Þjóðviljinn - 07.05.1988, Síða 5

Ríkisstjórnin er komin í vandrœði og villfara að kippa úr sambandi,
- enda segir málgagn Alþýðuflokksins að einhverjir hafi misst sjónar afalmenningi
Þessar vikur er einsog samfé-
lagið sitji á biðstofu. Það skýrist á
sinn hátt af árstíðinni; það er
komið vor samkvæmt almanak-
inu en ekki samkvæmt reyndinni,
og menn bíða soldið óþreyjufull-
ir, bæði bændur og maiarbúar.
Hjá íþróttamönnum og sófasport-
istum er líka biðtími: vetrar-
íþróttir að syngja út en ekkert
byrjað að sparka ennþá í fyrstu
deildinni. Og það er biðtími í
stjórnmálum iandsins.
Sá er samt munurinn að við vit-
um að vorið kemur, bæði grænt
og hlýtt, og það þarf minnst
kjarnorkustyrjöld til að koma í
veg fyrir að boltinn rúlli. En eng-
inn veit hvað biðin á að standa
Iengi við landstjórnina.
Virðisauki,
ekki virðingarauki
Forystumenn stjórnarflokk-
anna hafa ákveðið að senda þing-
ið snemma heim, og hafa þó í
allan vetur haft uppi sífellt stærri
orð um öll þau mikilvægu þjóð-
þrifamál sem hinir kjörnu fulltrú-
ar okkar áttu að setjast um á rök-
stóla.
Sá tilbúnaður allur er eiginlega
kominn niðrí ekki neitt, og það er
einkar dæmigert að þau þunga-
viktarmál sem á að pressa gegn-
um þingið nú á næstu dögum hafa
ekki verið kláruð þegar þau eru
kynnt þinginu og þjóðinni.
Kaupleigufrumvarpið á að sam-
þykkja til að Jóhanna sitji ekki
algerlega slypp og snauð í hægri-
stjórninni, -en málið á síðan að
fara beint í nefnd sem athugar
húsnæðismálin í heild sinni.
Þannig að það sem þingmenn eru
að samþykkja fyrir Jóhönnu er í
rauninni fyrst og fremst nafnið,
-kaupleiga-, til að kratarnir geti
notað það í áróður. Hvert inni-
haldið er, -það veit enginn enn.
Og eiginlega er svipað ástatt
um annað stórmál, virðisauka-
frumvarpið. Það eiga þingmenn
veskú að samþykkja, og síðan fer
það í nefnd sem í sitja stjórnar-
þingmenn og embættismenn og
fylia þar uppf eyðurnar.
Saga þessa virðisaukafrum-
varps sýnist ekki ætla að verða
þinginu til virðingarauka. Hér er
veigamikil breyting á ferðinni,
breyting sem kemur við öllum að-
ilum samfélagsins, einstaklingum
og fjölskyldum, fyrirtækjum og
stofnunum, byggðarlögum og
atvinnugreinum. Þegar slíkar
breytingar eru áætlaðar er mikil-
vægt að öllum þessum aðilum
gefist færi á að hafa áhrif, að þeir
fái ráðrúm til að kynna sér málið,
tíma til að athuga hversu það
kemur við hvern og einn, vett-
vang til umræðu og skoðana-
myndunar. Það hlýtur að vera
skylda stjórnmálamanna og við-
komandi embættismanna að
reyna að ná sem allra breiðastri
samstöðu um stórbreytingar eins-
og þessa, þó ekki nema vegna
þess að annars er hætt við að
framkvæmdin verði brösótt.
Bjór og bílnúmer
Maður skyldi líka halda, svona
fyrirfram, að breytingar á borð
við virðisaukaskatt væru fram-
burðarmönnum sínum metnað-
armál, að þeir beinlínis sæktust
eftir því að sækja sitt stórmál og
verja til að sýna frammá hvað
þeir séu klárir, -að hvata-
mönnum stórbreytinga einsog
virðisaukaskattsins væri í mun að
skrifa þær sem stærstum stöfum
debet-megin í pólitískt bókhald
sitt.
En því miður. Jón Baldvin
Hannibalsson og félagar hans
kasta frumvarpinu inná þingið
rétt í jrann mund að það á að fara
að veita því nábjargirnar. Þar
lendir virðisaukinn í þröngu sam-
býli við helstu áhugamál okkar
allra, bjór og bflnúmer, og það
var síðast af því að frétta að hin
virðulega efri deild alþingis sam-
þykkti það til neðri deildar um
miðnæturbil í miðjum þeim hefð-
bundnu annavikum þingsins sem
enda með því að hinir þjóðkjörnu
eru orðnir delerandi af þreytu og
vita varla lengur hvað snýr upp og
hvað niður á deildum, frumvörp-
um og kjósendum.
Fjörutíu bírókratar
En þegar nánar er að gáð sjást
auðvitað ástæður fyrir glæsilausri
málafylgju kringum virðis-
aukann. Ráðherrar og fylgi-
sveinar þeirra eru ekkert æstir í
að þurfa að segja þjóðinni að
með virðisaukanum sé verið að
festa í sessi til frambúðar þann
matarskatt sem síðan um áramót
hefur haldið ríkisstjórninni í
minnihluta meðal almennings.
Það er líka eðlilegt að þeir í
ríkisstjórninni gerist málóðir um
það að skattabylting þeirra hækk-
ar verð á húsnæði, kemur verst
við barnmargar fjölskyldur og fá-
tækt fólk, að virðisaukinn sýnist
munu leggjast einsog hrægamm-
ur á menningarlíf í landinu, að
sama skattprósentan á að gilda
um alla vöru og alla þjónustu. En
það er talið alveg ófrávíkjanlegt
mál af tæknilegum ástæðum, -og
ekkert gert með hina og þessa
skattstiga í virðisaukakerfum
annarra Evrópulanda.
Það þarf líka ekkert að furða
sig á því þótt það fagnaðarerindi
liggi heldur í láginni sem gerir ráð
fyrir að framteljendum fjölgi um
lítil 14 þúsund frá söluskatti til
virðisauka. Eða vissu menn að
þegar nýja kerfið er tekið upp
þarf að ráða tugi bírókrata,
-sumir segja 30, aðrir 40, enn
aðrir 50-, til að skoða skýrslur,
slá inn á tölvur, reikna út og
skiptast á pappírum.
Það er ekki farin fjölmiðlaher-
ferð fyrir frumvarpi sem -í enn
eitt skiptið- krefst þess að þeir
sem i
Ráðstafanabið
En það er beðið eftir fleiru í
stjórnarráðinu en að þingmeiri-
hlutinn samþykki frumvarpið um
virðisaukann og þarmeð fyrir-
fram ákvarðanir þingmannanna
og embættismannanna í virðis-
aukaskattsútfærslunefndinni.
Ríkisstjórnin bíður eftir að
þingið fari í frí. Róm hefur
brunnið frá því um áramót, og
stjórnin ætlar að fara að reyna að
gera eitthvað í málunum, en
henni finnst lýðræðið tefja fyrir
sér. Það er nefnilega óvíst að hún
hafi stuðning í eigin röðum við
ráðstafanirnar sem þessa daga er
verið að koma sér saman um í
ráðuneytunum.
Það vill svo heppilega til að í
íslensku stjórnkerfi er lýðræðið
með kló, -það er hægt að taka
það úr sambandi, og það er með-
al annars gert með því að senda
þingið í frí. Þá þarf ekki að rök-
ræða við stjórnarandstöðu. Þá
þarf ekki að afla stuðnings í eigin
þingflokkum.
Arfur aldanna
Það er stórfurðulegt að þing-
menn skuli láta sig hafa það þing
eftir þing að ríkisstjórnin skelli
þeim með þessum sama hælkrók.
Við höfum kosið þetta fólk til að
vinna ákveðin verk, og við höfum
látið það fá laun til þess arna, og
það er engin frekja að spyrja af
hverju þingmenn sætta sig við að
verasendir í sumarfrí í heila fimm
mánuði. Kannski er skýringin sú
að hér sé verið að halda í þjóð-
lega hefð; en mætti þá benda
hæstvirtum þingmönnum á að
þeirgætu hjálpað ríkisstjórn með
lýðræðisflensu á enn hefðbundn-
ari og þjóðlegri hátt, -fyrstu
þingin stóðu aðeins nokkrar vik-
ur yfir hásumarið, og aðeins ann-
að hvert ár.
Alþýðuflokksgetraun
Alþýðuflokksmenn eru ekki
mjög upplitsdjarfir þessar vik-
urnar, en þess sjást þó ýmis merki
að aðrir en ráðherrar eru að
hugsa sitthvað og ekki allltaf
jafnfallegt. í því tilefni I úkum vér
þessu spjalli með þjóðlegri get-
raun.
í eldhúsdagsumræðunum um
daginn var Kjartan Jóhannsson í
hjartanlega stuðinu og sagði
meðal annars:
„Hinu mega menn ekki gleyma
að viðskiptahalli og staða
atvinnugreina eru ekki einu
mælikvarðarnir á hvernig til tekst
í landstjórninni og hver viðfangs-
efnin eru. Við eigum líka að
spyrja: Hvernig hefur tekist til
um réttlæti í tekjuskiptingu?
Hvernig höfum við séð fyrir
heilbrigðisþjónustu? Hvernig
höfum við sinnt nauðsyn ungs
fólks til þess að komast yfir við-
unandi húsnæði? Hvernig býr
skólakerfið börnin undir lífið?
Og hvernig kemur þjóðfélagið til
móts við þarfir nútímafjölskyld-
unnar? Mitt svar er að því fer víðs
fjarri að okkur hafi tekist að
mæta þessum verkefnum með
viðunandi hætti.“
Hér er greinilega krati í stjórn-
arandstöðu, og Alþýðublaðinu
finnst ræðan svo góð að það
leggur undir hana leiðara. Þar
segir meðal annars, og takiði nú
vel eftir:
„Það er einnig mikilvægt að
stjórnmálamenn tali sem skýrast
og sýni í verki og orðum að þeir
skilji þarfir umbjóðenda sinna,
en drekki þeim ekki í sérhæfðu
tungumáli, eins og hagfræðihug-
tökum og embættismannamáli.
Einn stærsti þáttur þess að virð-
ing Alþingis virðist fara þverr-
andi, er eflaust sá, að stjórnmála-
mennirnir hafa fjarlægst fólkið.
Fjarlægst alþýðuna í tungutaki, í
umboðsstörfum, í hugsunar-
hætti. Það er hættulegt.
Stjórnmálamenn mega aldrei
missa sjónar af almenningi."
Spurningin er: Við hvaða Jón
er Alþýðublaðið að tala?
Svaraðu strax. í verðlaun er
aprílheftið af Hagtölum mánað-
arins frá Hagfræðideild Seðla-
banka íslands.
Mörður Árnason
Laugardagur 7. maí 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5