Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1972, Page 159

ÚTGÁFA ÍSLENDINGABÓKAR í OXFORD
159
tak það, er ég hugðist skoða, og reyndist það í alla staði eins og ég hafði vænzt.
Hins vegar var mér nú sagt frá öðru eintaki sömu bókar, er geymt væri í sérstakri
deild, kenndri við Georg konung III (1738-1820), og þáði ég boð um að skoða það
einnig. Hér var þá komið í leitirnar nýtt eintak, er í voru allir þrír hlutar verksins,
en titilblaðið vantaði. Það, sem mér fannst einnig nokkur fengur að hér, var við-
festur miði, er á var ritað:
Aræ Multiscii Schedæ de Islandia, 8°. Oxoniæ 1697. This book is so rare, that
not above six copies are known to exist. It was begun to be printed at Oxford
in 1697 by Christen Worm, who had found the MS. there, but Worm being
obliged to quit Oxford, the volume was never finished, wherefrom it’s great
rarity; bears a high price.
Ég mun nú víkja að frekari og jafnframt eldri heimildum um útgáfuna, þar sem
jöfnum höndum er vikið að samningu handritsins og lýst tildrögum til prentunar
þess, svo og afdrifum þeirra eintaka, er þá var vitað um. Enginn vafi viröist leika á,
að þetta verk, að svo miklu leyti sem því var lokið, var prentaÖ í Oxford að tilhlutan
guðfræðingsins Christen Worm (1672-1737), sem þar dvaldist um skeið. Hafði hann
gert ferð árið 1695 til Hollands, Englands og Þýzkalands, en snúið heim til Dan-
merkur árið 1698, og er af þeim sökum ekki fullvíst, hvert er hið rétta prentár.
C. Worm, sem síðar varð biskup á Sjálandi (1711), var af merkum, dönskum ætt-
um, en afi hans var Ole Worm (1588-1654), þekktur og mikils virtur læknir og
fræðimaður.3 C. Worm var ennfremur mikill vinur Arna Magnússonar prófessors,
hins mikla safnara og fræðimanns, en því er þess hér getið, að flestir telja, að til hans
megi rekja þýðingu þá af íslendingabók, sem Worm lét prenta, og einnig e. t. v. að
mestu leyti skýringarnar og frásögn um ævi Ara. Mun ég ekki hafa um það fleiri
orð, en í stað þess taka upp eftirfarandi kafla úr æviminningum Jóns Olafssonar frá
Grunnavík um Arna Magnússon, þar sem um þetta er fjallað:4
Uagtet A. Magnussen selv intet egentligt Værk udgav manglede det ham dog
ikke i forskiellige Tidsrum af hans Liv paa Planer til literariske Foretagender
af Omfang og Betydenhed, men hvoraf neppe meer end eet naaede en saadan
Grad af Udförlighed og Fuldendelse, at det kunde siges at være modent for
Pressen. Dette Arbeide, tillige eet af hans tidligste, og hvorved han i lang Tid
synes med Interesse at have dvælet, var en kritisk Udgave af Are Frodes Skrift
om Islands Historie, med latinsk Oversættelse og udförlig Commentar. Hans
endnu opbevarede Autograph viser, at Texten fulgte den hedste af Jon Erlandsen
i det 17de Aarhundrede tagne Afskrift af et forlængst tabt Membran, der maaskee
har været ældre, end nogen nu existerende islandsk Codex; at Oversættelsen
var troe og simpel; at adskillige vanskelige Punkter af den norske Chronologie
vare undersögte, samt mange nye og interessante antiquariske Oplysninger med-