi
að hann var skörangur og af-
reksmaður í verkum sínum.
En lengi skal manninn reyna.
Það er ekki fyrr en við per-
sónuleg kynni, að staðið verð-
ur upp og spurt. Hver ert þú?
Betri og heilsteyptari mann
en Gísla Jónsson hitti ég ekki
á lífsleiðinni.
Þrekmikinn og framsækinn, en
þó umfram allt heiðarlegan,
hjálpsaman og velviljaðan.
Slíks manns er ljúft að
minnast, en jalfnframt er hans
sárt saknað. Þegar ég nú kveð
Gísla Jónsson og þakka elsku-
semi hans í minn garð, er ég
ávallt minnugur þeirrar full-
vissu minnar, að í raun sé
dauðinn sæll. Hann beri eigi
að óttast, einfaldlega vegna
þeirrar staðreyndar, að hann
er óaðskiljanlegur lokaþáttur
lífsins sjálfs.
Bergur Bjarnason.
Frítt fæði
wsð störf
úti á sjó
Fulltrúafundur F.F.S.Í. hald-
inn 10. ókt 1970 taldi rétt að
beina þeim tilmælum til verð-
andi samninganefnda, að þær
legö sérstaka áherzlu á, að frítt
fæði verði greitt öllum sjó-
mönnum þann tíma sem þeir
era á sjó.
Farið verði
betur með
aflann í iandi
Bftirfarandi ályktun var sam-
þykfct á fuiltrúafundi Far-
manna- og fiskimannasambandi
íslands s. 1. laugardag:
„Samtökin leggja áherzlu á
bætta meðferð aflans á sjó og
landi. Sérstafclega fordæmum
við þá meðferð, sem aflinn fær
öft á tíðum í vinnslustöðvum.
Samtökin krefjast betra eftiriits
með því, hvemig farið er með
vöruna eftir að hún kemur í
land, þar sem reynsian hefur
sýnt undanfarin ár, að sú með-
ferð hefur að stóram hluta
áhrif á fiskverð í heild“.
og bókin gleymd að kalla.
Loks kringum 1920 e9a um
sjötíu árum eftir að bókin um
Mobý Dick kom fyrst út fóru
bókmenntamenn að veita þess-
ari gömlu og gleymdu sögu ait-
hygli og er skemmst frá því að
segja, að nú er hún hvarvetna
talin meðal sígildra skáldverka,
hún hefur verið þýdd og gef-
in út á fjöld tungumála víðs
vegar um heim, um hana bafa
verjð gerðar frægar kvikmynd-
ir og fjöldi lærðra ritgerða
verið saminn um bókina og
höfund hennar. Svo undarleg
getur bókmenntafrægðin stund-
um verið.
Og nú hefur þessi fræga saga
loks hlotið íslenzkan búning
en Júlíus heiitinn Havsteen
Framhald á 9. síðu.'
við ritstörf, samdi minninga-
AB gefur út skáld-
söguna Mobý Dkk
HAUSTKJOR
ÚTBORGUN
TEKKNESKA BIFRE ÍÐAU M BÖÐIÐ
Á ÍSLANDI H.E.
AUÐBREKKU 44-46 SlMI 42600.
KOPAVOGI
Nýtt rit frá Vísindafélagi íslendinga:
The Nordic Languages and
Modern Linguistics
Proceeding of the Intemational Confe-
rence of Nordic and General Linguistics,
University of Iceland, Reykjavík, July
6-11, 1969
edited by HREINN BENEDIKTSSON.
Nýtt, stórt, marlcvert rit um norræn og almenn
málvísindi. í ritinu eru fyrirlestrar og umræður
frá málvísindaráðstefnu, sem haldin var við Há-
skóla íslands sumarið 1969. Margir heimskunnir
málvísindamenn skrifa í þetta stóra rit.
Stærð ritsins er 616 blaðsíður, 24x17x4 cm.
Bókin fæst á áskriftarverði kr. 1907,00 heft, kr.
2200,00 innbundin til 1. nóv. 1970, en þá hækkar
hún verulega eða í kr. 2357,00 heft og kr. 2738,00
innþundin (söluskattur er innifalinn).
BÓKAVERZLUN SNÆBJARNAR
Hafnarstræti 4 og 9.
LAUS STAÐA
Staða tryggingayfirlæknis er laus til um-
sóknar. — Umsóknir, ásamt upplýsinguim
um umsækjanda, sendist heilbigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu, Laugavegi 172,
Reykj'avík, fyrir 15. nóvember n.k.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið,
13. oktober 1970.