Þjóðviljinn - 28.11.1985, Blaðsíða 13

HEIMURINN
Suður-Afríka
Verslanir hvítra hundsaðar
Pretoria — íbúar blökkumanna-
hverfa umhverfis Pretoria, höf-
uðborg Suður-Afríku, hvöttu í
gær blökkumenn um allt land
til að sniðganga verslanir
hvítra manna í desembermán-
uði en þá er verslun hvað mest
vegna jólanna. Var gripið til
þessa til að mótmæla morðum
lögreglunnar á 13 blökku-
mönnum í hverfinu Mamelodi í
síðustu viku.
Kirkjuleiðtogar og framámenn
í Lýðræðisbandalaginu, UDF,
skýrðu frá þessari ákvörðun á
blaðamannafundi í Pretoria í
gær. Par voru einnig sjónarvottar
að átökunum sem urðu í Mamel-
odi en fréttamenn fengu ekki að
vera viðstaddir þegar þau urðu.
Að sögn sjónarvottanna var
fjöldi blökkumanna samankom-
inn til að mótmæla verðlagi og
ýmsu öðru þegar lögreglan um-
kringdi fundinn. Táragasi var
skotið úr lögregluþyrlu sem svei-
maði yfir hópnum og olli það
mikilli ringulreið. Þegar fólk
reyndi að komast í burtu réðust
öryggissveitir á það og börðu
með kylfum. Meira táragasi var
varpað en þegar það þraut gripu
öryggissveitirnar til skotvopna.
Sumir þeirra sem létust voru
skotnir til bana, aðrir tróðust
undirogþriggja mánaða barn lést
af völdum táragassins.
Atburðirnir í Mamelodi eru
þeir verstu sem orðið hafa í
landinu síðan í marsmánuði sl.
þegar 20 manns voru skotnir til
bana í Höfðanýlendu. Þá reis
mikil mótmælabylgja um allan
heim.
Alls hafa yfir 930 manns fallið í
óeirðum sem staðið hafa í
landinu að heita má linnulaust
síðan í febrúar í fyrra. Samanga-
liso Mkhatshwa aðalritari ka-
þólska biskuparáðsins í Suður-
Afríku sagði á fundinum í gær að
sú skoðun breiddist ört út meðal
blökkumanna að í gangi væri
skipulögð útrýmingarherferð á
hendur þeim. „Landið er að
verða eitt risastórt fangelsi þar
sem þúsundum andstæðinga að-
skilnaðarstefnunnar er haldið í
prísund. Ástandið líkist æ meir
borgarastyrjöld," sagði hann.
í fyrrinótt skaut lögreglumað-
ur blökkumann til bana í ná-
grenni Vryburg en þar höfðu
blökkumenn ráðist á verslun í
eigu blökkumanns sem á sæti í
bæjarstjórninni og vörpuðu að
henni bensínsprengjum. Við
sama tækifæri fengu karl og kona
alvarleg brunasár þegar bensíni
var hellt yfir þau og kveikt í.
í Jóhannesarborg tilkynnti
UDF að 40 manns, þám. ung-
lingar niður í 16 ára aldur, hefðu
hafið hungurverkfall en þetta
fólk hefur flest allt setið í fangelsi
síðan herlög voru sett í Jóhannes-
arborg í júlímánuði sl. Verkfall-
inu er ekki beint gegn yfirvöldum
fangelsisins heldur krefst fólkið
þess að herlögin verði numin úr
gildi, að pólitískum föngum verði
sleppt og að öryggissveitir verði
fluttar brott úr hverfum blökku-
manna.
Skák
Sovétmenn
heims-
meistarar
Genf — Sovétmenn báru sigur
úr býtum á fyrsta heimsmeist-
aramóti landsliða í skák en þvi
lauk í Luzern í Sviss í gær.
Ungverjar hrepptu silfurverð-
launin en bronsið féli í hlut
englendinga.
1 níundu og síðustu umferðinni
unnu sovétmenn nauman sigur á
vesturþjóðverjum 3,5-2,5 á með-
an ungverjar burstuðu sveit Afr-
íku, 5-1. Englendingar töpuðu
hins vegar fyrir svisslendingum 4-
2. Frakkar unnu kínverja 3,5-2,5
en rúmenar og argentínumenn
skildu jafnir, 3-3.
Hæsta vinningshlutfall á 1.
borði hlaut gamla kempan og
fyrrum heimsmeistari Viktor
Kortsnoj sem keppti fyrir Sviss.
Hlaut hann 7,5 vinninga af 9
mögulegum. Næstir komu annar
fyrrum heimsmeistari, Boris
Spasskí, sem keppti fyrir Frakk-
land og ungverjinn Lajos Port-
isch, þeir hlutu 5,5 vinninga.
Lokastaðan á mótinu varð því
þessi:
1. Sovétríkin 37,5 vinninga
2. Ungverjaland 34,5 v.
3. England 30,5 v.
4. -5. Frakkiand og Rúmenía 28,5 v.
6. Sviss 27,5 v.
7. Kína 27 v.
8. Argentína 25,5 v.
9. Vestur-Þýskaland 23,5 v.
10. Afríka 7 v.
Sovétríkin
Heimurinn bíður ákvörðunar Reagans
Moskvu — Leiðtogi Sovétríkj-
anna, Mikhail Gorbatsjof, hélt í
gær ræðu f Æðstaráði Sovétr-
íkjanna og hvatti þar Bandarík-
in til að taka þátt í banni við
tilraunum með kjarnorkuvopn
eins og í gildi er í Sovétríkjun-
um. Slík ákvörðun myndi auka
traustið í samskiptum stór-
veldanna.
Ræða Gorbatsjofs var löng og
fjallaði um öll svið sovéskrar
utanríkisstefnu. í henni lét Gor-
batsjof í Ijósi ánægju með
leiðtogafundinn í Genf en sagði
að heimurinn biði enn eftir því að
Bandaríkin hættu við geimvarn-
aráætlun sína og ynnu að því af
heilindum að draga úr kjarnorku-
kapphlaupinu. Ef Reagan héldi
fast við Stjörnustríð myndu so-
vétmenn neyðast til að gera
langdræg kjarnorkuvopn sín
öflugri og nákvæmari svo þau
gætu rofið varnarmúrinn sem
geimvarnaráætlunin gerir ráð
fyrir að koma upp.
Gorbatsjof fjallaði einnig um
viðræður leiðtoganna um stað-
bundin átök og sagði að Reagan
gerði Sovétríkin ábyrg fyrir þeirri
spennu sem ríkir í Afganistan,
Nicaragua, Kampútseu og Eþí-
ópíu. Það væri hins vegar vilji so-
vétmanna að kalla heri sína heim
frá Afganistan en það yrði þó
ekki gert fyrr en önnur ríki
myndu ábyrgjast hlutleysi lands-
ins. Sakaði hann bandaríkja-
menn um að vopna „glæpamenn"
sem berðust gegn stjórnarher Af-
ganistan.
Mið-Ameríku
Atök harðna á öllum vígstöðvum
Tilraunir Contadora-hópsins tilfriðarumleitana bera lítinn árangur og gœtufarið endanlega út um þúfurfyrir jól
Mexíkóborg — í þremur ríkjum
Mið-Ameríku eiga sér stað
vopnuð átök stjórnar og
stjórnarandstöðu og alls stað-
ar hafa vopnaviðskipti færst í
auka undanfarnar vikur. Á
sama tíma virðast tilraunir
svonefndra Contadora-ríkja til
að koma á friði eftir diplómat-
ískum leiðum vera að renna út
í sandinn.
í Nicaragua hafa Bandaríkin
stóraukið stuðning sinn við
contra-skæruliðana sem berjast
gegn réttkjörinni stjórn Sandín-
ista. Liðsmönnum skæruliða fer
fjölgandi og nýlega samþykkti
bandaríska öldungadeildin að
heimila þeim að kaupa hergögn
— flugvélar, jjyrlur og liðsflutn-
ingabíla — fyrir 27 miljón dollara
fjárveitingu sem upphaflega átti
að verja til mannúðaraðstoðar,
þe. til heilsugæslu oþh. Báðir
deiluaðilar segja að næstu 12
mánuðir kunni að skipta sköpum
um úrslit í stríðinu og báðir spá
fyrir um hörð átök á næstunni.
í E1 Salvador hafa skæruliðar
hert sóknina gegn stjórnarhern-
um eftir nokkurra mánaða lægð í
hernaðaraðgerðum. Að sögn
stjórnarhersins felldu skæruliðar
82 hermenn og særðu 375 í októ-
bermánuði og eru þetta hæstu
tölur sem sést hafa það sem af er
árinu. Segjast yfirmenn hersins
hafa neyðst til að upphugsa nýja
herstjórnarlist í ljósi aukins sókn-
arþunga hjá skæruliðum.
Og í Guatemala segja hernað-
arsérfræðingar að vinstrisinnaðir
skæruliðar sem berjast gegn
stjórn Oscar Humberto Mejia
Victores beiti nú fleiri skotvopn-
um, stærri herdeildum og þyngri
vopnum en áður.
Storaukin vígvæðing
Contadora-ríkin svonefndu
hafa nú í tæp þrjú ár gert tilraunir
til að koma á friðarsamningum í
Mið-Ameríku sem öll ríki geti
Hermenn undir vopnum eru nú margfalt fleiri í Mið-Ameríku en fyrir þremur árum, þeir eru betur þjálfaðir og betur vopnum
búnir. Hér er verið að þjálfa Contra-skæruliða í Nicaragua.
skrifað undir en árangur hefur
verið heldur rýr. í hópnum eru
fjögur ríki álfunnar, Mexíkó,
Venesúela, Kólumbía og Pa-
nama, og dregur hann nafn af
eyju úti fyrir ströndum Panama
þar sem fyrsti fundur ríkjanna var
haldinn í janúar 1983. Starf þessa
hóps hefur mætt mikilli velvild á
alþjóðavettvangi en samt sem
áður lítur svo út sem tilraunir
hans séu endanlega að fara út um
þúfur.
í þessum mánuði rann út frest-
ur sem hópurinn hafði sett sér til
að ljúka gerð friðarsamninga.
Hann hefur nú verið framlengdur
til 22. desember nk. Meðan fund-
að var um væntanlegan friðar-
samning í Luxemborg fyrr í mán-
uðinum kom til skotbardaga milli
herskipa frá Nicaragua og E1 Sal-
vador á Fonsecaflóa og banda-
ríska þingið sýndi hópnum þá
kurteisi að samþykkja ofan-
nefnda heimild til kontrunnar í
Nicaragua.
Reyndar má segja að þau þrjú
ár sem Contadora-ríkin hafa
reynt að koma á friði hafi ein-
kennst að meiri vígvæðingu
heimshlutans en nokkru sinni
áður. Að sögn bresku stofnunar-
innar IISS (International Instit-
ute for Strategic Studies) hefur
fjölgað í stjórnarherjum Mið-
Ameríku úr 48 þúsundum í 172
þúsund menn undir vopnum. Á
sama tíma hefur fjöldi skæruliða
fimmfaldast og liðsmenn beggja
eru betur þjálfaðir og vopnaðir
en nokkru sinni fyrr. Á þessum
árum hafa 25 þúsund manns fallið
í hernaðarátökum.
Reagan í veginum
Fréttaskýrendur í Mið-
Ameríku segja að tilraunir
Contadora-hópsins séu dæmdar
til að misheppnast nema stór-
veldin taki þátt í lausn deilunnar.
Það sem verður fyrst og fremst að
breytast er afstaða Bandaríkj-
anna. Þegar Reagan kom til
valda fyrir fimm árum sór hann
þess eið að stöðva „framrás kom-
múnismans" í Mið-Ameríku. Að
hans mati ætla sovétmenn og kú-
banir að nota Nicaragua sem fót-
festu og breiða þaðan út kom-
múnismann í öllum löndum ál-
funnar. í krafti þessarar kenning-
ar hafa þeir dælt fé og hergögnum
í skæruliðana í Nicaragua og sett
landið í viðskiptabann.
Contadora-ríkin virðast vera
að skilja þetta því ef þeim mis-
tekst að ljúka friðarsamningum
fyrir jól munu þau hætta tilraun-
um sínum að því er utanríkisráð-
herra Panama, Jorge Abadia,
segir. Reyndar er bent á að
traustið sem menn báru til ríkj-
anna fjögurra hafi orðið fyrir al-
varlegum hnekki í byrjun þessa
mánaðar. Þá ákvað forseti Kól-
umbíu, Belisario Betancourt, að
beita hervaldi til að binda endi á
gíslatöku skæruliða í dómhúsi
Bogota, höfuðborgar landsins.
Sú ákvörðun leiddi til meiriháttar
blóðbaðs þar sem hartnær 100
manns létu lífið. Forseti Mexíkó,
Miguel de la Madrid, var einn ör-
fárra sem hrósuðu Betancourt
fyrir þessa ákvörðun.
ERLENDAR
FRÉTTIR
haraldsson/REUl ER
Fimmtudagur 28. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13