Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1954, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
159
in. Nú skildi flóttanum hætt. Hann
skyldi standa eða falla í sjálfu höf-
uðvígi andstæðinga sinna, höfuð-
vígi Aristotelesar. Þetta vígi var
Padua, borg á Ítalíu. Hann kom,
sá og — lagði á flótta til Feneya.
Þar var hann hlekkjaður og settur
í svartholið. Flótta hans var lokið.
— í fangelsum Feneya sat hann
hlekkjaður í sex ár. Síðan var hann
samkvæmt þrálátum kröfum Rann-
sókarréttarins leiddur til Róma-
borgar.
Forseti þessa helga réttar San
Severino reyndi að fá hann til að
afneita öllum kenningum sínum
opinberlega. Þegar það tókst ekki
var Giordano Bruno í viðurvist
allra kardinálanna og annarra
kirkjuhöfðingja dæmdur „til eins
vægrar refsingar og hægt væri og
án þess að úthella blóði“. Þetta
þýddi á máli þessara manna að
skáldið Giordano Bruno skyldi
brenndur á báli.
„Ég býst við að þið kveðið upp
þennan dóm með meiri ótta í huga,
en ég tek við honum“, var það
eina sem hann hafði sagt. Síðan
leiddu þeir hann út.
Og nú stóð hann hér fáum skref-
um frá bálkestinum og horfði ró-
legum augum á höfðingja kirk^-
unnar, sem rétti að honum líkan
meistarans frá Galileu, sem bauð
mönnum að leita sannleikans og
elska náunga sinn, en sem þessi
sama þjóð, Rómverjarnir, höfðu
krossfest fyrir 1600 árum — og til-
beðið síðan. Var þetta þrátt fyrir
allt ekki sama þjóðin? Gátu þessir
hræsnarar með því að beita fyrir
sig Kristsmyndinni fengið skáldið
Giordano Bruno til að beygja sig
fyrir fjandmanni sannleikans; kufli
lærdómsmannsins, fyrir þjóni rang-
lætisins í hempu dómarans og morð
-ingjanum í skykkju dýrðlingsins?
Aldrei, Bruno vék höfðinu aftur til
hliðar. Múgurinn öskraði aftur og
formælti. — Hann líktist soltnu
ljóni, sem fengið hefur blóð á tönn-
ina. — Og samt, þegar Bruno leit
á kirkjuhöfðingjann vissi hann í
hjarta sínu að síðustu orð sín í
Rannsóknarréttinum voru sönn.
C__
Þeir bundu hann við staurinn.
Böðullinn lyfti kyndli á loft. Bruno
horfði á logann? — Hafði honum
skjátlazt, voru kenningar hans villa
ein, villa sem réttlætti þennan
dóm? Hverju hafði hann haldið
fram?
„Jörðin snýst,“ hafði hann sagt.
Stjörnurnar eru óendanlega marg-
ar sólir. Það eru engar glerhvelf-
ingar yfir jörðinni. Alheimurinn er
endalaus, ótakmarkanlegur. Guð er
til og hann er ótakmarkanlegur —
ekki persóna í mannslíki. En getur
þá verið til tvennt sem hvoru
tveggja var ótakmarkanlegt, Guð
og alheimurinn? Það var rökvilla.
Þetta tvennt hlaut að vera eitt. Guð
og veröldin er eitt. Guð er í allri
tilverunni. Þetta er ekki að afneita
Guði, þvert á móti, þessi guð er
óendanlega voldugri guði katólsku
kirkjunnar, fannst Bruno. Hann
kallaði sig því stundum Philotheos
til að leggja með því áherzlu á að
hann ætti enga samleið með þeim
sem afneituðu tilveru guðdómsins.
Guð, sagði Bruno, er ekki skapari
veraldarinnar í venjulegri merk-
ingu þess orðs, vegna þess að ver-
öldin var ekki sköpuð. Hún hefur
alltaf verið tiL Hann er heldur ekki
hin fyrsta orsök sem setur veröld-
ina á hreyfingu, því hreyfingin er
eðli tilverunnar og á sér því ekki
upphaf fremur en hún. Guð er þó
hin eilífa uppspretta allra hluta.
Hann er einnig sú elfa sem frá þess-
ari lind fellur. Og samt er hann að
baki hennar; einingin að baki marg
-breytileikans.
Dauði er ekki til, aðeins breyting
á gervi og aðstæðum. Allt er líf;
eining andstæðnanna tveggja, efnis
og anda.
Hafði honum skjátlazt. Voru þess
ar kenningar villa? Katólska kirkj-
an sagði að þessar skoðanir hans
væru glæpur. Skoðanafrelsi var
glæpur. Umburðarlyndi gagnvart
andstæðum skoðunum var ekki til.
Grimmdin fylgir í kjölfar þröng-
sýninnar. Það skildi Giordano
Bruno nú. Hann skildi nú að saga
baráttunnar fyrir andlegu frelsi í
ófrjálsum heimi er jafnan skráð
blóði og eldi.
Andspænis þessum höfðingjum,
múgnum og böðlinum með kyndil-
inn í hendinni stóð skáldið Gior-
dano Bruno hljóður og rólegur. —
Hann hafði barizt með sannleikan-
um til hinztu stundar, og óhræddur
skildi hann ganga gegnum þennan
eld á fund dómara síns og allra
manna.
Logarnir læstust um viðinn. —
Múgur beið í ofvæni eftir að heyra
kvalaóp þessa fordæmda manns.
Þau komu aldrei. Múgurinn sá að-
eins logana og reykinn sem leið
upp í þennan dularfulLa himin, sem
þessi villutrúarmaður helt að jörð
okkar snerist í.
BEJ0
Prestur nokkur auglýsti eftir vinnu-
manni, sem gæti séð um öll heimilis-
störf. Daginn cftir kcmur stór og mynd-
arlegur maður.
— Geturðu fægt glugga og þvegið
gólf? spyr prestur.
Já, hann kvaðst mundu geta gert það.
— Kantu að fara með hesta?
Já, hinn treysti sér til þess.
— Kantu að aka bíl?
Já, hann kvaðst hafa ökuskírteini.
—- Kantu að fægja silfurmuni?
— Þarf maður að kunna allt þetta til
þess að geta gift sig? Ég kom til þess
að biðja prestum að giíta nug.