Dagblaðið Vísir - DV - 15.12.1995, Síða 14

14
FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 1995
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@ismennt.is - Auglýsingar: dvaugl@ismennt.is. - Dreifing: dvdreif@ismennt.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF.
Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Nytja ber hvali á ný
Mikil þorskveiði úti fyrir Vestfjörðum vekur upp von-
ir manna um að fiskveiðistjórn og friðunaraðgerðir hér
við land séu farnar að bera árangur. Skipstjórar hafa
greint frá því að þorskur sé þar nánast um allan sjó.
Þorskkvóti margra er uppurinn og þeir verða því að
sækja í aðrar tegundir. Þeir sem enn eiga kvóta kætast
og eru fljótir að fylla skip sín.
Fiskifræðingar hafa lýst því yfir að ólíklegt sé að hér sé
Grænlandsþorskur á ferðinni. Ástand grænlenska þorsk-
stofnsins sé ekki það burðugt að líklegt sé að hann gangi
í torfum á íslandsmið. Þeir bíða því sýna úr afla skipa á
Vestfjarðamiðum en telja líklegt að friðunaraðgerðir séu
farnar að skila sér. Þessi tíðindi auka vonir manna um
bættan hag með betra ástandi okkar helsta nytjastofns.
Það þarf ekki að fara mörgum orðum um þá bót sem sjáv-
arútvegurinn og þjóðfélagið í heild hefði af burðugra
ástandi þorskstofnsins. Vissulega verður áfram að fara
með gát í veiðunum og fylgja ráðum fiskifræðinga. Vonin
er samt sú að auka megi aflann skref fyrir skref, án alls
óðagots. Aukist þorskkvóti skipa má um leið draga úr
sókn í aðrar tegundir sem sannanlega eru ofveiddar.
En það eru fleiri tegundir að braggast í sjónum um-
hverfis landið en þorskurinn. Það kom fram hjá Jóhanni
Sigurjónssyni, aðstoðarforstjóra Hafrannsóknastofnun-
ar, á aðalfundi LÍú nýlega að hvalastofnar hér við land
væru almennt í góðu ásigkomulagi eftir friðun undafar-
inna ára. Hvalurinn keppir við manninn um fiskinn í
sjónum og því er mikilvægt fyrir okkur að fylgjast vel
með vexti hvalastofna.
í máli Jóhanns kom fram að heildarfæðunám hvala á
íslandsmiðum og nærliggjandi svæðum er talið vera á
milli 4 og 5 milljónir tonna á ári. Þar af er helmingurinn
sviflæg krabbadýr, um fjórðungur ýmsar smokkfiskteg-
undir og um fjórðungur ýmiss konar fiskmeti. Þessi síð-
asti fjórðungur jafngildir einni til einni og hálfri milljón
tonna af fiski á ári. Hvalir við íslandsstrendur éta því
jafn mikið af fiski og nemur heildarfiskafla okkar á ári.
Þessar tölur hljóta að vera mönnum áhyggjuefni. Jó-
hann telur að þegar hvalastofnar ná þeirri stærð sem
þeir voru í áður en hvalveiðar hófust séu líkur á þvi að
afrakstur þorskstofnsins minnki um 10 prósent. Sú
spurning hlýtur því að vakna hvort ekki sé tímabært að
hefla hvalveiðar á ný þótt ekki væri nema til að halda
stofnstærð þessara keppinauta okkar í skefjum. Misjafnt
er á hverju einstakar hvalategundir nærast. Langreyður
og steypireyður nærast aðallega á krabbasvifdýrum en
hrefnan étur verulegt magn af fiski.
Hvalveiðar eru viðkvæmt mál og auðvelt að finna rök
með og á móti veiðunum. íslendingar urðu að beygja sig,
þvert gegn vilja, og hætta hvalveiðum vegna áróðurs
friðunarsinna. Það var þó fjarri lagi að við ofveiddum
hval. Bæjarstjórn Akraness talar væntanlega fyrir munn
margra í nýlegri samþykkt sinni. Þar beinir bæjarstjórn-
in því til stjórnvalda hvort ekki sé tímabært að aflétta
hvalveiðibanni hérlendis. „Allt bendir til að hvalastofn-
ar við ísland þoli töluverða veiði og ástæðulaust er fyrir
íslendinga sem sjávarútvegsþjóð að nýta ekki þessa auð-
lind sína skynsamlega,“ segir í ályktuninni.
íslendingar hljóta að hefja hvalveiðar á ný fyrr en síð-
ar. Gaumgæfllega þarf að skoða hvort ekki sé rétt að
heíja hrefnuveiðar þegar á næsta ári. Hrefnustofninn á
svæðinu við Austur-Grænland og ísland er talinn vera
nálægt 28 þúsund dýrum og þar af eru 10-15 þúsund dýr
við íslandsstrendur. Þennan stofn á að nytja.
Jónas Haraldsson
„Ef byggja a upp samkeppmshæfan iðnað er framleiðsluverkfræðin grunnforsenda,“ segir Stefán m.a. í grein
sinni. - I hugbúnaðar- og framleiðslufyrirtækinu Marel.
„Vitlausir"
verkfræðingar
íslenskum hefðum í verkfræði
verður að breyta. Hverfa á frá
„hönnunarverkfræði" og skapa
nýja hefð, „framleiðsluverkfræði".
í grónum iðnaðarþjóðfélögum
hanna verkfræðingar vörur og
skipuleggja framleiðslu fyrir krefj-
andi markaði. Það má nefna fram-
leiðsluverkfræði.
Hér á landi hanna verkfræðing-
ar mannvirki og vörur sem aðrir
smíða. Þá hefð má nefna hönnun-
arverkfræði. 70% verkfræðinga
eru á opinberri framfærslu. Tíma-
bært er að nýta menntun þeirra í
þágu framleiðslu, verðmætasköp-
unar og framþróunar.
íslensk verkfræðihefð er
hönnunarverkfræði
Fyrstu íslensku verkfræðin-
garnir hlutu menntun sina þegar
þjóðfélagið var frumstætt, torfbæ-
ir hýstu fólk í vegalausu landi.
Þeir voru hugsjónamenn og braut-
ryðjendur. Með tækniþekkinguna
að vopni hófu þeir að byggja upp
sjálfstætt nútímaþjóðfélag. Þeir
lögðu vegi, byggðu brýr, hafnir og
vita, vatnsveitur og skolpræsi,
virkjanir og hitaveitur.
í áratugi mótuðust störf verk-
fræðinga af húsbyggingum og
verklegum framkvæmdum. Hönn-
un og eftirlit urðu hefðbundin
verkefni islenskrar verkfræði en
framkvæmdirnar sjálfar voru í
höndum annarra. Verkfræðingar
fengust sáralítið við að framleiða
vöru eða þróa fyrir markað. Mark-
mið þeirra var að hanna traust og
endingargóð mannvirki.
Þessi venja mótar enn störf ís-
lenskra verkfræðinga og hefur
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
skapað hefð sem nefna má hönn-
unarverkfræði. Nýsköpun og hag-
ræðing vegur létt í íslenskri verk-
fræöihefð. í Verkfræðideild Há-
skólans var fyrst kennd hagfræði
eftir 1965. Verkfræðingar dvelja
lengur við teikniborðin en þar
sem verðmætin skapast.
Opinberir starfsmenn
Verkfræðingar eru ekki lengur
brautryðjendur en sækja flestir í
áhættulaus, róleg störf. Helmingur
stéttarinnar er í opinberum störf-
um og fjórðungur að auki verktak-
ar eða ráðgjafar opinberra aðila.
Fáir eru úti í atvinnulífinu í skap-
andi störfum og framleiðslu. Stétt-
ir á borð við tæknifræðinga og
iðnaðarmenn standa þar framar.
Leitun er að verkfræöingum í eig-
in atvinnurekstri.
Athygli vekur að verkfræðingar
eru sjaldséðir í frumatvinnuveg-
um þjóðarinnar, sjávarútvegi,
fiskvinnslu, landbúnaði og iðnaði.
Hins vegar er 70% íslenskra verk-
fræðinga að finna í opinberum
verkefnum, oft stjórnun, þótt
menntun þeirra á því sviði sé al-
mennt fábrotin. Verkfræðihefð
okkar endurspeglast í áherslum
fagfélags þeirra.
Verkfræðingafélaginu er skipt
eftir menntun verkfræðinga en
ekki þeim verkefnum sem þeir
fást við. Til dæmis er ekki farveg-
ur fyrir mikilvægar faggreinar á
borð við upplýsingatækni og tölv-
ur, sjávarútveg og fiskvinnslu,
iðnframleiðslu og vöruþróun.
Hefð iðnrfkja er fram-
leiðsluverkfræði
í iðnframleiðslu er hönnun,
framleiðsla, gæðaeftirlit, markaðs-
setning og vöruþróun órofið ferli.
Sami aðili þróar vöru og hannar,
skipuleggur framleiðsluna, fylgist
með því að hún uppfylli kröfur og
selur. Til að þróa vöru verður að
þekkja óskir og kröfur markaðar-
ins. Við hönnun vörunnar þarf að
huga að framleiðslukostnaði til að
standast samkeppni. Stöðugt verð-
ur að fylgjast með því að fram-
leidd vara standist kröfur.
í þessu ferli fara verkfræðingar
með lykilhlutverk. Þá hefð sem
liggur að baki má nefna fram-
leiðsluverkfræði. Hún er ráðandi í
iðnríkjum austan hafs og vestan.
íslenskir verkfræðingar hafa al-
mennt ekki hlotið starfsþjálfun
samkvæmt þessari hefð þó margir
séu menntaðir erlendis.
Skilning skortir á þýðingu
markaðarins, mikilvægi stöðugra
endurbóta og vöruþróunar, kröf-
um um lækkandi framleiðslu-
kostnaðar og að órjúfanleg tengsl
séu á milli allra þessara þátta. Ef
byggja á upp samkeppnishæfan
iðnað er framleiðsluverkfræðin
grunnforsenda. Það á bæði við um
hátækniiðnað og hefðbundna
framleiðslu. Til að skapa ný störf
verður að skapa nýja verkfræði-
hefð.
Stefán Ingólfsson
„Nýsköpun og hagræðing vegur létt í ís-
lenskri verkfræðihefð. í verkfræðideild
Háskólans var fyrst kennd hagfræði eftir
1965. Verkfræðingar dvelja lengur við
teikniborðin en þar sem verðmætin skap-
ast.“
Skoðanir annarra
Innbyrðis launahlutföll
„Það er almenn vitneskja fólks, að á íslandi er
hlutfall launaútgjalda í þjóðarframleiðslunni hærra
en víðast hvar í löndum. Það merkir á mannamáli,
að hér hefur meiru verið deilt út til launþega en al-
mennt gerist af því sem er til skiptanna milli laun-
þega og launagreiðenda ... Það sem er í rauninni
þörf fyrir er, að launþegar komi sér saman innbyrð-
is um hver skuli vera þeirra launahlutföll.“
Jón Sigurðsson í Mbl. 14. des.
Grímulaus valdabarátta
„Á síðastliðnu hausti varð uppi fótur og fit meðal
launþegaforingja og blásið var til mikils útifundar
vegna launabreytinga alþingismanna og annarra
framámanna þjóðfélagsins ... Nú virðist komið á dag-
inn að öll þessi átök snúist um menn en ekki mál-
efni ... Fiskvinnslukonan skipti aldrei máli, kjör og
lífsafkoma þess fólks sem verkalýðsrekendurnir
ráðskast með var alla tíð aukaatriði í málinu. Það
sem við höfum orðið vitni að á undanförnum vikum
er nakin og grímulaus valdabarátta örfárra einstakl-
inga sem setja persónulegan metnað sinn ofar hags-
munum fjöldans og grípa í þeim tilgangi til meðala
sem í senn virðast bæði ólögleg og siðlaus. Er ekki
mál að linni?“
Arnór Benónýsson í Alþbl. 12. des.
Við hverja á þá að semja?
„Verkalýðshreyfingin er orðin snarrugluð og er á
góðri leið með að leysast upp. Hver höndin er uppi á
móti annarri og fæstir vita hvert stefna skal. Opin-
berir starfsmenn eru ráðvilltir og hafa engar stefnur
tekið, eru aðeins reiðir og sárir. Innan launþega-
hreyfinganna er að skapast stjórnleysi. Ef það á eft-
ir að magnast mun vandi atvinnurekenda aukast að
mun. Við hverja á þá að semja? ... Frakkar fara út á
göturnar og lama þjóðlífið þegar þeim er misboðið.
íslendingar rústa launþegahreyfingarnar fyrir að
líða kjaraaðlinum að komast upp með hvað sem er.“
OÓ í Tímanum 9. des.