Frjáls verslun - 01.05.1944, Blaðsíða 15

lín hefir verið innanbrjósts, þegar hann hug-
leiddi hvernig nú var komið. Hann var ungur
og framgjarn, hafði sagt lausri tryggri stöðu
hjá Gránufélaginu til þess að hefja sjálfstæðan
atvinnurekstur. Sú tilraun hafði misheppnast.
Þá hafði hann komist í kynni við hið nýstofn-
aða Kaupfélag Þingeyinga. Hann þekkti for-
ystumenn þess, heiðarleika þeirra, atgerfi og
drengskap. Þessir menn höfðu sýnt honum
traust. Það var að hans undirlagi að félagið
hafði ráðizt í þá djarflegu nýbreytni, að taka
á sig áhættuna við sauðaútflutninginn, til þess
að geta sjálft notið hagnaðarins af því að selja
sauðina í neyzlulandinu, í stað þess, sem áður
hafði verið, að selja við því verði, sem hinir er-
lendu kaupendur kváðu upp á afskipunarstaðn-
um. Það var hans verk að Lauritzen hafði verið
ráðinn umboðsmaður.
Hvernig færi, ef sauðasalan mistækist? Fram-
tíð félagsins var í veði. Framtíð hans sjálfs og
mannorð var líka í veði.
Með þetta í huga fer Vídalín á fund Zöllners.
Vídalín hafði dvalið fram undir misseri í New-
castle. Þótt hann hefði ekki kynnst Louis Zöllner
persónulega, þekkti hann af afspurn frábæran
ötulleik þessa unga danska kaupsýslumanns.
Hann spurði Zöllner, hvort hann vildi ekki
kaupa það sem óráðstafað var af sauðafarmin-
um til Lauritzen, en það var megnið af farmin-
um. ,,Þér skuluð fá ákveðið svar í fyrramálið",
sagði Zöllner. Þannig endaði samtalið.
Morguninn eftir kom Vídalín í fyrsta sinn á
skrifstofu Zöllners. Þá höfðu þeir bræður,
Andreas og Louis, rætt málið. Var þá ákveðið
að þeir keyptu sauðina af Lauritzen.
Nú hafði svo úr málum rætzt að Lauritsen gat
í bili haldið áfram umboðsmennsku sinni fyrir
félagið. Sendi hann því vörur um vorið. En um
haustið (1885) þegar sauðirnir komu, stendur
Lauritzen aftur uppi ráðalaus. Og aftur er það
Louis Zöllner, sem kaupir sauðina. Er nú svo
af Lauritzen dregið að hann verður að gefast
upp.
1 ársbyrjun 1886 horfir ekki vænlega fyrir
Kaupfélagi Þingeyinga. Umboðsmaður félagsins
orðinn gjaldþrota, en fast gengið eftir ólokinni
skuld þess við hann. Um þetta segir Jón Gauti
Pétursson í sögu Kaupfélagsins:
„Nú var úr mörgum vanda að ráða. Þó
rættist betur úr en áhorfðist með umboðs-
starfið, því snemma á vori 1886 barst félags-
stjórn K. Þ. vitneskja frá Jóni Vídalín um,
að hann hefði útvegað félaginu nýjan umboðs-
mann í Englandi, Zöllner & Co. í Newcastle.
1 þessu „firma“ voru þá bræður tveir, Louis
og Andreas Zöllner, en þeir skildu félag sitt
FRJÁLS VERZLUN
nokkrum árum síðar. Nú hafði Jón Vídalín
gengið í þjónustu þessa „firma“, sérstaklega
með tilliti til viðskipta þess við K. Þ. og síð-
an fleiri kaupfélög hér á landi. Samdist svo
strax um, að Zöllner greiddi skuld félagsins
við þrotabú Lauritzens, sem auðvitað varð
að borgast upp þá þegar. Jafnframt fékk fé-
lagið loforð fyrir vörusendingu upp í júní-
mánuði, hvort tveggja með skilyrðum um
greiðslu með útflutningsfé að hausti, ásamt
með vörum þá. Með þessu drengskaparbragði
og tiltrú af hálfu Zöllners hófust nálega 30
ára óslitin viðskipti milli hans og K. Þ., sem
óhætt má telja, að báðum hafi reynzt happa-
drjúg“.
Næstu árin gengur Vídalín allt í haginn. —
Kaupfélögin rísa upp hvert af öðru og snúa sér
jafnharðan til Zöllners. Taka nú Islandsviðskipti
mjög að aukast. Áður en mörg ár eru liðin verð-
ur Vídalín meðeigandi í fyrirtækinu. Fluttist
hann til Kaupmannahafnar, en dvaldi í Reykja-
vík á sumrum.
Árið 1890 kvæntist Jón Vídalín. Kona hans
var dönsk, Helga að nafni, dóttir Brydes, stór-
kaupmanns, systir Herlufs Bryde, eiganda
Brydesverzlana í Reykjavík og víðar hér við
land. Hún var ekkja eftir höfuðsmann í danska
hernum, Albeck að nafni.
Frú Helga Vídalín var glæsikona mesta og
skartkona. Hún var alin upp í ríkidæmi og vildi
berast mikið á. Vídalín var höfðingi í lund og
hafði allmikil fjárráð. Tók brátt að fara orð af
því, hve ríkmannlega þau hjónin héldu sig. Þóttu
einkum veizlur þær, er þau héldu hér í Vina-
minni, viðhafnai'meiri en hófi gengdi. Jón var
þá orðinn brezkur konsúll og voru fyrirliðar af
brezkum herskipum tíðir gestir þeirra hjóna.
En auk þess voru þar oft boðnir höfðingjar úr
bænum, embættismenn og þingmenn. Þá var
þetta kveðið:
I Vinaminni Vídalín
valdsmann kann að dorga;
veitir klára kampavín
— kaupfélögin borga.
Um þessar mundir voru ýmsir af forystu-
mönnum kaupfélaganna orðnir áhrifamenn á
þingi og héldu talsvert hópinn í landsmálum.
Fylgdi Vídalín þeim fast að málum. En af þessu
varð allmikill styrr um nafn hans, svo sem
vænta mátti, er pólitíkin var komin til skjal-
anna. Bætti það ekki úr skák, er þau hjónin
fóru fram á að mega reisa sumarbústað á Arn-
arhóli, — þar sem ,,batteríið“ var. Um þetta
reis áköf deila og hefir Sigurður Grímsson lög-
fræðingur sagt frá því máli í skemmtilegu út-
15