Alþýðublaðið - 04.11.1976, Blaðsíða 5

5
bSa^fd*’Fimmtudagur 4. nóvember 1976.
Það liggur nú ljóst
fyrir að Jimmy Carter
verður næsti forseti
Bandarikja Norður-
Ameriku. í kosningun-
um sem fram fóru i
fyrradag sigraði Carter
mótframbjóðanda sinn
Gerald Ford, núverandi
forseta. Carter hlaut
51% greiddra atkvæða,
en Ford 48%. Carter
ávann sér stuðning 343
kjörmanna, en Ford ein-
ungis 195. Gerald Ford
er fyrsti forseti Banda-
rikjanna, sem tapár i
kosningum, siðan
Hoover tapaði árið 1932.
Skjótur frami.
James Earl Carter, eins og
hann heitir fullu nafni, hefur skot-
izt upp á stjörnuhiminn banda
riskra stjórnmála með undra-
verðum hraða. Hann var háttsett-
ur foringi i bandariska hernum.
Er hann sagði skilið við herþjón-
ustuna fór hann heim til smá-
þorpsins Plains i Georgiu. Þar tók
hann við litlu hnetufyrirtaeki fjöl-
skyldu sinnar, sem undir hans
stjórn varð milljónafyrirtæki.
Skömmu siðar var Carter orðinn
fylkisstjóri Georgiu.
Undirbúningur að forsetafram-
boðiCartershófstþegarárið 1972.
Hann var þa litt þekktur i amer-
iskum stjórnmálum. Carter fékk
til liðs við sig unga og snjalla
áróðursmenn. Þeir voru Ham-
ilton Jordan, Jody Powell og
Patric'Caddel. Það er ekki sizt
þeim að þakka hve Carter hefur
náð langt á undraskömmum
tima.
Aróðursmeistararnir spáðu þvi
að 1976 yrði gott ár fyrir Carter.
Striðinu i Vietnam yrði lokið og
vandamálin heima fyrir yrðu
meira i sviðsljósinu, en utanrikis-
málefni. Þetta myndi greiöa leið-
ina fyrir hnetubóndann frá
Geqrgiu, sem hafði takmarkaða
þekkingu og reynslu i. utanrikis-
málum. Þess ber þó að geta að
Carterhefurunnið ötullega að þvi
undanfarin ár að auka þekkingu
sina á heimsmálum. Hann hefur
leitað þekkingar hjá þeim mönn-
um i Demókrataflokknum sem
staðið hafa i eldlinu stjórnmál-
anna.
4 ára áætlunin.
Á næstu árum unnu fylgismenn
Carters ötullega að þvi að kynna
hann fyrir bandarisku þjóðinni.
Þeir gerðu áætlun, sem var eitt-
hvað á þessa leið:
Arið 1973áttiCarter að vera bú-
inn að vinna sér álit, sem bezti
rikisstjóri demókrata, með tilliti
til forsetaframboðs.
Árið 1974 átti Carter að vera
orðin leiðandi i flokki demókrata,
og I hugum manna tengdur
endurkomu demókrata i Hvita
húsið.
Árið 1975 var ætlunin að Carter
væri orðin einn af hugmynda-
fræðingum demókrata og leið-
JIMMY CflRTER
- næsti forseti Bandaríkjanna
togi, sem stjórnað gæti landinu.
Arið 1976 átti Carter að vera
orðinn frambjóðandi til forseta-
kjörs, og ef allt gengi að óskum,
að vera kosinn næsti forseti
Bandarikjanna þriðjudaginn 2.
nóvember það ár.
Ljóst er að þessi áætlun þeirra
fél'aga hefur staðizt i öllum atrið
um og James Earl Carter tekur
við forsetaembættinu i janúar á
næsta ári.
Maðurinn Carter
James Earl Carter er 51 árs,
sonur hnetubónda frá Georgiu.
Hann stundaði nám við Annapolis
sjóliðsforingjaskólann og var um
tima á kafbátum hersins. Eins og
fyrr segir sneri hann sér að
hneturæktun þegar herþjón-
ustunni lauk og græddist honum
vel fé.
Carter er mjög heittrúaður
babtisti og vitnar oft til sambands
sins við guð. 1 fyrstu var álitið að
trúarbrögð Carters myndu verða
honum nokkur fjötur um fót i
kosningabaráttunni.
Babtistar hafa löngum þótt
nokkuð óbilgjarnir i samskiptum
sinum við aðra trúarhópa, svo
sem gyðinga og kaþólikka.
Hingað til hafa flestir forsetar
Bandarikjanna verið frjálslyndir
mótmælendur og milli forseta-
embættisins og manna af öðrum
trúarflokkum hefur virzt vera hár
veggur, yfirstiganlegur þó.
John F. Kennedy tókst að klifa
þennan múr og sannfæra banda-
risku þjóðina um að hann myndi
ekki láta trúarbrögð móta um of
afstöðu sina til mála forsetaem-
bættisins. Hið sama hefur Carter
nú gert. Hann, likt og fleiri bab-
tistar af yngri kynslóðinni, hefur
iátið af fordómum gagnvart
ýmsum minnihlutahópum og
hefur það vafalaust styrkt stöðu
hans mjög.
Það er mjög óvenjulegt að for-
setaefni demokrata skuli valið úr
röðum Suðurrikjanna. Það hefur
einungis gerst einu sinni áður,
þegar Zachary Taylor var valinn
forsetaframbjóðandi árið 1848 .
Við upphaf forsetatiðar sinnar
stendur Carter á margan hátt i
svipuðum sporum og Harry S.
Truman árið 1945. Hann hefur
mjög takmarkaða reynslu i utan-
rikismálum, en hefur lagt á það
áherzlu að kynna sér þau eftir
föngum.
Mörgum hefur reynst erfitt að
gera sér grein fyrir því hvorum
armi demókrataflokksins Carter
tilheyrir, þeim frjálslynda eða
ihaldssama. A það hefur þó verið
bent að helztu ráðgjafar hans i
utanrikismálum séu úr frjáls-
lyndari armi flokksins. Það hefur
einnig verið talið happadrýgra
fyrir forsetaefni demókrata að
halla sér heldur á þann vænginn.
Varaforsetinn Mondale
Sá maður sem staðið hefur við
hlið Carters i eldhrið kosninga-
baráttunnar, varaforsetinn til-
vonandi, heitir Walter Fredric
Mondale.
Hann er fæddur i smáborginni
Ceylon i Minnesota, sonur meþó-
distaprests af norskum ættum.
Mondale fékk ungur áhuga á
stjórnmálum og hefur verið
demókrati frá upphafi. Hann
hefur lengi verið fyigismaður
Hubert Humpreys og studdi hann
ötullega i kosningum.
Þegar Humprey varð varafor-
seti tók Mondale við sæti hans i
öldungadeild bandariska þings-
ins. Hann hefur siðan verið
endurkjörinn og notið sivaxandi
fylgis.
Sem stendur á Mondale sæti i
fjárveitingarnefnd bandarfska
þingsins, sem er mikilvægasta
nefnd þingsins.
Mondale hefur einkum beitt sér
i skatta og félagsmálum og segir
sitt helzta áhugamál vera að létta
byrði fátækra borgara og efla
menntun með auknum fjárfram-
lögum til skólamála.
1 utanrikismálum er Mondale
fylgjandi „deténte” stefnunni
svonefndu og vill draga úr út-
gjöldum rikisins til hermála.
Mondale segist hafa hugsað til
forsetaframboðs fyrir tveim
árum, en við nánari athugun
fallið frá þeirri fyrirætlan.
Kosningarnar
Kosningar þær, sem nú eru ný-
afstaðnar i Bandarikjunum, voru
einhverjar þær tvisýnustu, sem
haldnar hafa verið um áratugi.
Þegar 2% atkvæða höfðu verið
talin hafði Ford nokkuð forskot,
en strax og 7% höfðu verið talin
hafði Carter náð forystunni. Þvi
Helztu stefnumál Carters f kosningabaráttunni
forskoti hélt hann allt til loka
talningarinnar. Svo naumf. var þó
á mununum að það var fyrst
klukkan 9 i gærmorgun (:. nóv.)
að menn treystu sér til þess að
spá um það með nokkurri vissu
hver >’röu endanleg úrslit.
Kjörsókn var mjög góð i
Bandarikjunum i g,ir. Gott veður
hefur likast til átt sinn þátt i þvi,
en einnig er álitið að kosninga-
spár, sem sýndu að mjög var
mjótt á mununum hafi orðið til
þess að fólk flykktist á kjörstað.
Alitið er að demókratar hafi
einkum notið góðs af hinni miklu
kjörsókn.
Framtiðin
NU þegar það liggur ljóst fyrir
að Jimmy Carter verður næsti
forseti Bandarikjanna velta
menn þvifyrir sér hvernig honum
muni farast forsetastörfin úr
hendi.
Menn spá þvi að sambúð
Bandarikjanna og Árabarikjanna
muni versna mjög á næsta ári
vegna stefnu Carters i málefnum
Mið-Austurlanda. Þá muni
Bandarikin setja ofan á sviði
utanrikismála, vegna þess að
Carter hafi ekki á að skipa svo
hæfum manni sem Henry
Kissinger er til þess að fara með
embætti utanrikisráðherra. Menn
spá þvi einnig að til átaka muni
draga milli Carters og þingsins,
þó svo að demókratar hafi þar
mikinn meirihluta atkvæða.
Þetta stafimeðal annars af þvi að
þingið sé andstætt ýmsum af
stefnumálum forsetans.
En þetta eru einungis spár,
byggðar á þvf sem fram kom 1
kosningunum.
Þá ei þvi spáð að til átaka muni
draga milli Carters og fjölmiðla,
þvi þrátt fyrir að hann sé maður
dagfarsprúður eigi hann erfitt
með að þola gagnrýni.
En þetta eru einungis spár, og
framtiðin ein getur skorið úr um
hvort þær hafa við nokkur rök að
styðjast.
— ES.