Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1967, Blaðsíða 1

HABITAT 'B7
Stórmerk nýjung £ byggingamálum, sem
gyðingurinn Moshe Shafdie er höfundur að
og sýnd verður á heimsýningunni í Montreal.
Líkan af Habitat ‘67. Þarna hefur sjálfstæðum húsum verið raðað saman líkt og kubbum.
c
J íðan þéttbýli hófst og borg-
ir mynduðust, hefur það verið
stöðugt og áleitið vandamál,
hversu bezt mætti haga upp-
röðun á þeim einingum, sem
verða umgjörð heimilanna.
Iðnbyltingin kom með lausn
á því máli, sem ennþá er
sýnileg í stórborgum Evrópu.
Tæknibylting þessarar aldar
hefur fætt af sér aðra lausn;
þá hina sömu, sem við nú bú-
um við í flestum tiivikum
Samt hefur það gerzt aftur og
aftur að reiknistokkurinn og
húmanisminn verða ekki á
eitt sáttir; að mannlegar til-
finningar mótmæla þegar til
lengdar lætur því sem bæði
var tæknilega og fjárhagslega
hagkvæmt. Hér í Reykjavík
höfum við þverskurð af því
byggingaformi, sem ástundað
er um allan hinn vestræna
Iheim að minnsta kosti. Við
byggjum að einhverju leyti
sósíalt; ríkið stuðlar að til-
orðningu ódýrra íbúða fyrir
lægri tekjuhópana og allir eru
sammála um að þesskonar
íbúðir séu látnar mynda ein-
hverskonar blokkir, enda segir
reiknistokkurinn og tæknin að
það verði hagkvæmt.
í>að er líka óhætt að slá Því
föstu að sambyggingar eru sí-
fellt að taka framförum. Ég hef
komið í nýlegar blokkaríbúðir
sem hvað skipulagningu á-
hrærir standa fyllilega á sporði
einbýlishúsum eins og þau
voru byggð fyrir einum eða
tveimur áratugum.
Samt er það segin saga, að
þeir sem búa í sambýli, ætla
sér ekki að vera þar til ei-
lífðarnóns. Manni skilst að það
hafi verið ráðizt í það fyrir-
tæki af hagkvæmum ástæð-
um, — en síðar meir lætur
þetta sama fólk sig dreyma
um að flytja í raðhús eða ein-
býlishús. Hversvegna? Jú, það
liggja til þess ýmsar ástæður.
Það er ekki alveg hægt að
hafa sína eigin hentisemi í
sambýli. Það verður að taka
tillit til mótbýlisfólksins í einu
og öllu og sumum leiðist það.
En yfirleitt mun óhætt að
segja að samkomulagið sé
gott og sú kenning, sem eitt
sinn heyrðist, að ísleningar
geti ekki búið í sambýlishús-
um, hefur sem betur fer
reynzt röng.
En margir þrá einhverja
garðholu eða grasblett út af
fyrir sig; þrá það að geta ver-
ið að einhverju marki einir i
veröldinni þrátt fyrir nálægð
annarra íbúða og þéttbýli.
Þetta hefur að mjög takmörk-
uðu leyti reynzt fært. Enda
þótt stórar og fallegar gras-
flatir séu umhverfis blokkirn-
ar, þá er það harla opinbert
og ópersónulegt gras. Sjaldan
leggst þar nokkur íbúanna í
sólbað, enda lítið séð fyrir
skjólmyndun. Lóðarfrágang-
urinn hefur að mestu orðið
fyrir augað. Samt er engin
önnur leið fær í bili; að koma
upp íbúðum fyrir skikkanlegt
verð er þrátt fyrir allt kjarni
málsins og þungamiðja.
Nýlega las ég ágæta grein
eftir norskan arkitekt, þar sem
hann ræddi um sambyggingar
og þau sérstöku vandamál,
sem þar koma fyrir. Hann
sagði m. a. : „Við höfum naum-
ast ennþá fundið það fjölbýlis-
form, sem æskilegt væri. Við
vorum bjartsýnir, þegar við
byrjuðum að teikna blokkir,
hreinsuðum til á stórum svæð-
um og sögðum; Hér verður
bara gras. Og svo teiknuðum
við börn að leik á grasflötun-
um framan við blokkirnar og
allt leit þetta vel út. En það
sýndi sig, að fólkið varð leitt
á að búa þarna og það hélt
EFTIE GÍSLA SIGURÐSSON
áfram að láta sig dreyma um
lítið gamaldags hús með snotr-
um garði út af fyrir sig“.
Ef til vill verður einhver
breyting á þessu, ef sú nýstár-
lega hugmynd um sambýli,
sem nú er verið að fram-
kvæma, heppnast og hlotnast
vinsældir. Eins og allir vita er
mikil og merkileg heimsýning
í uppsiglingu vestur í Montreal
og meðal annarra þjóða taka
íslendingar þátt í sýningunni.
Á hverri heimsýningu er
jafnan byggt eitthvað, sem ekki
verður rifið niður að sýning-
unni lokinni, en fær að standa
áfram sem einskonar symból
eða minnisvarði. Yfirvöld vest-
ur í Montreal hafa ákveðið að
búa til nýtt land, nýjan tanga
út í Lawrence-fljótið og þar
á verður reist einhver frum-
legasta sambygging, sem enn-
þá hefur séð dagsins ljós.
Þarna á að sýna dæmi um sam-
býli framtíðarinnar og nota til
þess alla þá tækni, sem mönn-
A þessari mynd og einnig
þeirri efstu sést hvernig sam-
göngukerfið er samofið: Á jarð-
hæð, 6. hæð og 10. hæð liggja
umferðargötur, en stórar lyftur
tengja allar hæðir saman.
um er nú til ráðstöfunar, þegar
mikið liggur við.
Það er varla hægt að kalla
þessa byggingu blokk, heldur
er hér samfastur klasi íbúða á
mörgum hæðum. Nafnið er
HABITAT ’67 og höfundurinn
er unguf ísraelsmaður, Moshe
Shafdie.
í stórum dráttum má segja
að hugmyndin sé á þann veg,
að fjölda einbýlishúsa er raðað
saman líkt og kubbum, sem
bindast saman eftir ákveðnum
reglum, en snúa sitt á hvað og
eru sjálfstæðir í heildinni.
Þetta er í rauninni heil borg
úr einbýlishúsum, en allt byggt
upp í loftið unz komnar eru
12 hæðir. Um leið er heildin
svipuð píramída; dregst saman
jafnframt því sem hún hækkar
og þar með uppfyllist sá
draumur, að hvert hús fær
blett eða stórar svalir út af
fyrir sig. Jafnframt er gert ráð
fyrir innbyggðu samgöngukerfi,
sem er í hæsta máta merki-
legt. Umferðargötur liggja á
þrem mismunandi hæðum eftir
endilangri íbúðasamsteypunni
og göturnar eru að auki tengd-
ar með nokkrum risastórum
lyftum. Fyrir utan jarðhæðina,
verða göturnar á 6. og 10. hæð.
Sú bygging, sem heimsýning-
argestir eiga eftir að sjá, er
þó aðeins lítilræði hjá upp-
runalégri hugmynd Moshes
Shafdies. Hann gerði í fyrstu
ráð fyrir 1000 íbúðum í þess-
um klasa, en sú áætlun var
skorin verulega niður. Shafdie
gerði einnig ráð fyrir búðum,
skrifstofum og flestum þeim
stofnunum, sem fólki þykir
þægilegt að hafa í nágrenni
við sig. En sá hluti teikning-
arinnar var felldur niður.
Sjálfur segir Moshe Shafdie
um hugmynd sína: „Habitat ’67
er þannig að reynt er að
byggja allar helztu gerðir
íbúða en nota aðeins til þess
takmarkað magn fjöldafram-
leiddra eininga. Áætlunin mið-
ar að því að vera fjárhagslega
hagkvæm, þegar litið er á
langan tíma, þar sem þörfin á
vinnuafli er takmörkuð. Fjár-
hagsleg hagkvæmni í bygging-
um er pólitísk nauðsyn nú á
dögum. Til þess að sjá vaxandi
fólksfjölda fyrir íbúðum, verð-
ur að vera unnt að framleiða
meira, þó með minnkandi
vinnukrafti, minni efnisnotkun
og sparnað á landrými“.
Moshe Shafdie Íítur á við-
fangsefni sitt sem lausn fyrir
heiminn allan og fremur en