Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1978, Síða 4

Þorsteinn Antonsson
manninum
semstal
kjamorku-
sprengjunni
J.J. haföi unniö á vellinum í hálft ár, þegar hann rakst
á kjarnorkusprengjuna. Hún stóö á skýlisgólfinu,
nýkomin upp úr kassanum, spegilgljáandi og bústin. J.J.
skildi hverskonar hlutur þessi var, svo oft haföi hann
séð myndir af sprengjum. Og þessi var gædd tign
umfram þær allar. Hann fór sér hægt viö sópinn og
reyndi aö líta út fyrir aö vera heimskari en hann var,
gerði sig tómann á svipinn og lét aöra öxlina síga neöar
hinni. Þetta var meiri dagurinn: fyrst haföi herráðsfor-
inginn komiö, allur erillinn við móttökuna, síöar
flutningavélarnar þrjár og vinnan viö aö afhlaöa þær og
hann á tvöföldum taxta allan daginn. Og nú þegar hann
í kvöldvinnunni er kominn á venjulegan taxta rekst hann
á þetta.
J.J. haföi þann hátt, þegar hann sópaði, aö byrja á
því aö skipta gólfinu eftir endilögnu, sópa síöan frá
miöju að hliðarveggnum hvern skárann af öðrum. Hann
var hálfnaöur meö þann þriðja, þegar hann kom auga
á sprengjuna. Nálgaöist hana nú æ meir eftir því sem
hann lauk fleiri skárum, og alltaf var hann aö gefa henni
gætur. Gat ekki stillt sig um þaö.
Þarna er framtíöin, hugsaöi J.J. Ef hún er nokkurs
staöar. Þarna möguleikarnir fyrir okkur Stínu. Og hvað
hún Stína mín heföi gott af því, aö komast í sólina suður
á Hvítuströndum í stað þess aö verða aö leggjast inn
í Laugardal undir þessa volgru, sem ekki er nema
nafnið. Þá sjaldan hún kemst vegna vinnu og veðurlags.
Eða ég? íbúðin heimtar af mér helgarnar dauðlúnum og
verður ekki tilbúin fyrr en aö ári; þaö held ég hún tæki
kipp. Þetta er ekki heldur nokkur gangur hjá okkur
Stínu, barnlaus og búin að vera saman á fjóröa ár. Viö
megum fara aö vara okkur; þaö fer þá og þegar að
hvísla.
J.J. var nú kominn svo nærri, aö hann sá sjálfan sig
speglast í álnum, abjúga mynd sína og sópsins í gljáandi
belg sprengjunnar. Mátti nú til að staðnæmast og horfa
með lotningu á gripinn. Þarna stóö svörtu settlegu letri
júessneiví. Og eitthvert annað letur fyrir neðan, sem
hann gat ekki greint vegna fjarlægðar, líklega merki
framleiðandans. Þeir höföu sett sprengjuna á kassann,
sem hún var í, einfaldlega hvolft honum við og nú var
komið aö því, aö J.J. sópaði hálminum kringum brúnir
hans, þeim træsum sem voru. Hann hafði þá grunaða
um að hafa troðið magninu undir kassann um leið og
þeir veltu honum, líklega með tilliti til samningsréttar
hans aö honum bar ekki aö þrífa upp hvað sem var.
Þeim virtist meðfædd tillitssemi viö verkaskiptingu,
Könum. Og nú gat J.J. lesiö smáa letriö líka: Atombomb
stóð þar, það var ekki um aö villast, og: General
Electric. Var hún ekki frá þeim þvottavélin, sem hann
keypti í fyrra? Reyndar. Og haföi slitiö sér fyrir austur
á söndum við aö reka stólpa niöur í botnlausar
frostvilpur. Brúnin þyngdist á J.J. þegar hann minntist
þess sumars. Og hann fjarlægöist sprengjuna.
Hann hélt áfram aö sópa og mokaði moöinu jafnóöum
í handvagn, fyllti og ók út um litlar dyr á skýlinu og út
í byng. Kippkorn frá voru nokkrir menn aö bóna
slökkviliösbíl og fægja messingsamskeitin á slöngunum,
því að daginn eftir átti aö fara fram slökkviliðssýning
fyrir herráösforingjann og utanríkisráöherra meö
reykköfun og tilheyrandi. En í skýlinu var J.J. einn þessa
kvöldstund nema Kani rölti í gegn veifaði til hans, gekk
síðan aftur út með pappírskilju í hendinni. Þrjár þotur
stóöu hliö við hliö og kubbar viö hjólin, sem J.J. gætti
þess aö reka kústinn ekki í , þegar hann smeygði sér
undir vængina. Við vegginn á móti var glerhús og þar
á boröi í flóðljósi firösjá af Neptúnvél, sem var aö sjá
eins og broddur á geitungi, þegar hún var komin á
vélina; svo sögöu Kanar, en nú sundurtekin og
óþekkjanleg. Viö sama vegg stóöu tveir snjóblásarar og
sprautubíll fyrir frostlög; tæki, sem létu lítið yfir sér og
engin þörf fyrir þessa muni, þoturnar, handvagninn, J.J.
sjálfan, aö minnsta kosti í Ijósi þess, sem hann var aö
enda viö aö uppgötva. Spegilskyggnd sprengjan virtist
fyrirferðarmeiri en nokkuð annaö þarna inni, þótt
rúmtak hennar væri lítið; hún speglaöi allt, sem
umhverfis var. Reyndar var hún sjálf nærri því ósýnileg
tilsýndar. J.J. var hálfnaöur með verk sitt og flutti sig
yfir í hinn hluta skýlisins.
Þrír Kanar komu gangandi inn í opinn skýlisendann.
Þaö var létt yfir þeim og þeir voru háværir. Þeir voru
í álfóöruðum þotugöllum og höföu flakandi frá sér.
Staðnæmdust hjá sprengjunni. Þeir böröu hvern annan
á bakið og sögðu, sjáið þið fegurðina, og: farðu í
gandreið á henni yfir Rússland, og: hvernig líst þér á
að taka þessa inn við höfuðverk. Tveir trallar komu
akandi inn gólfiö og tóku þotur í tog, drógu þær út og
síöan kom annar aftur og sótti þá, sem eftir var. Daginn
eftir átti líka að veröa smá flugsýning og nú átti aö þeyta
hreyflana, svo aö allt rynni liöugt þegar að því kæmi.
Kanarnir héldu áfram að ærslast, svo spýtti einn þeirra
tyggjó á nýsópaö gólfiö og þeir veifuöu brosandi til J.J.
og fóru út.
Hann var aftur einn í hússvelgnum. Næst þegar hann
tæmdi handvagninn í bynginn viö skýlisvegginn sá hann,
að veriö var að setja eldsneyti á þoturnar úti við
brautarenda. Hann hinkraði við. Völlurinn breyddi úr sér
framundan honum og til hliðanna og virtist nærri því ná
út að sjóndeildarhringnum, svo stór var hann. Gráblár
í kvöldrökkrinu. Mikilfenglegur. Lá fjöll á annan veg,
fjarri. Húsaþyrping á hinn á einum staö. Kvöldhimininn
var, talið neðan frá og upp, rauður, gulur og svartur.
Og meðan J.J. stóð við bynginn og eitthvað var aö
fæöast í huga hans, sem hann ekki greindi sjálfur nema
óljóst, steig breiöþota niöur úr kvöldhimninum í fjarska;
hún seig afturþung niður á völlinn, riöluö aö sjá í
forgrunni hitaútstreymis hreyflanna, og vaggaði
vængjunum, um leiö og hún snerti malbikiö steig upp
hvít reyksúla; hún seig fram á nefnhjóliö og þegar hraöi
hennar var oröinn jaröneskur breytti hún um stefnu og
jafnframt um fas: var afkáralega háleggjuö og belgmikil
meöan hún sparn sér áfram meö loftþjöppu aftan viö
hreyflana og flugstöövarbyggingu í jaöri vallarins og
þorpsins. Samtímis því, að dró niöur í breiöþotunni
hófst gnýr frá orustuþotunum.
J.J. renndi handvagni sínum inn fyrir dyrnar. Hann fór
og sótti bíl sinn, stóra gamla ameríska fólksbifreiö, sem
stóö ásamt öörum á stæöi viö vegginn og ók henni inn
um skýlisendann. Staðnæmdist við sprengjuna. Sótti
handvagn sinn, tók af honum kassann og eftir nokkur
umsvif tókst honum að aka sprengjunni á vagngrindinni
aö farangursgeymslu bílsins. Og koma henni þar fyrir.
Kom svo vagninum í samt horf aftur og honum á stæði
sitt út viö vegg, fór úr gallanum. Og stundin var runnin
upp. J.J. var búinn aö tapa starfi sínu.
Hann ók út úr skýlinu viö þungan gný frá þotunum.
Hann minntist bjórsins góöa og ódýra. Og alltaf gat
hann séö nýjustu myndirnar í Andrjúsþíater, löngu áöur
en þær komu í kvikmyndahús borgarinnar. Hann ók
fram hjá útvarpsstööinni og hann sá fyrir sér
masonítinnréttingar hennar, undanrennubláar, líkt og til
samræmis viö það veðurlag sem algengast var á
vellinum; mjóslegna Kana á blankuskóm á randi um
hæðina, plötusnúöinn bak viö glerið meö heyrnartól yfir
eyrunum, plöturekka á bak viö sig, kaffibolla sér við hliö
á dökkbrúnni skrifborðsplötu, reifan að slíta af sér
brandara í taltækiö, sem teygði sig til hans upp af
borðinu eins og undarleg jurt, málmblóm; hve merkilegt
honum þótti aö uppgötva aö vinsælustu lögin voru öll
á breiðskífum, sem steyptar voru sérstaklega fyrir
herinn. Myndrita veöurstofunnar á sömu hæð, sem
punktaði ryðrauöar gerfitunglamyndir af lægðum og
hæöum yfir landinu og leit út eins og olíufíring á
bernskuheimili hans, upphár stokkur með rist; þaðan
bárust þeirri íslensku þessi hlunnindi. Merkilegt! Það var
frá mörgu aö hverfa. Hann minntist fræöslufunda undir
merki skallaarnarins um gildi Atlantshafsbandalagsins,
brúarstöpulsins í háskalega breiðu úthafinu, ómissandi
fyrir samgöngunet lýðræðisþjóðanna um varnir sínar;
Ijóshæröur maður heröagildur dró kennaraprik yfir orða
og tölulista, sem brugöið var upp meö myndvörpu á
vegg í stórum sal. Tilgangur staðarins var að verja
lýöréttindi einstaklingsins, sagöi maöurinn, þar á meðal
frelsi hans til aö beita eigin hugkvæmni viö aö bjarga
sér. Einstaklingurinn var hann, J.J. Þessi orð
fyrirlesarans heimfæröi hann nú á sjálfan sig á leið sinni
gegnum þorpiö.
Fyrst var að komast út af vellinum, gegnum hliöiö.
Hapn ók með jöfnum hraða, sveittur í lófunum,
vinkilbeygjur og beinar línur gatnanets milli lágra
húslengja. Lagöi á leiö sína lykkju, lét sýnast aö hann
horföi eftir hvaö væri í leikhúsi Andrésar þaö kvöldiö,
var fullvel upplýstur um þaö af tunguliöugum
útvarpsþulnum. Svona vorum viö, meö Barböru
Streisand og Róbert Redford í aðalhlutverkum, þau
héldust í hendur og brostu nú viö honum af
auglýsingaspjaldi, hún líkt og uggandi um aö stórt nefið
dytti niöur í munninn, hann kumpánlega, fjaöurmagnaö-
ur. J.J. renndi upp á hæö og niður aö hliðinu. Og vera
nú alveg eins og ég er vanur. hugsaöi hann. Setti
staðlaða spurningu í svp sinn um leiö og hann leit viö
veröinum, sem þegar kannaðist viö hann og veifaöi
honum áfram. J.J. hafði til þessa ekki drýgt tekjur sínar
meö smygli út af vellinum. Nú horfði þó ööru vísi viö.
Nú sveimuöu fyrir hugskotssjónum hans myndir af
Abraham Lincoln á billjardborösgrænum bakgrunni. Og
hann sá lítið annaö. Þegar hann kom á Keflavíkurveginn,
gaf hann í.
Nú fer ég beint heim til Stínu, hugsaöi hann, og kem
sprengjunni fyrir í kjallaranum. Síðan hringi ég á Riplogl
sendiherra og set fram kosti. Á vellinum eru
kjarnorkuvopn bönnuö, þaö vita allir. Utan hans má
Kaninn ekkert gera og ef þeir senda á mig íslensku
©