Þjóðviljinn - 31.01.1980, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 31. janúar 1980
DlODVIUINN
Máigagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
(Jtgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsbiaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór HlöÖvérsson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks*
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnils H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eltsson
útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handirta- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: SigriSur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: Gubriln GuövarBardóttir.
Afgreiðsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára SigurBar-
dóttir.
Sfmavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún BárBardóttir
Htismóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuBmundsson.
Ritstjórn, afgreiBsla og auglvsingar: Sifiumiila 6, Reykjavfk.slmi 8 13 33.
Prentun: BlaOaprent hf.
Markviss mótmœli
# Viðbrögð við hernaðaríhlutun Sovétmanna I Afgan-
istan eru mjög á dagskrá. Fyrir utan efnahagslegar
refsiaðgerðir sem Bandaríkjamenn munu sennilega ein-
ir beita með tilheyrandi búsif jum fyrir sovésku þjóðina
er afstaðan til þátttöku I Olympíuleikunum í Moskvu og
aðgerðir vegna alvarlegs f lóttamannavandamáls I kjöl-
far hernámsins það sem hæst mun bera á næstunni.
# Pólitík og íþróttum á ekki að blanda saman segja
þeir sem verja vilja alþjóðahugsjón Iþróttahreyfingar-
innar og Olympíuleikanna fyrir síendurteknum skakka-
föllum I alþjóðasamskiptum. Samt sem áður eru stjórn-
mál og íþróttir einatt samof in eins og ráða má af útilok-
un Suður-Afríku frá alþjóðlegum íþróttaviðburðum
vegna aðskilnaðarstefnu stjórnvalda þar og af ríkri til-
hneigingu til þess að nota Olympluleikana til þess að
sýna máttog megin stórvelda I Berlínarstíl Hitlers-tím-
anna.
# Hernaðaríhlutun stórvelda verður best mótmælt
með þvl að snúa almenningsálitinu I heiminum gegn at-
hæfi þeirra og grafa undan siðferðilegri réttlætingu
þeirra með markvissri og stöðugri gagnrýni. Þetta fengu
Bandaríkjamenn að reyna þegar almenningsálitið gerð-
ist þeim andsnúið vegna útrýmingarstríðs þeirra I Indó-
kína. Þegar siðferðisþrekið bilaði reyndist hernaðar-
mátturinn lítilsmegandi. í þessu sambandi hljóta við-
brögðeinsog að hætta þátttöku I Olympíuleikunum sem
haldnir eru I landi sem hef ur gert sig sekt um hernaðar-
legan yfirgang að koma sterklega til greina. Það væru
þá táknræn mótmæli ætluð sem siðferðileg áminning til
Kremlarbænda.
# Islenska ríkisstjórnin tók rétta afstöðu þegar hún
hafnaði tilmælum Carters Bandaríkjaforseta um að
stjórnvöld hér kyrrsettu islenska Iþróttamenn og mein-
uðu þeim þátttöku I Olympíuleikunum. Það var tvfmæla
laust rétt að vísa þeirri ákvarðanatöku til íþrótta-
hreyfingarinnar sjálfrar. fþróttamenn og forystumenn
jaeirra verða að gera það upp við sína eigin samvisku og
meta málið út frá sínum forsendum. í því sambandi
hljóta að koma upp mörg matsatriði.
# I fyrsta lagi voru engin slík mótmæli uppi höfð af
hálfu íþróttamanna þegar Sovétmenn hlutuðust með
hervalditil um málefni Ungverjalands og Tékkóslóvakiu
1956 og 1968. Hversvegna þá nú? í öðru lagi er framtlð
Olympíuleikanna og annarra alþjóðlegra íþróttavið-
burða teflt I tvísýnu ef Vesturlönd hætta almennt við
þátttöku nú. í þriðja lagi hefur sovéska þjóðin lagt mik-
inn metnað I að halda leikana og íþróttasamskipti hafa
fyrstog fremst verið að mati fþróttamanna sjálfra sam-
skipti milli þjóða en ekki valdhafa. í fjórða lagi sýnir
reynslan frá heimsmeistarakeppninni I knattspyrnu I
Argentínu að sú tilætlun valdhaf a að auglýsa eigið ágæti
getur runnið út I sandinn þegar kastljós heimsf jölmiðl-
anna beinist að þjóðfélagsaðstæðum og kjörum fólks I
viðkomandi landi. Þannig mætti lengi telja álitamál I
þessu sambandi þótt margir vilji nota tækifærið og
endurreisa ólympíuleika með föstum samastað I Grikk-
landi og hafa margar óskynsamlegri tillögur komið
fram.
# Það sem hér hef ur verið rakið er fyrst og f remst tí-
undað til þess að vekja athygli á því að það er einmitt
með siðferðilegri fordæmingu sem bregðast ber við yfir-
gangi Sovétmanna. Miklu óskynsamlegri eru þau við-
brögðaðætla sér Ifktog „haukarnir" I fulltrúaráði Sjálf-
stæðisf lokksins I Reykjavík að nota tækifærið til þess að
innleiða nýjan MacCarthyisma með tilheyrandi ofsókn
um gegn sósíalistum og öðrum gagnrýnendum þjóð-
félagshátta I vestrænum ríkjum.Jafn óskynsamleg eru
þau viðbrögð að krefjast nú hærri hernaðarútgjalda og
stigmögnunar vlgbúnaðarkapphlaups. Það mun litlu
breyta um stórveldayfirgang gagnvart smáþjóðum nú
þegar stórveldin hafa komið sér I þá sjálfheldu að geta
ekki notfært sér gjöreyðingarmátt sinn vegna hættu á
eigin tortímingu. Það er einnig til bölvunar að kref jast
þess nú að Bandaríkin taki að nýju að sér heimslögreglu-
hlutverkið f rá síðasta áratug með hættu á að þau f lækist
i nýtt Víetnam. Og hættulegast af öllu er ef hægri öflin
komast upp með það I skjóli yf irgangs Sovétmanna I Af-
ganistan að gera leigjandann I þjóðllfinu, risaveidið I
vestri, að alvöldum húsbónda sem hvenær sem er getur
vitjað óðala sinna með uppáskrift leiguþýja I vináttu-(
eða varnarsamningi.
—ekh.
klippt

Hve mikið
étum við?
Þótt íslendingar lifi á fiski og
tali um fisk upp á dag hvern og
skipi honum þá einnig til veg-
legs sætis i fjölmi&lum, þá geta
menn orðið varir við það meö
ýmsum hætti, að það er eins og
hér og þar um þjóðlifiö leynist
einhver fyrirlitning á þessu
fiskstandi. Lengi var vitnaö til
þeirrar undarlegu þjóölifs-
skrýtlu, aö Islendingar fengust
ekki til að éta slld, gáfu hana
helst kúm,ef hún var beinllnis
að flækjast fyrir fótum þeirra
fjölskyldu f landinu. Þvf má þaö
furðulegt kallast að ógerlegt er
aö fá haldgóðar upplýsingar
um fiskneyslu íslendinga. Eng-
ar tölur eru til um það hve mik-
il hún er, og þaöan af s Iður vita
menn hvenær hún skiptist eftir
tegundum eða verkunaraðferð-
um. Þegar menn velta fyrir sér
hvaöa breytingar hafi orðið og
séu að verða á fiskneyslu
Islendinga, hafa menn nánast
ekkert við að styðjast nema
brjóstvitið eitt.”
Skýring
Þessi býsn eru svo skýrö
með svofelldum hætti:
„1 skýrslu Fiskifélags
Islands um fiskaflann á árinu
1978 (Ægir 4. tbl. 1979, bls. 255)
er innanlandsneysla á fiski
Fiskneysla okkar
íslendinga minnkar
o/k *
e ‘isi/(J?
og töldu þetta lostæti ekki fisk
— eins og meðal annars kemur
fram I frægu firmaheiti: Sfld
og fiskur.
I nýlegu hefti af Sjómanna-
blaöinu Vikingi er vakin athygli
á mjög undarlegum hlut, sem
sagt þeim, aö við vitum I raun
og veru ekki hvaö mikið við ét-
um af fiski. Ótrúlegt en satt.
Blaðiö segir:
Brjóstvit
og ágiskun
„Þaö er ekki einungis aö
Islendingar veiöi mikið af fiski
og flytji út feiknin öll af fiski,
heldur eta þeir mikiö af fiski,
og hefur svo veriðlengi. Fiskur
og fiskvörur mega heita
ómissandi þáttur f matar-
neyslu hverrar einustu
■ ■Ml
skráð 5.134 tonn. Hér er miöað
við fisk upp úr sjó. Þessi tala
er reyndar svo f jarr i réttu lagi
að hún má kallast út I hött. Hún
er sem sé allt of lág. Kemur
þar margt til. Fyrst er að
nefna að margir þeir sem
kaupa fisk og verka til inn-
anlandsneyslu gefa ekki
skýrslur til Fiskifélagsins, þó
þeim sé þaö skylt lögum
samkvæmt. Mikið af ferskum
neyslufiski kemur ekki I þessa
tölu, t.d. sumt af þeim fisk sem
fisksalar kaupa af frysti-
húsum. Allur saltfiskur er utan
við þessa skýrslu. Eitthvaö af
fiski seln seldur er til inn-
anlandsneyslu kemur hvergi á
skrár, t.d. þaö sem fisksalar
kaupa beint af sjómönnum. Þá
er enn ótalinn sá fiskur sem
sjómenn taka sér I soöið af
óskiptu.”
Blaðiö reynir slöan að bæta
úr likindareikningi og segir:
„100 kg af fiski á mann á ári
viröist ekki ólikleg tala. Kjöt-
neysla mun nú vera um 80 kg á
mann árlega, og er þá neysla
kjöts og fisks svipuð, þvf að
gera má ráð fyrir að meira
gangi úr fiskinum en kjötinu,
einkum þar sem hér er miðaö
viö fisk upp úr sjó. En hvaða
fisk eta menn og hvernig
matbúa þeir hann? Um það eru
heimildir afar ónákvæmar,
ekki við annaö að styðjast en
eftirtekt og dómgreind þeirra
sem selja fisk til neytenda.”
Vanreiknaður
ýsuafli
Það þættu vist ekki smáar
rokufréttir ef að Danir vissu
ekki hvað þeir ætu mikiö af
fleski og Frakkar hefðu týnt
vlndrykkjuskýrslum sfnum I
einhverri ölteiti. Helst að þessi
leyndardómur fiskátsins eigi
sér hliöstæöur I þeim slóttug-
heitum sovéskra stjórnvalda
að gera vodkadrykkju landsins
barna að rikisleyndarmáli.
En af þvi sem fyrr var sagt
um fiskátið leiðir það meðal
annars, að tala sú sem skráð
er á skýrslum Fiskifélags
lslands gæti vel veriö 17—18
þúsund tonnum of lág. Þýðir
þetta ekki m .a. aö ýs uaflinn s é i
raun allverulega miklu meiri
en kemst á skrár?
Vlkingur segir:
„Nú er sennilega meirihluti
þess sem tslendingar eta af
fiski, ýsa. Bágt er að hugsa sér
að þaö kunni e.t.v. að vera um
10 þúsund tonn af ýsu sem ekki
eru skráð I aflaskýrslur.
Arið 1978 veiddust
samkvæmt tölum Fiskifélags-
ins, alls rúmlega 40 þúsund
tonn af ýsu. Ætli rétt tala væri
nær þvl að vera 50 þúsund
tonn?
Hafr anns óknas tofnunin
byggir tillögur sínar um afla-
hámark (1979: 45 þúsund tonn
af ýsu) m.a. á aflaskýrslum
Fiskifélagsins. Er sá grund-
völlur ekki helst til ótraustur I
þessu dæmi?”
Minnkar
Þetta er allt hið merkileg-
asta, eins og reyndar ýmislegt
fleira sem fram kemur I Vlk-
1 ingi um fiskneyslumál okkar.
Þar er llka látin uppi sú
reynsla fisksala, aö þótt
lslendingar séu smám saman
að yfirvinna andúö slna á ýms-
um fisktegundum, þá skreppi
fiskneysla þeirra saman. Jafn-
vel hafi fisksala I fiskbúöum
minnkað um 40% á undanförn-
um árum. Þar á móti kemur að R
ýmsar kjörbúðir hafa selt fisk I |
ýmiskonar neytendapakkning- ■
um — en ljóst er að sú sala |
vegur hvergi nærri upp það a
sem fiskbúðirnar hafa tapað. ■
áb. ■
^lCjaiU UT i vu
Undirbúnar reglur um afborgunarkjör
-.og skorið
Neytendum auðyeldaður verðsamanburður
Eins og kunnugt er tlðkast
mjög afborgunarkjör I ýmsum
viðskiptum, einkum á heimilis-
tækjum og húsgögnum til hag-
ræöis fyrir neytendur. A hinn
bóginn er verðsamanburður á
grundvelli afborgana kaupend-
um afar torveldur.
I fréttatilkynningu frá við-
skiptaráðuneytinu kemur fram,
að þar er nú leitað leiða til þess
að auövelda neytendum slikan
verðsamanburð á afborgunar-
kjörum. 1 framhaldi af þessari
athugun hefur verðlagsstjóra
verið falið að vinna að því aö
setja reglur á grundvelli verö-
lagslaga sem gera seljendum
vöru á afborgunum skylt aö til-
greina til hvaða eiginlegra vaxta
sérhver afborgunarkjör svara.
Jafnframt var verölagsstjóra
faliö aö kanna leiðir til þess að
auövelda seljendum að mæta
þessum skilyröum svo sem með
reikniþjónustu.