Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1968, Blaðsíða 10

Hverskonar fyrirbrigði eru
Inga Birna Jónsdóttir
stud. phil.
Vanmáttug tilraun til
að leysa gamla þraut
Mér virðast Hippar vera afkvæmi
tvískinnungs, vanmáttug tilraun til þess
að finna lausn á ævagamalli þraut sem
í eðli sínu er bæði heimspekileg og
efnahagsleg. En þrautin er sú að finna
leið til þess að lifa á þessari plánetu
meðan ekki finnast aðrar betri, í sátt
og samlyndi. Til skamms tíma hefur
virzt þurfa ofurmenni til þess að sjá
í gegn um tvískinnunginn samanber
fyrri heimsstyrjöldina sem kom svo
flatt upp á fólk að það trúði henni
ekki fyrr en það fékk sprengju í and-
litið. Dýr var sú reynsla og önnur engu
minni þar á eftir og ekki þarf lengur
neinn speking til þess að sjá misræmið
sem er í orði og verki venjulegra góð-
borgara þeirra landa sem framleiða víg-
vélar, verðlauna hermennsku og gera
út stríð. Þrátt fyrir fögur orð og fjálg-
leik í ræðu og riti um frið, frelsi og
kærleika vinna góðborgararnir myrkr-
anna á milli til þess meðal annars að
greiða þann skatt sem er vegarnesti
sona þeirra á vígstöðvarnar. Ung-
lingur sem verður vitni að slíkum tví-
skinnungi neyðist annað hvort til þess
að gerast hluthafi í svikamyllunni eða
leita sér að andlegum félögum sem vilja
Sagan af Marcy
Síðan hefur Mary flækzt úr bústað í
bústað, verið á 25 stöðum samanlagt.
Hún borðar þegar matur er til, betlar
þega hann er ekki til og fær fatnað sinn
á ókeypis haugmarkaði. Eiturlyf fær hún
ókeypis hjá vinum sínum. „Ég lifi fyrir
þau núna“, segir hún, enn hátt uppi eftir
sólahrings „sýrukúr" styrktan með
codeini. Marcy finnst hún of feit og held-
ur að hún geti megrað sig með Methed-
rine. „Ég ætla að taka „hraða“ í þrjá
daga, hætta svo dálítinn tíma og taka
svo aftur „hraða“ í fjóra daga“, segir
hún með nokkru stærilæti. „Ég get létzt
um 10 kíló á tveim vikum. Ég er ekki
viss um að ég geti haldið mér uppi svo
lengi. Ég er alltaf uppi núna. Ég kemst
ekki niður. Ég tek ekkert í þrjá daga og
samt er ég uppi“.
Hipparnir?
gera eitthvað til þess að sporna við
slíkri skinhelgi.
Þessa útskýringu mína á hippafyrir-
brigðinu byggi ég á yfirlýsingu þeirra um
að hatri megi útrýma með fegurð, ást
og tjáningarfrelsi. Einnig á því að þeir
neita að gegna herþjónustu að ógleymdu
slagorðinu: MAKE LOVE NOT WAR.
Þetta er ekki fyrsti kærleiksboðskap-
ur veraldarsögunnar. Og sagan endur-
tekur sig. Komist tvískinnungurinn ekki
inn um aðaldyrnar læðist hann bara
inn bakdyramegin og nú er svo komið
í ríki Hippa, sem telur um 250 þúsund
þegna, að viss hluti þeirra er aðeins
Hippar um helgar svo ekki séu höfð
mörg orð um alla þá sem notað
hafa hreyfinguna í eiginhagsmuna-
skyni. Hvernig eiga líka börn að geta
hrundið í framkvæmd æðstu hugsjón-
um mannkynsins þegar fullorðnum hef-
ur svo þráfaldlega brugðizt bogalistin?
Sr. Sigurður Haukur Guðjónsson
sóknarprestur.
Það vantar á pelann
minn, mamma
AF annarra frásögn þekki ég þetta
fyrirbæri aðeins en geri fastlega ráð
fyrir, að mér hafi verið rétt frá sagt
erkynlegum háttum „Hippanna“ var
fyrir mér lýst. Mér er sagt þeir taki
villiköttinn sér til fyrirmyndar og legg-
ist út, mér er sagt, að hópsækni þeirra
minni á fyrsta fóðurskeið hænuungans,
klæðnaður þeirra minni einna mest á
fuglahræðurnar gömlu á ökrunum: sagt
þeir kveði jafnvel upp dauðadóma yfir
félögum sínum, ef þeir fari í fínu taug-
arnar á forustusauðnum: í kynferðis-
málum eru þeir sagðir hegða sér eins
og lóðahundar, kröfur þjóðfélagsins
um undirbúningsmenntun eru aðhláturs
efni hópsins og hlýðni við þær aðeins
talinn vottur um heimsku.
Hvers vegna öll þessi ósköp? Örugg-
lega er ekkert eitt svar til við því.
Gleymum því ekki, að allir unglingar
eiga í erfiðleikum á mótum bernsku
sinnar og fullorðins ára. Það er verið
að yfirgefa mötunarskeið, og haldið í
mót degi, þar sem krafizt er, að hinn
ungi standi sjálfur og afli sér viður-
væris. Þetta er í fyrstu óþægilegt, sér
í lagi dekurbörnum. Fyrsta viðbragð
þeirra verður þessvegna reiðin, reiðin
gagnvart umhverfi sínu, því sem skyld-
urnar leggur þeim á herðar, og pelann
tekur af þeim. Annað gerir og vart við
sig: hræðslan. Þau eru hrædd við sjálf
sig, allar þessar annarlegu kenndir,
sem með þeim bærast. Líkami þeirra
tekur að gera kröfur, sem barnssál
þeirra kann fá svör við, til þess að
meta, hvort séu góðar eða illar. í þessu
ástandi forðast þau einveruna og taka
í hópum að leita úrlausnar vandamál-
anna. Eðlilega verða sumar tiltektir
þeirra barnalegar, eins og t.d. að neita
að þvo sér og klippa hár sitt eða greiða.
Venjulega tekur krakkana örstuttan
tíma að vaxa upp úr þessum kjánaskap,
þrátt fyrir allar tilraunir skemmti-
iðnaðarins t.þ.a. handa þeim sem lengst
á þessu stigi: Ég er reiður við hana
mömmu. Hitt er alvarlegara, þegar hin
vitrari í hópnum taka að leita sér að
höggstað á hinum eldri. Hipparnir hafa
t.d. komið auga á hræsni okkar og yfir-
drepsskap. Tökum t.d. þetta með morð-
in. Þjóð sem sendir sonu sína í stríð,
og kallar þá hetjur, ef þeim lánast að
drepa nokkra tugi af andstæðingum
þjóðarinnar, en kallar aftur á móti
þann, er drepur einn af samþegnum
sínum, morðingja, krýpur vissulega
hræsnis siðferði. Þetta hafa hinir ungu
komið auga á, og ég er þeim sammála,
að hér er það okkar að roðna en ekki
þeirra.
Ef við skoðum árás þeirra á klæða-
tízkuna, þá munum við neydd til þess
að viðurkenna, að hún er sprottin af
því mati okkar hinna eldir, að and-
legri fátækt og líkamlegum væskildómi
verði skýlt með fallegum fötum. Ef
ykkur þykir þetta harður dómur, þá
skoðið axlapúðana á körlunum og
gervibrjóst kvennanna. Víst er hér
kynt undir af fégráðugum mönnum, en
þeir eru flestir eldri en „Hipparnir"
og gagnrýni á þá því ekki leyfð.
Frjálslyndi „Hippanna“ í ástarleikj-
um tel ég ekki til árásar á eitt eða
neitt, heldur sprottið af vöntun barns-
ins á ábyrgðartilfinningu fyrir gjörð-
um sínum. Löngun þess vaknar í eitt-
hvað, sem það hefir engan þroska t.þ.a.
standa í móti. Hér munu þau heldur
ekki vera ein á báti, þó barnaskapur
þeirra geri þeim óþarft að hylja?
I fáum orðum verður því svar mitt
þetta. „Hipparnir“ eru afleiðing þess,
að þjóðfélagshættir okkar eru að breyt
ast. Kröfurnar til hæfni þegnanna vaxa
og þar af leiðir tvennt: Aldur þegn-
anna verður hærri, þegar þjóðfélagið
viðurkennir, að þeir séu hæfir til þátt-
töku á starfsvettvangi þess. í annan
stað kemur það, að kröfurnar um und-
irbúning fyrir lífsstarfið aukast. Af
þessu leiðir aftur á móti það, að hinir
vangefnari og getuminni hreinlega gef-
ast upp, og til þess að klóra sig útúr
því skipbroti hópast þeir saman í félags
skap, er hefir að einkunnarorðum hvort
sem félögum er það ljóst eða ekki
„Það vantar á pelann minn mamma.“
Þessari þróun verður sjálfsagt ekki
snúið við, þar sem samgangur hinna
eldri og yngri minnkar stöðugt. Hugg-
un er það þó, að flestir unglingarnir
þroskast á stuttum tíma í fulltíða menn,
og yfirgefa því hóp „Hippanna". Um
áhrifin af skipbrotinu með þeim er of
fljótt að dæma.
CLJÚFRABÚI
Framhald af bls. 2
Ef til vill stórt orð, en nú skal í lokin nánar vikið að því. Móðir mín
ólst upp hjá Rannveigu Hallgrímsdóttur, systur Jónasar Hallgríms-
sonar, og síðara manni hennar, Stefáni Jónssyni, alþm. á Steinsstöð-
um, frá því er hún var 9 ára og þar til hún stofnaði sitt eigið heimili
með föður mínum. Hún sagði mér á barnsaldri að Dalvísur vœru um
Öxnadal og sérstaklega um umhverfi Steinsstaða. Auðvitað hafði hún
þetta frá Rannveigu, fóstru sinni, systur Jónasar. Ég er þess alveg
fullviss að kœr systir skáldsins hefur vitað þetta betur heldur en
Árni Óla, að öðru leyti með fullri virðingu fyrir honum.
Bernh. Stefánsson.
Marcy var ekki alin upp í fátækra-
hverfi. Hún er eins og tamin kanína,
sem sleppt er í skóginn og því auð-
veld bráð. „Ég var lamin í Ellefta stræti
ekki beint lamin, blökkumaður henti
mjólkurkassa inn um glugga og hann
rotaði mig. En ég var samt lamin á
Washington torgi. Ég fór til fjögurra lög
reglumanna, sem stóðu þar og sagði þeim
frá því og þeir sögðu: „Hvað viltu að við
gerum í því?“
Marcy varð vanfær og lét gera á sér
200 dollara fóstureyðingu fyrir fimm
vikum. Aðgerðina framkvæmdi stúlka
fáum árum eldri en Marey sjálf. „Hún
virtist vita hvað hún var að gera,“ seg-
ir Marcy. „En hún var alltaf með ótugt-
arlega l'vndni. En hvað er hægt að gera?
Það er ekki gott að ganga út. Mér
þykir gaman að börnum. En það liggur
þannig í því. Faðirinn er blökkumaður
og ég er hvít. Ég bara vildi ekki eign-
ast blökkubarn. O, ef mamma mín vissi
þetta. Hún er mjög siðavönd. Ég elska
mömmu mína, ég elska hana mjög mik-
ið.“
Skömmu síðar fékk Marcy eitrun
vegna fóstureyðingarinnar og mætir nú
óreglulega í skoðun á Beth Israel sjúkra
húsinu.
Síðasta mánuðinn hefur Marcia bú-
ið með tveim „heiðarlegum" mönnum á
fjórðu hæð risbyggingar einnar á aust-
ur Ellefta stræti. Hún er mannlegt gælu
dýr, eldar fyrir þá mat þegar þeir koma
úr vinnu og hefur dálítið horn útaf
fyrir sig. „Ég kalla það herbergið mitt.
Mér finnst andstyggilegt að vera til
byrði, en ég er það víst ekki hérna.
Ég elda og svoleiðis, en ég vil ekki
sjá um þvottinn þeirra. Það er vond
lykt af honum og mér verður flökurt".
Marcy vonast til að fá sitt eigið her-
bergi, þar sem hún getur haft ketti og
komið og farið eins og henni sýnist.
„Ég vil eiga stað þar sem ég get verið
róleg, jafnvel þótt engin húsgögn séu
þar, eða salerni eða heitt vatn. Ég þarf
að eiga minn eiginn stað. Ég myndi
sennilega verða hrædd þar, en mér er
alveg sama ef lás er á dyrunum. Ef
einhver af þessum Puerto Rico mönnum
lemur mig á götunni, þá geri ég ekki
neitt, en ef hann reynir að brjótast
inn til mín — þá myndi ég drepa hann“.
Stundum talar Marcy um að skemmta
sér en hún er svo sljó að sjaldan verð-
ur neitt úr því. „Mig langaði til að
fara í Pálmagarðinn og dansa í gær-
kvöld“ segir hún, „en ég gleymdi því
þangað til í kvöld“. Og stundum talar
hún um að halda sér til. „Þessi stelpa
leyfði mér að fara í kjólnum sínum á
sjúkrahúsið og ég var í almennilegum
skóm. Ég er ekki mjög lagleg. Það er
ég ekki. En mér fannst ég vera lag-
leg“. Annað veifið dreymir hana um að
kaupa vörubíl til þess að geta farið
og skoðað Grand Cany~n, hitt andar-
takið um að opna barnaheimili með vin-
konu sinni, sem er kennari.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
3. marz 1968