Þjóðviljinn - 21.01.1992, Page 3

ÍBAG
21. janúar
er þriðjudagur.
Agnesarmessa.
21. dagur ársins.
Sólarupprás í Reykjavík kl.
10.41 -sólarlag kl. 16.37.
Stórstreymi.
Viðburðir
Davið Stefánsson skáld fædd-
ur 1895. Jón úr Vör skáld
fæddur 1917. Sparisjóður
Reykjavíkur og nágrennis
stofnaður 1932.
Þjóðviljinn
fyrir 50 árum
Nýtt Dagblað: Prentaraverk-
fall. Þetta blað er sett og
prentað eingöngu af meistara
og nema. Leggið fram fé til
styrktar þeim sem berjast
gegn ofbeldinu. Þjóðstjórnin
verður að fara frá.
fyrir 25 árum
Samdráttur á vinnumarkaði
augljós í haust og vetur. Nið-
ursuðufræðingarnir hafa stofn-
að með sér félagsskap. Suð-
ur- Afríkumenn vilja hervæð-
ast.
Sá spaki
Tíminn er bara vinur garð-
yrkjumannsins, árlega gefur
hann honum meira en hann
stelur frá honum.
(Beverley Nichols)
MÍN
á sölu Ríkisskipa
Ingólfur Arni
Jónsson, starfsmað-
ur Skipaútgerðar
ríkisins
Eg tel að ekki hafi verið full-
reynt í samningaviðræðum
milli undirbúningsnefndarinn-
ar svokölluðu og Halldórs
Blöndals samgönguráðherra,
áður en ráðherra gekk til
samninga við Samskip. Þetta
er búið héðan af og augljóst að
við starfsmennirnir förum
ekki út í rekstur á svipuðum
nótum og Ríkisskip voru með.
I þessum viðræðum okkar við
ráðherra tel ég að hann hafi
ekki sýnt neinn vilja til samn-
inga og af þeim sökum eru
málin úr sögunni.
Þessi niðurstaða kemur til með
að bitna á litlu byggðarkjörn-
unum á landsbyggðinni. Það
getur vel verið að hin skipafé-
lögin komi til með að sigla á
þessa staði, en það má búast
við því að flutningsverðið
hækki töluvert.
1)0 IRMMI A Einar Már Sigurðarson skrifar
Af ráðherra sveitarstjómarmála
Ráðherra sveitarstjórnarmála hefur mikilvægu hlutverki að
gegna í samskiptum ríkis og sveitarfélaga. Ráðherrann hefur
nokkur undanfarin ár gegnt þessu hlutverki með þeim hætti
að vonast hefur verið til að samskipti þessara aðila gætu þróast
áfram á friðsamlegan hátt, eins og nauðsynlegt er ef áhugi er fyrir
bættri stjórnsýslu og lausn margra sameiginlegra mála. 1 seinni tíð
hefur hins vegar kveðið við nokkuð annan tón hjá ráðherra sveitar-
stjórnarmála og óttast margir afleiðingar þessara breytinga.
Frá því í september hefúr legið
fyrir áfangaskýrsla frá nefnd sem
félagsmálaráðherra skipaði til að
gera tillögur um æskilegar breyt-
ingar á skiptingu landsins i sveitar-
félög. I skýrslu nefndarinnar kem-
ur glögglega fram að veruleg vinna
liggur að baki skýrslunni. Víða
hehir verið leitað fanga og margir
fúndir haldnir, m.a. með flestum
sveitarstjómum í landinu. Því mið-
ur hefur borið á því að væntingar
til þeirra breytinga sem tillögumar
gera ráð fyrir eru úr öllu samhengi
við raunvemleikann.
Skömmu eftir að áfangaskýrsla
nefndarinnar kom íyrir
almenningssjónir, gaf
sjálfur ráðherra sveitar-
stjómarmála það til
kynna, að með fram-
kvæmd tillagna nefndar-
innar mætti leysa nær
allan vanda landsbyggð-
arinnar, jafnt í atvinnu-
legu sem byggðarlegu
tilliti. Þessar hugmyndir ráðherr-
ans vom um margt á svipuðum
nótum og þegar iðnaðarráðherrann
talaði um álver og allan þann
vanda sem álverið leysti. Yfirlýs-
ingar ráðherra sveitarstjómarmála
vom af mörgum afsakaðar með því
að ráðherrann væri aðeins að lýsa
væntingum sínum til tillagna
nefndarinnar án þess að hafa í raun
kynnt sér þær til fullnustu. Hver
sem skýringin er á orðum ráðherr-
ans, þá hefur þessum hugmyndum
enn og aftur skotið upp í tengslum
við umræður um atvinnu- og
byggðamál. Ráðherrann virðist
ekkert annað sjá til lausnar en sam-
einingu og stækkun sveitarfélaga.
Stundum er ákafi ráðherrans slikur
að ekki virðist ráðrúm til lágmarks
samráðs við hlutaðeigandi sveitar-
stjómir, sbr. erindi ráðherrans til
Byggðastofnunar vegna hugsan-
legrar sameiningar sveitarfélaga á
norðanverðum Vestfjörðum. Og
svo er kappið að ekki er hægt að
bíða eftir lokatillögum nefndarinn-
ar sem ráðherrann skipaði sjálfúr.
Ummæli ráðherrans um mikinn
„gróða“ sveitarfélaganna hin seinni
ár, vegna nýlegra laga um verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga og
vegna svokallaðrar þjóðarsáttar,
hefðu átt að kalla á viðbrögð af
hálfu samtaka sveitarfélaga. Þessar
rangtúlkanir notaði ráðherrann sið-
an til að rökstyðja tillögur sínar um
auknar álögur á sveitarfélögin.
Auðvitað hlýtur það að valda mikl-
um ugg í bijósti sveitarstjómar-
manna ef þessi ummæli ráðherrans
em byggð á vanþekkingu á mál-
efnum sveitarfélaga.
Þegar unnið var að nýjum lög-
um um verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga vom nokkur gmnd-
vallaratriði höfð til hliðsjónar, og
var um þau mjög víðtæk samstaða.
Hins vegar deildu menn, eins og
eðlilegt er, um ýmsar útfærslur, og
reynslan hefur sýnt að nauðsynlegt
er að þessi verkaskipti séu stöðugt
til endurskoðunar. Helstu markmið
verkaskiptalaganna vom annars
vegar þau að koma á skýrari verka-
skiptingu, þar sem fækkað var
samstarfsverkefnum ríkis og sveit-
arfélaga og reynt var að láta fara
saman stjómun og fjárhagslega
ábyrgð. Hins vegar var ætlunin að
bæta hlut sveitarfélaganna vegna
stóraukinna verkefna sem þau
höfðu tekið að sér eða ríkisvaldið
fært til þeirra, án þess að verkefn-
unum fylgdu auknar tekjur. Megin-
markmiðum verkaskiptalaganna
tókst að ná, og hafa samtök sveit-
arfélaga aldrei neitað að tekist hafi
með þeim að lagfæra
nokkuð hlut sveitarfélag-
anna fjárhagslega. En að
ætla að nota þessar
breytingar til að réttlæta
skattheimtu ríkissjóðs á
sveitarfélögin er í besta
falli gert vegna vanþekk-
ingar, en því miður er
hætt við að eitthvað ann-
að búi að baki. Þá geng-
ur ráðherra sveitarstjóm-
armála einnig gegn því
markmiði að samræma
völd og fjárhagslega ábyrgð, þegar
ráðherrann vill að greiðslur sveit-
arfélaganna renni til málaflokka,
sem þau hafa ekkert um að segja.
Orð og gerðir ráðherra sveitar-
stjómarmála eru í ljósi þessara
staðreynda með ólíkindum, nema
ráðherrann vilji slíta öllu samstarfi
við sveitarstjómir og samtök
þeirra. Því verður ekki trúað að til-
gangur félagsmálaráðherra geti
verið slikur og þess vegna skuldar
ráðherrann sveitarstjómarmönnum
skýringar á orðum sínum og gerð-
um. An þeirra skýringa verður erf-
itt að endurheimta það traust milli
aðila sem nauðsynlegt er til að
leysa þau viðfangsefni sem bíða og
m.a. tengjast væntanlegum töllög-
um nefndar ráðherrans um skipt-
ingu landsins í sveitarfélög.
Höfundur cr kennari í Neskaup-
stað og fyrverandi formaður
Samtaka sveitarfélaga á Austur-
landi.
Og svo er kappið mikið að ekki
er hægt að bíða eftir lokatillögum
nefndarinnar sem ráðherrann
skipaði sjálfur
Ráðherrann virðist ekkert annað
sjá til lausnar en sameiningu og
stækkun sveitarfélaga. Stundum
er ákafi ráðherrans slíkur að ekki
virðist ráðrúm til lágmarks sam-
ráðs við hlutaðeigandi sveitar-
stjórnir
Er ekki hægt að fara hina leiðina?
Einkavæðingin er Brahma
lífselexír í íslensku þjóðfélagi um
þessar mundir. „Þökk“ sé ríkis-
stjórninni. Heilbrigðisráðherr-
ann hefur um nokkurra mánaða
skeið gengið fram fyrir skjöldu
og einkavætt i heilbrigðiskerfinu
á nýstárlegan hátt, hann hefur
gert kostnaðinn af margvíslegri
þjónustu sem sjúkir og aldraðir
geta ekki verið án að einkamáli
þeirra. Þetta ef gert með þeirri
einfóldu aðferð að láta þá borga
meira og síðan ennþá meira,
seinna miklu meira og loks al-
veg. Hversu hratt þessi þróun
gengur er ekki á færi Þrándar
að spá um, en þjóðin nýtur nú
handleiðslu hinna „færustu“
manna á þessu sviði, þannig að
framtíðarríkið er áreiðanlega
ekki langt undan - nema því að-
eins að þjóðinni leiðist og fái sér
aðra leiðsögumenn.
Nú er röðin komin að sam-
gönguráðherranum að sýna hvað í
honum býr. Hann stendur í ströngu
þessa dagana við þá iðju að plokka
Ríkisskip í smáparta og selja þá
einkafyrirtæki okkar samvinnu-
manna. Með allri ströndinni bíða
íbúamir aftur á móti milli vonar og
ótta. Spyr þar hver annan: Man
einhver eftir okkur?
Fyrir fáum dögum fékk ráð-
herrann nýtt erindi í þessa veru. Af
því tilefni segist leiðarahöfundi
Morgunblaðsins svo frá á sunnu-
daginn var:
„Nokkrir einkaaðilar hafa sett
fram þá athyglisverðu hugmynd,
að þeir taki að sér tvöfoldun
Reykjanesbrautar með þeim skil-
málum, að þeir leggi veginn, íjár-
magni framkvæmdir og öðlist rétt
til innheimtu vegagjalda í ákveðið
árabil. Hér er m.ö.o. rætt um
einkavæðingu samgöngumann-
virkja. Þetta er forvitnilegt mál.
Umferð um Reykjanesbrautina er
orðin mjög mikil. Umferðaröryggi
er ábótavant eins og nú er komið.
Allmörg vond slys hafa orðið á
þessari leið. Bifreiðum fjölgar
stöðugt og ástandið á þessari leið á
eftir að versna frá því, sem nú
er...Það er ánægjulegt framtak
hjá samtökum verktaka, Lands-
bréfum h/f og atvinnuþróunamefnd
Suðumesja að kynna þessa hug-
mynd.“
Ekki ætlar Þrándur að draga úr
mikilvægi þess að umferðaröryggi
verði aukið á Reykjanesbraut, sem
á öðmm vegum landsins. Islend-
ingum liggur allt of mikið á, em
allt of oft úti að aka við akstur,
með skelfilegum afleiðingum. Aft-
ur á móti þykir honum sitt af
hverju umhugsunarvert í þessu
máli sem Morgunblaðið segir að
Halldór Blöndal samgönguráð-
herra hafi verið „nokkuð fljótur að
gefa neikvætt svar við,“ enda telur
blaðið eins og Þrándur að hug-
myndin sé „þess verð að hún verði
könnuð nánar.“
Það er þetta með bílana sem
fær Þránd til að staldra við. „Bif-
reiðum fjölgai stöðugt," segir
Morgunblaðið og lítur sýnilega á
það sem sjálfgefið lögmál að bílum
muni halda áfram að fjölga, gott ef
ekki út í það óendanlega. Þrándur
kemst náttúrlega ekki hjá því að
játa á sig að hann hefúr bíltík til
umráða og notar hana til skiptis á
móti hestum postulanna og strætis-
vögnum höfuðborgarinnar. Samt
getur hann ekki varist þeirri hugs-
un að þjóðin sé á yfirgengilegu
bílafylliríi sem hefur það í för með
sér að sífellt þarf að byggja ný og
tilkomumeiri samgöngumannvirki.
Þegar henni er bannað að nota
sameignlega sjóði sína til að efla
heibrigðiskerfið, skólakerfið og
menninguna, eins og nú er gert, þá
skal samt halda áfram að byggja
ný samgöngumannvirki til þess að
einkabílisminn geti haft óheftan
framgang. Bílunum heldur áfram
að íjölga, hraðinn eykst. Til að
mæta kröfum sem þessu fylgja þarf
enn að bæta samgöngumannvirkin,
en á meðan gleymir þjóðin því, að
hægt er að ferðast með rútum eða
strætó. Þess vegna hvarflar að
Þrándi þessi spuming: Hefúr eng-
um „sérfróðum“ manni dottið í hug
að reikna út hvað kostar að fara
hina leiðina eins og Framsókn
forðum, til dæmis að bæta almenn-
ingssamgöngumar þannig að bless-
að fólkið þyrfti ekki endilega að
fara allra sinna ferða á eigin bíl.
Þetta er náttúrlega rammpólitískt
mál og spuming um hagsmuna-
árekstra, peninga og hvaðeina og
er þá mál að linni, því hér er komið
inn á svið sem em ekki sterka hlið
Þrándar.
- Þrándur
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 21. janúar 1992