Lesbók Morgunblaðsins - 18.05.1969, Blaðsíða 2

*
bundnu en í óbundnu máli,
eins og vel er hugsanlegt. Bæri
háttalag Rangárlónsbóndans á
góma, þar sem hann var nær-
staddur, hafðí hann aðallega
það út á þetta fvrirtæki hans
að setja, að nann hafði leynzt
úr landi og ekki treyst sér til
að koma við á Bjargi og kveðja,
gamall vinur og nágranni. Ná*i
það nokkurri átr? Fyrr mátti nú
vera heigulsskapurinn, að þora
ekki að fara um Þrídali! Bein-
ustu leið! ... Ef til vill tók
Brand það sárast, þegar til
kom, að hafa ekki þrýst hönd
Runa að skilnaði.
Á Tanganum sögðu menn, að
það væri von, að Brandi rynni
í skap, að til skyldu vera
menn, sem ekki vildu þekkjast
elliheimilið á BjargL Það var
gagnkvæm ást milii Bjargbónd
ans og Tangabúa og hafði löng-
um verið, og voru þetta einu
þakkirnar, sem Brandur hlaut
fyrir að halda mömmu frá sveit
og grafa ókevpis grafir og
gjalda úr eigin vasa legkaup,
sem að réttu lagi hefðu átt
heima á ómagareikningi Þrí-
daiahrepps.
Það varð sem sé ekki hjá þvi
komizt, að surn af gamalmer.n-
unum á Bjargi skiptu um vist-
arveru, og þótti ekki í frásög-
ur færandi. Þóra gamla frá Klif-
felli var dáin fyrir löngu, hafði
aldrei orðið söm manneskja, eft
ir að hún hrckk af baki við beit-
arhúsin fyrir utan bæinn og
laskaðist í mjöðminni á brúð-
kaupsdegi Bjargfastar og Odds.
Það átti að heita, að hún kæm-
ist á fætur aftur. en það var
engin fótaferð. Ramskökk og
ívið hærri að aftar. en framan
kjagaði hún um bæinn og var til
litils annars en að rápa milli
búrs og eldhúss og brjóta gler,
þangað til dauðinn náðarsam-
'lega leysti hana úr álögum
þessa fallvalta íífs.
Sú næsta, sem gait skuld hins
gráðuga lífs, var húsfreyjan
fyrrverandi frá velhlaðna bæn-
um, sem nú var grjótþústa ein.
Jón gamli Lækur missti kerlu
sína úr flogaveiki, og var nafn
hennar svo steingleymt, að sum-
ir, sem við jarðarförina voru,
könnuðust varla við það, þegar
presturinn nefndi það yfir
moldum. Og þar sem nú eng-
inn gerðist til að stæla við
gamla manninn, þegar honum
lá á og halda í honum fjör-
inu, hrakaði óðum heilsu hans.
Þetta var að verða skar, sem
bezt varð séð af því, að nú var
hann alveg hættur að slást upp
á Þorleif í Núpadal. þó að fund
um þeirra baeri saman.
En það var ekk: aðeins að
mennirnir týndu töIimnL Fleira
fór forgörðum Heiðin, þetta
blessaða land, var alveg að
leggjast í eyði. Fyrir utan
Núpadal, sem varia var hægt að
nefna í þessu sambandi, —
þetta var ríki út af fyrir sig
með takmarkaíausu landrými,
þar sem melnr, iauf og sand-
taða óx jöfnum höndum í skjól-
góðum drögum milli bruna-
gjótsaldnanna, — fyrir utan
Núpadal voru ekki eftir í byggð
nema þeir tveir bæir, sem næst
ir lágu Bjargi, Valavatn og
Skuggadalir. Þegar hér kom,
var farið að bera á því úti í
sveitinni, að sumir vildu helzt,
að þessi kot legðust einnig nið-
ur. Byggð í Heiðinni væri
hreppnum í neild til óhagnað-
ar. Sauðfénu í sumarhögunum
kæmi styggð þaðun, það yrði
holdminna. Þetta \æru að réttu
lagi afréttarlönd.
Það má nær~i geta, að Brand
ur karlinn tók ekki slíkum hug-
leiðingum af neir.ni sérstakri
blíðu og þóíti heimurinn
versna. Hann og Una höfðu
gert sér að reglu í elli sinni að
heimsækja þá Geir og Kára að
minnsta kosti einu sinni á vetri,
gista hjá þeim tvær nætur eða
þrjár eftir veðri cg ástæðum,
athuga fóðurbirgðir, gripahöld
og matarforða heiinilanna, svo
að lítið bæri á, og þar fram eft-
ir götunum. Þau vitjuðu þess-
ara nágranna sinna einnig á
sumrin, en til þess var ekki
takandi Það hafði komið fyrir
áður.
Fólkinu á báðum þessum bæj
um þótti mjög vær.t um heim-
sóknir Bjargsnjónanna, í Heið-
inni voru það bátíðabrigði
að fá gesti og ekki sízt gesti.
sem komu til þess eins að líta
inn. Sjaldan komu Bjargshjón-
in tómhent. Oítar vildi það til,
að þau höfðu með sér hest und-
ir léttingi, einkum í Skugga-
dali. Þetta var rýrðarkot, ef
beit brást, og Kári gestrisinn
um skör fram. en forsjálnin
síðri. Annars var þetta dugn-
aðarmaður og eir.beittur vel,
þegar því var að skipta. Brandi
þótti vænt um að sjá, hve vel
var haldið við húsum og túnum
á báðum bæjum. Geir á Vala-
vatni auðgaðist með ári hverju
að gangandi fé, og Brand-
ur kom þar varla svo, að Vala-
vatnsbóndinn hefði ekki eitt-
hvert nývirki að sýna honum.
Þetta var búforkur mesti og
vinnugarpur, og ekki var Sól-
rún síðri. Þrátt fyrir tíðar barn
eignir fór hún eins og storm-
hviða um húsin og sópaði öllu
ryki með sér, og orð var á því
gert, hversu drjúg hún var við
rakstur og heyþurrk. Brandur
hresstist og varð eins og ann-
ar maður i hvert sinn, sem
hann kom að Valavatni.
Það bar lítið á þessari ný-
breytni Bjargshjór.anna út á
við, þau auglýstu hana ekki
sjálf. Mönnum fannst Bjarg-
bóndinn vera að smá-vitkast.
Það gekk svo fram af Brandi,
hvernig heimurinn snerist og
kúveltist, að honum fannst varla
lengur orð á því gerandi, Sum-
ir héldu, að líí3reynslan hefði
loksins unnið á verstu þver-
móðskunni hjá karlinum, héldu
jafnvel, að hann hefði fengið sig
fullsaddan á basli sínu og
brambolti við að i.a.da örvasa
heiðarkotum í byggð. Ei heldur
þótti Bjargsfólkið á annan hátt
umtalsvert. Nú þegar hann
Nonni bildur var giftur henr.i
Dóru og hún hafin á pall sem
meiri háttar skurogoð frá því
að vera matselja og þau orð-
in ráðsett hjón suður í Reykja-
vik með veikstæði og sveir a-
hald og vel við álnir, hafði
enginn lengur áhuga á barn-
eignum utan njónabands og tví-
settum hringum. Bjarg var al-
veg að detta úr sögunni, nema
þegar jarðað var þaðan eitt-
hveirt ölöurmfinm, sem menn tæp
ast vissu daili.a.
Nei, það bar fátt tii tíSinda
í ferídölnm. Menn höfðu lítið
annaS um aS ræSa er. einhvern
stríSsofsa, sem brutizt hafSi út
lengst suBur 1 fjariægri heims-
álfu. Bretinn kvaS meB fáöæma
nýfízku hfirbúnaSi hafa ráðizt
þar;á bændaþjóS, sem.sagt var,
að hfifSi ek-ki nema ljói sína,
bolaxir og aleggjur til vamar.
Búar voru þeir kallaðir. Þótti
Þrídælingum þetta allfáránleg
franikDma og skiidu ekkert í
m ö nn u m sem i I ögðu það; fyrir sig
og ijafnvel gerðu aS sínu aSal-
starfi ;í lífinu að brenna og
braela sæmiieg husakynni og
drepa saklaust fölk. Qg hugsa
sér, að þetta skyldi vera nó-
grannaþjóS okkar og þjóð. sem
kennir sjáifa sig við engla!
MikiS máttum viB annars
þakka hamingjunni, aS þeir
skýliiu hafa slegið sér suður á
bóginn, en ekki norSur, með
þessa villimfinnsku sina. 'En
bógt var til þess aS vita, að
jafnvoi öndvfigisjijóSir áttu það
til að haga sér reins og hófar
og rænipgjar.
Egill gamli á fBálkastöSum
ortirum rframforBi Brotans í Búa
lanöi af imikilli vnndlmtingu.og
þá áimennar þakkir :£yrir. :Þar
sem Ikarl iinlt, aS nrenn mointu
eitthvaS meS íþEssum fflaSúIát-
um, ttók hnnn sig! til'Og sótti lum
aukiim húnafturstyrk. en var
synjaS. IÞaS >er okki meS oin-
dæmum.: hvensu imann; gfita > variS
andáknti smúsmugxilQgir igagn-
vaít skál’dum EEgUl ttaliii sig
eiga tþessa rfuigu, cúf ékki :sem
búnáftaratyiik, þú sem ákálfia-
laun fyrir Búr.aSai’bálkinn
sinn 'hema nnrt ;ár£B Og ihúfði
ætlaS sér :aÖ tgefa upphæftimi ó-
skipta ;til iframdráttar og aigurs
Búum. Nú :átti hann ékki ann-
að :áS gefa en rySsmoginn
frairiiilaSrimg. sem síó ;þaS 'hat-
rammlega. aft þaft var vaéla skjót
andi með hcnúm rjúpu, og
hvert átti hann að koma hon-
um? Ekki einu sim.i Pétur Páll
hjá Jónsabrúni gat gefið hon-
um áreiðanlega utanáskrift for-
seta Búalýðveldis.
Enda kom fram miklu áhrifa-
vænlegri hugmynd en a'ðleggja
Búum vopn. Víglur.dur Högna-
son var talinn sleipur í ensku,
og var því stungið upp á. —
það vitnaðist aldrei, hver uppá-
stunguna átti, — að safna
handa honum feiðafé og fá
hann til að bregða sér til Lund-
úna og tala við Viktoríu Bret-
landsdrottningu. Konunni gat
ómögulega verið fullkunnugt
um framferði hermanna sinna
eSa hún orðin of hrum til að
stýra ríkjum. Þetta mátti ekki
lengur svo til ganga. Að hugsa
sér, að það skyldi vera kven-
maður, sem öðrum tremur háfði
þessi ósköp á samvizkunni. Þær
vildu ógjaman vera í pilsunum
hennar, Þrídalahúsíreyjurnar.
Ekki voru: menr. þó alger-
lega sammála um nauEsymslíkr
ar læknisferðar. Til voru mer.n,
sem töldu varasamt aS vera
með heimsóknurr. að niinna
Engladrottningu á,.að hér byagi
bændaþjóð jaínilla vopnum bú
in og iBúamir Enda gerðistum
þessar mundir venju fnemur
kvillasamt í sveitiimi. Víglund-
ur læknir átti varla heiman-
gengt. Þar við bættist, að
drottning dó í miðju kafL von-
andi af iðrun og hugarangrí. —
Og hvern átti þá að tala v:ð?
Bretar yrðu liklega að fá að
halda áfram;þeirri atvinnu: sinni
að drepa saklaust fólk í 'dag-
launavinnu, án þesr að Þrídæl-
ir :skiptu sér af því.
Þegar frá leið, hægðust hug-
íir ;manna nokkrið. tókki sizt
vegna þess hve stníSifi var
langt í burtu, alla leifi suður á
hinum endmium á A'fríku, og
fréttimar 'Orfinar gamlar, þegar
þær núfiu iÞríaolum :með land-
póstinum ;að sunnan. ífc aörum
löndum, iþar sem. menn tíöffiu
síma, búrust fregnimar út sam-
flæguts. Það var:að verða cjþnl-
andi, livsrsu \við vnrum llangt
utan vifi húimimt! TDanáteuninn
hélt ökkur hér í sjálfhélduitóm
lætis qg athafnaléysis. — !H.ve
ilongi áttum við að láta iþafi vifi
gangast? IÞar við tættiat, ;að ;á-
stantífð í heiminum leitiútffyTÍir
að verða fremur til IhHgnafiar
f.yi:ir:bóndann er. hitt,ltálifi;sann
:fratt, afi íEnglendingar :m.yrtdu
sfiirda skip til lundsins ng
kaupa fé ;'á tæti. ’Þegar þfitta
var hljóðbært um Þrídali,
s'ljákkaði tiifinr.anlega í mönn-
um með vandlætinguna. Egill
gamli á Bálkastöðum sætti jafn-
vel ákúrum fyrir. hvcrsu hann
hefði verið stórorður við þjóð
vinveitta okkur í kvæðmu
Fjandafælu, sem láum mánuð-
um áður var á hvers manr.s
vörum, valið voldugri þjóð ó-
þvegnustu heiti málsins fyrir
athafnir sem honum ekkert
komu við. Slík framkoma gat
verið varasöm, spillt verzlun-
armöguleikum og skaðað hag
bændanr.a. Var maðurinn með
öllumrm jalla?
Á innstu bæjum í Eindal var
eyðing Heiðarinnar áþreifan-
legra og nærlægara áhyggju-
efni en villimennskan syðst í
Suðurálfu. Þótt Brandur væri
fámáll, taldi hann það sízt
minni vanþörf nú;en’verið:hafði
að spyma á móti brodöi, sem
honum fannst beint að hjarta
sinu fremur en avmarra. Og
Bjargföst var því vön ffá barn
æsku að láta þáð taka mest til
sín, sem hendi var íræst. Henni
svaið, hvemig komið var með
Heiðina, og kenndi sárt íibrjósti
um föður sinn. sem hún skildi
olikt betur en þá, er létu sig
þessi mál litlu eða engu skipta
eða Hlökkuðu yfL auknu af-
réttarlandi,
Henni var það fáðgáta,
hvemig nokkur manneskia gat
horft á það með kölöu geði, að
byggðin færðist saman ag rækt
að lanö þvari, að mannvirki,
þótt lítilmótleg væri, færu for-
görðum. Bjálfri fannst henni
það HörmuLegra en að það tæki
tárum að rekast. ,'á hræ af bæj-
um. sem fyrir skömmuiliöiðui ver
ið sæmilfiga húsahir og .allvel
setnir, livar sem ’fari'ð var um
'Heiðina. Hún fyr.irvarf. sigcekki
£yrir áfi tárast ýfir þvi nú
orðið ag kæfði sig IkriUótta um
undrunarsvip nrarma yfir þvi,
■h.verau ihún itók sé> iþafi inBerri.
iVar iþsiB okki átatamlegt að sjá
:moim ifarasf aða gefast upp í
ihafáttunni vlfi rmáttanvnldin,
fÍMja átthaga aínu >einB og út-
lægir jniBiin? cóttinn um ;a!Edrif
mannaijyggða ífHoiðinni var arf
tur fffá íföfiur hBnnar gg urióður
ag rsá ;anfur, sem ’hún aizt vildi
;án .vera.
’Hunni varð ajulflon avo glatt,
aðik.víðinn ;um IHéiðina hynfi al-
gfiflega i'úr huga hennar. .Samt
var ihún ifjaEEi jþrií ,afi láta íhug-
fallast. — iHún tEÚfii akki iöðru
en ;afi eitthvafi af THnifianhæj -
unum rmuttdi byggjffist ppp aft-
ur, iþaegar rminnst vonum varði.
í þessum efnum var hún von-
betri föður sínum, sem taldi ó-
Framh. á bls. 15
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
18. maí 1969