Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1966, Blaðsíða 9

voru undir rannsókn hjá ríkislögregl-
unni.
í heila viku var ég fullkomlega ein-
angraður og fékk engan mann að sjá
nema nokkra þögl-a verði. Þarna var
ekkert útvarp, og allt samtal var
bannað. Gluggarnir í klefanum mínum
voru ógagnsseir og gangurinn úti fyrir
með svo þykkum ábreiðum, að ekkert
fótatak heyrðist. Engu að síður vissi ég,
að ég var undir stöðugu eftirliti, því að
einn morgun, þegar ég var að hnoða
svartabrauðið mitt og búa til kross úr
því, til þess að drepa tímann, sem var
orðinn óþolandi, var vörðurinn næst-
um samstundis kominn inn í klefann,
og spurði, hvað ég væri að gera. Ég
fékk ekki að nota penna eða blýant, og
gleraugun mín voru tekin af mér á
hverju kvöldi, líklega til þess að ég
skyldi ekki brjóta glerin og fremja
sjálfsmorð með þeim að næturlagi.
Þarna var alls ekkert samband við
nokkurn mann — ekki einu sinni eitt
bros. Þetta var hræðilegasta vikan í
öllu lífi mínu,
Enginn gat svarað beiðnum mínum
um að fá að vita, hvers vegna ég væri
þarna, og ég gat ekki annað haldið en
verið væri að sjóða saman ákæru á mig
fyrir njósnir. Ég reyndi að búa mig
undir harkalegar yfirheyrslur, en ríkis-
ANNAR HLUTI
lögreglan var sögð útfarin í að kreista
játningar út úr mönnum. Eftir nokkra
daga ákvað ég að spyrja ekki einu
sinni um örlög mín, þar eð slíkt gæti
orðið útskýrt sem veikleiki af minni
Ihálfu, eða þá sektarmeðvitund.
Hinn 10. desember 1963 var mér
ekið inn í miðborgina í Moskvu. Enn
gaf enginn mér neina skýringu á neinu.
Það var ekki fyrr en ég heyrði gamal-
kunna rödd bandaríska ræðismanns-
ins, James Klemstines, sem hafði verið
við réttarhaldið yfir mér, að mér skild-
ist, að ég hefði verið fluttur til Moskvu
til að tala við fulltrúa frá sendiráð-
inu. Því var stungið að mér, að ég
mætti ekki láta neitt orð falla um það,
hvar ég væri í haldi, eða hvað ég hefði
verið að gera. Allt slíkt tal væri bann-
að.
Þótt ég gæti ekki sagt neitt af sjálf-
um mér, var það þó mikill léttir að
mega tala við Klemstine í staðinn
fyrir við einhvern ríkislögreglumann,
sem spyrði mig spjörunum úr. Sýnilega
var eini tilgangurinn með þessu viðtali
sá að sanna, að ég væri lifandi og við
góða heilsu.
af egar ég kom aftur í Fangabúða-
nýlendu nr. 5 — 3. janúar 1964 — var
hávetur og engin hreyfing á neinu í
frostinu nema vindunum og okkur
sjálfum. Á hverjum morgni klukkan
átta stungum við brauðbita undir
skyrturnar okkar, fórum í flókastígvél-
in, settum upp loðhúfur, fórum í stopp-
aðar treyjur — sem voru sæmilega hlýj-
ar, jafnvel í þessum ógnarkulda — og
söfnuðumst saman við aðalhliðið. Þar
vorum við taldir nokkrum sinnum,
bornir saman við Ijósmyndir af okkur,
og svo reknir áfram í vinnuflokkum
undir eftirliti hermanna með handvél-
byssur og lögregluihunda.
Samkvæmt reglunum áttum við að
ganga þrír hlið við hlið og hvorki tala
né reykja, en meðan við óðum gegn-
um djúpan snjóinn fór fylkingin öll úr
skorðum, og allir töluðu og reykt.u.
Liðþjálfinn reyndi að halda uppi reglu.
— Farið þið inn í röðina! Inn í röð-
ina, segi ég! Annars verð ég vcndur!
— Rólegur, karl minn, sagði einn
eldri fanganna. Hver studdi á hnappinn
hjá þér i dag?
Fangarnir fremst í röðinni tóku að
stríða unga hermanninum, sem leit eftir
þeim. Þetta var snc-tur ungur maður
frá Úzbekistan, uppnefndur „Tasj-
kent“.
— Hæ, Tasjkent, varaðu þig. Ég
ætla að stinga af!
Tasjkent brosti, svo að skein í hvít-
ar tennurnar. — Skömm er að heyra
til þín! Ertu orðinn leiður á lífínu,
svona ungur?
M.
lYi'nn vinnuhópur (20 manns)
hafði fengið það verkefni að byggja
gestabragga, þar sem eiginkonur, sem
kornu í heimsókn, gátu fengið að sofa
hjá mönnum sínum í fjórar nætur. En
nú vorum við að höggva, kljúfa og
hlaða upp viði úti í skóginum, til þess
að birgja okkur upp af eldiviði. Við
komum með andlitin ísköld og kynt-
um bál, meðan dátarnir settu upp steng-
ur til að afmarka starfssvæði okkar.
Þeir stóðu svo vörð, hver á sínu horni,
en þar sem þeir voru ekki ábyrgir fynr
neinu nema örygginu, skiptu þeir sér
ekkert af því, hvernig við ynnum. (Þetta
Framhald á bls. 10.
E n svo í desember var ég snögg-
lega fluttur aftur til Moskvu í járn-
brautarlest. Enginn gat sagt mér, hvert
ég væri að fara eða hvers vegna, en
þar eð ég hafði nýlega fengið orðsend-
ingu frá sovétinu í Hvíta-Rússlandi,
þar sem mér var ráðið til að sækja um
náðun, þá skildi ég þetta þannig, að
ég væri um það bil að sleppa. En
þegar mér var skilað í fangelsi í
Moskvu, og ég las á skjöldinn við dyrn-
ar, varð ég fyrst hræddur fyrir alvöru.
Þetta var sérfangelsi handa þeim, sem
búðirnar. Kvöldin og sunnudagana átt-
um við frí og gátum þá farið ferða
okkar um búðirnar og heimsótt kunn-
ingjana. Verðirnir létu þá sjaldan á
sér kræla, en á kvöldin var varðliðið
tvöfaldað, — og við eyddum frístund-
unum í tiltölulegu frelsi og skröfuð-
um við náungann og hvíldum okkur.
Við höfðum skáktöfl og dómínó, stöku
sinnum kvikmyndir, nokkra grammó-
fóna, sem voru einkaeign, og hátalara
fyrir Moskvuútvarpið, dagblöð, gömul
tímarit og jafnvel nokkrar gulnaðar
bókasafnsbækur. Dótið mitt hafði ver-
að sent með mér, þegar ég fór frá
Minsk, og gítarinn minn aflaði mér
vinsælda meðal fanganna. Næstum á
hverju kvöldi söfnuðust þeir saman
kringum kojuna mína, og ég lék lög
samkvæmt beiðni og æfði ný lög.
Nick hélt áfram að sniglast kring-
um mig í fyrstunni, en því meira sem
ég sá til hans, því minna var ég hrifinn
af honum. Hann hikaði og breytti sögu
sinni, og því meira sem hann talaði,
því tortryggilegra varð það í eyrum
mínum. Hann var alltaf að reyna að
veiða eitthvað upp úr mér með lagi:
Hvernig likaði mér Sovétkerfið? Hver
var afstaða mín til kommúnismans?
Hvaða pólítisk sambönd hafði ég í
Bandaríkjunum? Ég komst upp á það
að tala aðeins almennt og gefa honum
engar upplýsingar. Ég þóttist nú alveg
viss um, að hann væri í erindum yfir-
mannanna. Kannski ekki lögreglunjósn-
ari, en ég gat ekki trúað, að hann
væri sá, sem hann sagðist vera, og þetta
gerði umgengni okkar óviðkunnanlega.
Áður en vika var liðin, hafði ég van-
izt reglunum þarna í fangabúðunum.
Lifnaðarhættirnir voru fátæklegir en
ekki óþolandi, nema að því er tók til
varðanna og byssnanna — hefði það
ekki verið, hefði þetta vel getað verið
venjulegur vinnuslaður á einhverju
landamærasvæði.
10. júll 190«
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 9