Frjáls verslun - 01.03.1998, Blaðsíða 64

Góðbændur o? ?lataðir $nillin?ar
Óskiistjarnan eftir Birgi Sigurðsson i Þjóðleikhúsinu * * 1/2
Leikstjóri: Hallmar Sigurðsson
Leikmynd og búningar: Axel Hallkell
Díslenskri sveit er að finna kjarngott fólk, traust og vandað.
Það stendur með báða fætur á jörðinni og hleypur ekki frá
skyldum sínum, þegar á bjátar. Þó að landbúnaðurinn sé að
hrynja, ber það enga ábyrgð á því, heldur kerfiskarlarnir fyr-
ir sunnan.
Listamenn eru hins vegar vandræðagemlingar. Þeir eru eig-
ingjarnir og kaldrifjaðir, metnaðarsjúkir, óhreinlyndir og frá-
hrindandi. Þeir eru slæmir á taugum og flýja inn í heim eitur-
vímunnar ef lífið er þeim mótdrægt.
Ekki veit ég hvort þetta eru í alvöru skoðanir Birgis Sigurðs-
sonar. En fyrsta leikrit hans í tíu ár er iskyggilega fullt af vana-
hugmyndum, klisjum, af þessu tagi. Það fjallar um tvær systur,
bóndadætur sem báðar hafa fengið listrænar gáfur í vöggugjöf.
Önnur þeirra, Hrefna, fórnaði þeim í þágu heilsulausra foreldra,
giftist vænum manni og tók í fyllingu timans við ættaróðalinu.
Hin systirin, Bryndís, hélt út í heim, helgaði myndlistinni allra
krafta sína, en lenti í ýmsum vondum málum og snýr nú aftur
heim flak af manneskju. Leikurinn lýsir endurfundum systranna
og uppgjöri.
Birgir Sigurðsson er enginn nýjunga-
maður í leikritasmíð.
Hann er traustur fag-
maður, kann vel að
vinna úr söguefni
sínu í samræmi við
hefðbundnar forskrift-
ir, byggja upp spennu,
vekja og viðhalda for-
vitni áhorfandans á
meðan á leik stendur.
Fortíðarleyndarmálin
eru dregin upp eitt af
öðru; kómíkin er notuð
af hófsemi til að létta
drungalegt andrúmsloft
sögunnar. En persónu-
lýsingar hans eru að
þessu sinni án verulegrar
dýptar; það er helst að sál-
arástand Bryndísar veki
áhugamanns. Síðanvant-
ar það sem aldrei má vanta
í svona drama (og var á sínum stað í Degi vonar, veigamesta leik-
riti Birgis); einhverja sprengingu í lokin, jarðskjálfta sem skekur
sál áhorfandans og heldur áfram að lifa þar í ótal eftirskjálftum. í
staðinn heggur höfundur einfaldlega á hnútinn með því að senda
hina taugabiluðu listakonu upp í flugvél og út í heim. Kærastinn
hennar, misheppnaður rithöfundur, hleypur af stað á eftir henni,
þó að hún hafi verið reglulega vond við hann, m.a.s. hellt úr vín-
glasi yfir hann, og óskiljanlegt að maðurinn skuli ekki vera feg-
inn að vera laus við hana.
Elva Ósk Ólafsdóttir leikur Bryndísi. Hún gerir margt vel,
áhorfendur finna glöggt að þessi kona er búin að sigla skipi sínu
í strand. En einhvern veginn nær bijálsemi hennar og botnlaus
örvænting aldrei að snerta mann tiltakanlega. Elva Ósk er frek-
ar köld leikkona og sama máli gegnir um Halldóru Björnsdótt-
ur sem var full stlf í hlutverki Hrefhu. A stundum varð hún auk
þess yfir-dramatísk, einkum í þriðja þætti, en það skrifa ég einnig
á reikning leikstjórans. Halldóra er tæpast rétt manngerð í þetta
hlutverk, leikkonan hefði þurft að mynda betra mótvægi við
Bryndísi Elvu Óskar. Karlmennirnir skila sínu mjög vel: Valdi-
mar Flygenring, Þór Túliníus og Gunnar Eyjólfsson, sem
leikur föður stúlknanna, heilabilað gamalmenni. Ég hefði ráðlagt
höfundi að stytta hlutverk föðurins til muna; ruglið í honum varð
fljótlega leiðigjarnt og að lokum alveg hætt að bæta nokkru nýju
við. Nýliðinn Anita Briem var lífleg og óþvinguð í hlutverki
ungu stúlkunnar Kristínar. Þóra Friðriksdóttír var bráðgóð
sem gestkona á heimilinu, óþolandi og bijóstumkennanleg (og
það er ekki rétt sem einhvers staðar var skrifað, að hún hafi verið
illa haldin af frum-
sýningarskrekk).
Leikmyndin er mjög
stílfærð og ég skil ekki
hvers vegna. Sam-
kvæmt handriti ætlast
höfundur til að hún sé
með frekar natúralísku
sniði, miðli tilfinningu
fyrir því sveitaheimili
sem leikurinn fer fram
á. Leikmyndahönn-
uður og leikstjóri
kjósa að fara aðra
leið. Þannig eru eng-
ir veggir á sviðinu
nema bakveggur
sem er hlaðinn upp
af heyböggum.
Kolsvört tjöld til
hliðar og á bak við
skapa myrkvað
tóm, áhrif yfirþyrmandi drunga. Yfir
sviðinu hanga tveir gluggar sem leiða a.m.k. huga minn miklu
fremur að götumynd í borg en íslenskri sveit. Þeir virtust bara
vera þarna upp á punt.
Sviðsetning Hallmars Sigurðssonar var annars unnin af
snyrtimennsku og trúnaði við verk höfundar, sem ekki er vert að
vanmeta á þessum síðustu og verstu tímum. H3
fremurköld leikkona.
64
Leikhúsgagnrýni Jóns Vidars Jónssonar