Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1954, Blaðsíða 1
10. tbl.
XXIX. árg.
wgtmlrlfitoiiw
Sunnudagur 14. marz 1954
Gunnar Dal:
Giordano
runo
IjAÐ skeði á torgi einu í Róma-
borg hinn 17. febr. á því herrans
ári 1600 eftir Kristsburð. Á torginu
stóð hlaðinn bálköstur. Kringum
hann beið trylltur múgur.
„Guðleysingi“, þrumaði tötraleg-
ur og rifinn betlari og ruddist upp
að hliðinni á einum af fyrirmönn-
um Rómaborgar. Höfðinginn leit
sem snöggvast á betlarann með vel-
þóknun. Á þessum degi voru þeir
bræður.
„Trúníðingur“, öskraði ungur
rómverskur hermaður. „Trúníð-
ingur og þorpari“, og gamall róm-
verskur fræðimaður, sem stóð við
hlið hans Sinkaði kolli til sam-
þykkis.
„Útsendari djöfulsins“ gall í rolu-
legum manngarmi, sem plagaður
hafði verið árum saman af andar-
teppu og takverkjum, sem hann
kenndi árum hins illa. — Og það
fór hrollur um konurnar sem stóðu
fyrir framan hann.
„Svikari“, söngluðu nokkrir svart
-munkar í kór. „Þú varst einn af
okkur og nú.... Látum okkur þetta
að varnaði verða. Sjái hér allir
menn hvað of mikill lærdómur hef-
ur í för með sér.u
Múgurinn <var trylltur. Hann
heimtaði hefnd. Hefnd yfir óþokk-
ann, sem sagði að himinfestingin,
sem skilur milli manna og engla,
væri ekki úr gleri. — Já, væri meira
að segja ekki til! Hefnd yfir þann
sem véfengdi óskeikulleika hinnar
katólsku kirkju, páfans og prelát-
anna. Hefnd yfir manninn, sem hló
að spekingnum Aristoteles. Hefnd
yfir guðleysingjann, sem sagði að
himininn væri líka undir jörðinni.
Hefnd yfir fíflið, sem sagði að jörð-
in snerist!
Hver var hann þessi glæpamaður,
sem vakið hafði slíka reiði? Hverj-
ir voru glæpir þessa manns, sem
dæmdur hafði verið til að mæta
dauða sínum á þennan hryllilega
hátt?
Þarna birtust þeir loks þjónar
kirkjunnar og réttvísinnar. Þeir
leiddu á milli sín fölleitan en þó
rólegan mann, næstum þóttalegan.
Hendur hans voru bundnar. Þetta
var skáldið Giordano Bruno. Skáld-
ið og heimspekingurinn, sem barð-
ist fyrir skoðanafrelsi á öld, þar
sem andlegt frelsi var glæpur. —
Múgurinn starir um stund og þeg-
ir. Prelátar ganga fram á móti hon-
um með lítinn kross í hendi. Enn
er e. t. v. ekki of seint að auð-
mýkja þennan mann, fá hann til
að beygja sig, viðurkenna villu sína
og óskeikulleika kirkjunnar. Sá
dauðadæmdi horfir á prelátann
með krossmarkið. — Hugur hans
hvarflar til Vesuvíusar, eldfjalls-
ins, sem reis yfir fæðingarbæ hans
Nola hjá Napólí á Suður-Ítalíu. —
Hann sjálfur var eins og þetta fja.ll.
Hið innra fullur af eldi, sem brauzt
öðru hvoru fram með þrumugný.
Þess vegna var hann hér.
Ungur hafði hann klæðzt kufli
svartmunksins — en fleygði honum
brátt aftur. Hann orti ljóð, las bæk-
ur eftir vafasama menn eins og
Cusanus, Lullus og Telesio. Hann
hætti að vera katólskur bókstafs-
trúmaður og gerðist maður. Hann
sagði forheimskun aldar sinnar
stríð á hendur og réðst beint að