Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1967, Blaðsíða 2

Líkan af hinni upphaflegu áætlun Shafdies. Þarna áttu að rísa
1000 íbúðir, byggðar utaná einskonar píramídagrind.
Grunnteikning af einni íbúðanna í Habitat ‘67. A = garður,
S = stofa, E = eldhús, F = forstofa, I = inngangur, B = borð-
stofa, G = gangur, H = svefnherbergi, C = baðherbergi.
að teikna fyrir þetta sérstaka
tilefni, hefur hann reynt að
kryfja til mergjar vandamálið
að búa í þéttbýli. 1 löndum
þar sem borin er virðing fyrir
frelsi og framtaki einstaklings-
ins, hefur hver og einn rétt á
sinni eigin íbúð, sínu eigin
húsi. Heimili manns á að vera
alveg óáreitt, út af fyrir sig,
bjart og fagurt og þar eiga
hverjum sem er að vera opnir
frjálsir möguleikar til persónu-
legrar útfærslu. Til þess að
verða við þeirri kröfu, verður
að vera aðgangur að sæmilega
rúmgóðu utanhússvæði sem
þó er lokað fyrir utanaðkom-
andi áhorfendum. Það þurfa
að vera möguleikar fyrir börn-
in að leika sér utanhúss án
minnstu hættu frá umferð og
það þarf að vera greiður að-
^gangur að búðum jafnt sem
'bíiastæðum.
Moshe Shafdie vill afmá þá
skiptingu sem nú á sér stað,
þegar byggð eru ýmist ein-
býlishús, raðhús eða blokkir.
Þess í stað vill hann fá eitt
Með feiknarstórum krönum er
nú unið að því að reisa
Habitat ‘67.
allsherjar sainhengi í þetta
allt saman, svo sjálf týpan
skipti ekki máli. Habitat ’67
minnir á söguna um hina
hangandi garða í Babylon.
Samt er ljóst, að með góðri
skipulagningu og háþróaðri
byggingartækni, er verkið
mögulegt og veldur trúlega
tímamótum.
Mörgu sem hingað til hefur
aðeins verið til í hugmynda-
heimi og á teikniborðum, er
safnað saman í Habitat ’67 og
gert að veruleika. Hugmyndin
um garðhúsið eða terras’húsið
er gömul og ágætir arkitektar
eins og Adolf Loos og Alvar
Aalto gerðu ýmsar tilraunir
þar að lútandi á árunum milli
heimstyr j aldanna.
Þarna kemur enn fram hug-
myndin um íbúðir eins og
skúffur 1 skáp; einingar sem
falla inn í stóra heild og hægt
er að nema á brott og flytja
með sér.
í Englandi hafa nokkrir
framúrstefnumenn í hópi ungra
arkitekta myndað samtök sem
þeir kalla „Archigram". Þeirra
lausn á vandamáli sambygg-
inga er sú að byggja „plug-in-
city“. Þar er enn á ferðinni
áætlun um hús, sem raðað er
saman í klasa; þó þannig, að
unnt sé að faiga gömilu íbúð-
inni og fá nýja, rétt eins og
nýjan bíl — með því einu að
kippa henni í heilu lagi í burt.
Franskur arkitekt, Friedman
að nafni, hefur gert teikningar
að framtíðarborg sem að mestu
hangir í feiknarlegri grind. Ein-
hverjir mundu líklega verða
lofthræddir þar, en aðlögunar-
hæfnin hefur alltaf bjargað
mannskepnunni og mundi trú-
lega með tímanum uppræta
veikleika eins og lofthræðslu.
f Japan þar sem allt er að
kafna í þéttbýli og fólksfjölg-
un, er ljóst að grípa verður til
róttækra breytinga á fyrir-
komulagi bygginga í borgum.
Þar starfar hópur arkitekta,
svonefndir metabolistar, að því
að finna framtíðinni stað. Sá
vandi sem þar steðjar að, er að
nokkru leyti fólginn í vöntun á
landrými og japanskir framúr-
menn í byggingamálum, hafa
látið sér detta í hug fljótandi
borgir, færa mannlífið út á
hafið.
Þegar borg er byggð eftir
píramídakenningunni eins og
Habitat ’67, þá myndast óhjá-
kvæmilega heilmikið tómarúm
innan píramídans og margir
arkitektar hafa lagt höfuðið í
bleyti til þess að finna góða
og raunhæfa notkun á þessu
rými.
Það eru nú orðin 40 ár síðan
Henri Sauvages byggði í Far-
is íbúðasamstæðu út frá
píramídalaginu. Innri partur
samstæðunnar var notaður fyr-
ir geysistóra sundlaug. Þar sem
bílastæði eða bílageymslur eru
víðast orðnar yfirþyrmandi
vandamál, hefur mörgum kom-
ið til hugar að nýta tómarúm
píramídasamstæðunnar fyrir
bílana. Það gerir Shafdie til
dæmis í Habitat ’67, en inn-
rými samstæðunnar er ekki
lokað, heldur er hvarvetna op-
ið út á milli íbúðaeininganna
eins og myndirnar bera raunar
með sér.
Það má öllum augljóst vera,
Þessi mynd gefur nokkra hug-
mynd um, hvernig húsin eru
samtengd.
að borg verður ekki í einu og
öllu upp byggð með einbýlis-
húsum og rúmgóðum görðum,
enda þótt slíkt sé sjálft ídealið
frá sjónarmiði einstaklingsins.
1 sumum borgum Bandaríkj-
anna hefur þetta verið leyft í
ríkum mæli og árangurinn orð-
ið sá að íbúðarhverfin gleypa
undir sig landið og samgöngu-
kerfið verður óhugnanlega dýrt.
Ég held að sum þessara banda-
rísku úthverfa séu kannske
viðfelldnustu íbúðasvæði sem
ég hef augum litið, en dæmið
gengur ekki upp frá sjónar-
miði velferðarríkisins. Tilraun
Moshes Shafdies í Montreal er
merkileg fyrir þá sök, að þar
er fólkinu gefin sú tilfinning,
að það búi eit.t sér, þrátt fyrir
raunverulegt sambýli. Þar er
séð fyrir góðu rými úti og
inni; allsstaðar kemst sólarljós-
ið að, skjólmyndun virðist vera
sæmileg og allt saman kemst
þetta fyrir á takmörkuðu land-
rými.
Svalir sem í rauninni eru stór garður, fullkomlega út af fyrir
sig, fylgja hverri ibúð.
- RABB
Framhald aí bls. 16.
innar, sem þá hafði verið laus um
tæpra sex ára skeið. Var fastmæl-
um bundið að lœknadeild færi
þess á leit við menntamálaráðherra
að staðan yrði án tafar auglýst
láus til umsóknar. En síðan hljóp
einhver snurða á þráðinn, sem
aldrei fékkst fullnægjandi skýring
á, og staðan var ekki auglýst fyrr
en ári síðar, 1. maí 1966, með um-
sóknarfresti til 1. ágúst 1966. Hall-
dór hafði á þessu ári hafnað góðum
boðum um stöður í Venezúela og
Bandaríkjunum. Hann sótti nú um
stöðuna á Keldum ásamt lœknun-
urh Guðmundi Péturssyni og Mar-
gréti Guðnadóttur. Dómnefnd var
skipuð í september 1966 og sátu
í henni þrírlæknar, sem.ekki höfðu
neina sérþekkingu er gerði þá hœfa
til að dœma vinnu og ritsmíðar
umsœkjenda, enda mun vart
nokkur hérlendur maður hafa
slíka sérþekkingu. Dómnefndin
skilaði áliti í nóvemberbyrjun og
dœmdi alla umsækjendur jafn-
hœfa, gerði ekki upp á milli þeirra
með tilliti til þeirra gagna sem
fyrir lágu. Sú niðurstaða er undar-
leg þegar haft er í huga að Halldór
hafði unnið níu ár við Tilrauna-
stöðina á Keldum eða erlendis að
verkefnum hennar, hefur doktors-
próf i þeirri vísindagrein sem um
langt skeið hefur verið veigamest
í rannsóknum hennar, og hefur
birt um 20 vísindaritgerðir í þess-
ari grein í þekktum erlendum vís-
indatímaritum. Hinir umsækjend-
urnir voru yngri, höfðu miklu
styttri vísindaferil að baki sér og
því mun minni vísindaleg gögn fram
að færa. Hvorugt þeirra hefur dokt-
orspróf, og annað þeirra (Guð-
mundur Pétursson) hefur ekki
unnið að verkefnum á vegum
Keldna nema hluta úr ári 1957-58,
þegar hann var þar sem stúdent.
Álit dómnefndar var lagt fyrir
fund í lœknadeild 9. nóvember
1966, þar sem leynileg atkvœða-
greiðsla leiddi til þess að mœlt var
með Guðmundi Péturssyni í stöð-
una. Skömmu síðar skilaði yfir-
dýralœknir, sem á lögum sam-
kvæmt tillögurétt í málinu, áliti
sínu og taldi alla umsœkjendur
hæfa, en Halldór þó hœfastan sakir
mestrar vísindalegrar reynslu. Það
skal tekið fram að staða forstöðu-
manns Tilraunastöðvarinnar er
lögum samkvæmt ekki lœknisstaða,
og virðist því í hœsta máta furðu-
legt að láta lœkna eina ráða úr-
slitum um veitingu hennar. Ráð-
herra telur sig bundinn af úrskurði
læknadeildar, en hins vegar hefur
Guðmundur Pétursson ekki enn
verið formlega skipaður í stöðuna,
enda hefur hann dvalizt i Sviss að
undanförnu. 1. júní 1966 sótti hann
um stöðu sérfrœðings í meina- og
veirufrœði við Tilraunastöðina,
jafnframt því sem liann sótti um
stöðu forstöðumanns. Allt útlit er
nú fyrir að dr. Halldór Þormar
verði að hverfa af landi brott, enda
hefur honum verið boðin eftir-
sóknarverð staða forstöðumanns
veirudeildar hjá Institute for Bas-
ic Research in Mental Retardation í
New York, og missum við þá einn
fœrasta vísindamann okkar á
þessu sviði. Lœt ég lesendur um
að dœma, hvort að þessu máli öllu
hafi verið staðið með mannsœm-
andi hœtti af hálfu lœlcnadeildar.
Sigurður A. Magnússon.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
9. apríl 1967.