Lesbók Morgunblaðsins - 04.06.1978, Page 7

Bætt heilsa — betra líf
skóginum" og afturhvarfiö til náttúr-
unnar rétt einu sinni. Cheryl geislar af
hreysti og unggæðislegri fegurð án
þess aö vera alltof sykursæt. Hún
kemur öslandi beint uppúr sjónum í
flasið á Ijósmyndaranum meö háriö út
um allt og brosið verður að sjálf-
sögðu að vera breitt í Ameríku. Ein
slík mynd hefur verið út gefin á stóru
plakati, sem gengur eins og skæöa-
drífa um gervöll Bandaríkin og
ugglaust víðar. Allir vita allt um
Cheryl Tiegs: Hvaö hún boröar, hvaö
hún er margar tommur í mittið og
hvað hárgreiðslumeistarinn hennar
heitir. Fjárfúlgurnar sem hún fær fyrir
starf sitt eru fáránlegar, en um leið er
pottþétt auglýsing í öllu sem hún sést
í á myndum. Árstekjur hennar eru
taldar vera um 74 milljónir ísl. króna.
Maðurinn hennar hefur sem sagt
örugga fyrirvinnu og gegnir fram-
kvæmdastjórastarfi fyrir konu sína.
Þótt ótrúlegt megi virðast, þurfti
ungfrúin að ganga töluvert eftir
honum, en þó lét hann til leiðast.
Hann heitir Stan Dragoti; er kvik-
myndaframleiðandi og 15 árum eldri.
Þau hafa ekki mátt vera aö því að
eignast börn. Cheryl Tiegs lítur út fyrir
að vera 19 ára. En það ótrúlega er,
að hún er rétt nýkomin á fertugs-
aldurinn.
Kannast menn ekki viö þaö aö hafa
spurt kunningja sinn, eöa jafnvel
bláókunnuga manneskju, í mesta
sakleysi: „Hvernig hefuröu það?“ eöa
„Hvernig er heilsan?“ og orðið síðan
að hlusta á korterslanga eða hálftíma
sjúkrasögu, kryddaöa tölum um tíöni
hægöa og ööru ámóta yndisaukandi,
og hinn marghrjáöi sögumaöur jafnvel
myndaö sig til aö fletta upp um sig
eða niður og sýna skurðum ristan
kviðinn, svo sem til aö lífga frásögn-
ina? Ætli flestir hafi ekki rekizt á
ímyndunarsjúkling einhvern tíma um
dagana. Og margir þekkja þá betur en
svo: hafa sem sé þurft að búa viö
ímyndunarveiki maka sinna árum
saman.
ímyndunarsjúklingur er maður hald-
inn sjúklegum ótta viö veikindi og
undirlagöur alls kyns sjúkdómsein-
kennum, oft mjög langvinnum, sem
valdið geta alvarlegri vanlíðan — en
verða með engu móti rakin til neinna
lífrænna sjúkdóma hversu mjög sem
viðbúiö aö annaö veröi komiö í
staöinn daginn eftir. Menn veröa
ósjaldan ímyndunarveikir þegar í
bernsku og er þaö þá oft sök foreldra.
Móöir sem notar höfuöverk aö
staðaldri til þess að koma á ró á
heimilinu, á þaö á hættu, aö börn
hennar veröi ímyndunarveik. Þau læra
þaö sem fyrir þeim er haft. Ef þeim er
sagt nærri daglega, aö nú veröi þau
aö vera þæg af því aö mamma sé meö
höfúðverk, eöa mamma fái höfuðverk
ef þau hlýöi ekki, má búast viö því aö
þau fari að nota magaverki til þess aö
komast hjá því aö fara í skólann. Ef
þau finna þar aö auki aö viðhorf
foreldranna og framkoma gjörbreytist
um leiö og þau kvarta um magaverk
eöa slen, er nærri öruggt aö þau fara
aö gera sér upp lasleika æ oftar.
Þeir foreldrar eru til, sem svo eru
uppteknir af sjálfum sér, aö þeir sýna
börnum sínum sjaldan eöa aldrei
ástúð og umhyggju nema þegar þau
eru veik. Þaö kann varla góöri lukku
ímyndunarveiki
er ekki auðveld
viðfangs
eftir dr. Michael Halbertstam
leitað er. Enda kemur hér annaö til.
Flest veikindi eru að einhverju leyti af
sálrænum toga. Að vísu munu misling-
ar, til dæmis að nefna, ekkert
viðkomandi sálarlífinu, en hjartasjúk-
dómar, og fjölmargir aðrir alvarlegir
sjúkdómar, eiga sér bæöi andlegar og
líkamlegar orsakir. Aðrir, svonefndir
„geð-vefrænir“ sjúkdómar, t.d. höfuö-
verkur, bakverkir, ofnæmi og gigt,
eiga sér e.t.v. fyrst og fremst sálrænar
ástæður enda þótt líkamleg einkenni
og líkamlegur sársauki fylgi. Og svo er
ímyndunarveikin.
ímyndunarveikum verður flest að
sjúkdómi. Finni hann til ónota í maga
telur hann óðara víst, að hann sé
kominn með magakrabba (og senni-
lega ólæknandi). Finni hann til svima
þykist hann vita, að hjartaáfall sé
yfirvofandi. Þaö er oft hægar ort en
gert að telja þessa sjúklinga af
ímyndunum sínum. Þeir eru allvissir í
sinni sök og taka því oft ekki vel er
læknar segjast ekkert geta gert fyrir
þá. (í Bandaríkjunum er ekki óalgengt,
aö ímyndunarsjúklingar séu skornir
upp til þess eins aö sefa þá er fortölur
duga ekki. Þaö eru líka mörg dæmi
þess, að læknar neituðu að skera,
sjúklingar fyrtust við og leituöu annaö,
vanalega til skottulækna og þá
stundum meö hörmulegum afleiðing-
um). Mjög margir komast aldrei yfir
ímyndunarveiki sína vegna þess, að
þeir leita ekki læknis viö því sem að
þeim gengur í raun og veru heldur
aöeins einkennunum, sem þeir þykjast
finna til (og finna oft til). Og þau eru
óþrjótandi: ef tekst aö eyöa einu er
að stýra. Þegar ímyndunarsjúklingar
komast á fullorðinsár eru þeir stund-
um orðnir svo uppteknir af sér og
sjúkdómum sínum, aö þeir hafa enga
hugsun eöa tilfinningar aflögu handa
öðrum. Aftur á móti notfæra þeir sér
veikindin sífellt til þess aö vekja
samúö og ástúð. En vopnuö snýst oft
í höndum þeirra: vinir og ættingjar
fara aö foröast þá, og þeir veröa æ
fremur einmana. Aö lokum getur þar
komiö, aö enginn nenni aö hlusta á
harmatölur þeirra nema læknirinn og
gerir hann þaö þó ekki meö glööu
geöi þar sem hann vill um fram allt
lækna þá, en þeir streitast á móti. Þaö
er þá orðiö þeim nauösyn aö vera
„veikir“...
Af framansögöu ætti aö vera Ijóst,
aö þaö er ekki hægöarleikur að lækna
ímyndunarsjúklinga. Og þaö er varla
á færi læknis eins; þar þurfa fleiri aö
hjálpa til. ímyndunarsjúklingur veröur
ekki læknaöur meðan honum helzt
uppi aö nota „sjúkdóms"einkenni sín
til þess aö vekja samúö annarra, snúa
þeim í kringum sig, og koma sér
undan ábyrgö og skyldum. Fyrst er aö
gera sér grein fyrir þessu. Svo verður
að snúa við blaöinu, hætta aö kenna
í brjósti um manninn og ala þannig á
veikindum hans. Það verður að koma
hreinskilnislega fram við hann, neita
að hlýða á hinar endalausu harmatöl-
ur og segja honum einfaldlega aö
maöur trúi þeim ekki nema rétt í
meöallagi. Hins vegar á aö sýna
honum nærgætni og tillitsemi þegar
hann kvartar ekki.
Framhald á bls. 15