Lesbók Morgunblaðsins - 26.01.1991, Blaðsíða 2
Þelm vár
ekki skapað
nema að skilja
Um tvo fræga menn og
konur í lífi þeirra.
I.
RlBORG YOIGTOG HANS
Christian Andersen
Þú varst ljómandi fögur
og lífsins naust,
sem líka þér fannst
svo endalaust.
Og bindast manni,
sem átti ei
akur né hús —
ó, sei, sei, nei!
Víst elskaði þig,
. hann Andersen,
og ástin sú
var ei vitund klén.
Þú hikaðir við
að verða hans,
hins verðandi skálds
og snilldarmanns.
Þér leist ei á
þennan unga mann,
mjög undarlegur
þér þótti hann.
Ef yrðirðu síðar
hans ektafrú,
að athlægi hlytir
að verða þú.
Þú giftist og eignaðist
indæl börn.
Þér eiginmaður
var skjól og vörn,
samt „lifirðu“ enn,
— fjarri lífsins stig,
að leist honum Andersen
vel á þig.
En hefði’ann Andersen
öðlast frægð
og ævintýranna
skapa gnægð
og hlotið sögunnar
heiðurskrans,
hefðir þú orðið
konan hans?
Eftir AUÐUNN BRAGA
SVEINSSON
erkegaard.
Og hver ætli minntist
þín, mærði þig,
ef maður einn
hefði ei elskað þig
með ættarnafnið
Andersen?
Þá yrði þín frægð
ei núna sén.
Já, þú værir gleymd,
og það er víst.
Já, það er margt,
sem af ástum hlýst.
Nú álíta margir
það ólán manns,
að þú varðst eigi
konan hans.
Regine Olsen, unnusta Sörens Ki-
erkegaards.
Danska ævintýraskáldíð H.C. Anders-
en.
Hann Andersen hlaut
ei atlot þín,
en af honum stöðugt
frægð þín skín!
En eiginmaður
og ástvin þinn
varð apótekara-
sonurinn,
rósfagra Riborg Voigt.
II.
Regine Olsen Og Soren
KIERKEGAARD
Og enginn minntist
nú ögn á þig,
ef ástin hefði ei
lýst þinn stig,
er kynntist þú
Soren Kierkegaard,
eitt kliðmjúkt, sólríkt
og fagurt vor.
Og þó að hann Soren
sviki þig
og segðist ei geta
elskað þig,
því heimspeki fyllti
hugans rann,
þitt hógláta nafn
er tengt við hann.
Þú elskaðir Soren,
unga mær,
og ætíð var hann
þér hugumkær.
Þú geymdir minning
til grafarranns,
hins giftusnauða
spekimanns.
Þú lifðir til elli,
en ekki hann,
sem ást þín, Regine,
forðum vann.
Þótt væri’ ykkar samband
í veröld- kvitt,
hann varpar æ ljóma
á nafnið þitt.
Þú giftist síðar,
hlaust gæðamann,
í góðu embætti
lifði hann,
og veraldargengi
víst þér bjó.
Það var þér kannski
meira en nóg.
Og eftir það barstu,
ágætt sprund,
ættarnafn manns þíns
að dauðastund.
Þú áttir hann Schlegel,
þann afbragðsmann,
en engir kannast nú
neitt við hann,
ágæta Regine Olsen!
Skýringár Við Ljóðin
Riborg Voigt (frb. Fogt) var kaupmanns-
dóttir frá Fáborg á Fjóni. Það var árið 1830,
þegar Hans Christian Andersen var hálf
þrítugur, að hann hitti Riborg Voigt. Þá var
hún 24 ára gömul. Kynni þeirra urðu nokk-
ur. Þau fóru í gönguför saman, einnig í
bátsferð.
Riborg Voigt - fyrsta konan sem H.C.
Andersen varð ástfanginn af.
Þótt H.C. Andersen væri orðinn hálf þrít-
ugur, þegar hann kynntist Riborg, hafði
ástin aldrei snortið hann fyrr. Andersen
gerði sér svo sannarlega vonir um, að leiðir
þeirra kynnu að liggja saman til frambúð-
ar. En þegar hann komst að því, að Riborg
mundi heitbundin ungum lyfsalasyni,
döpruðust vonir hans í því efni.
Hann færði henni nokkur ljóða sinna í
eiginhandarriti, þar á meðal var eitt sem
bar yfirskriftina: „Til hennar“.
H.C. Andersen og Christian Voigt, bróðir
Riborgar, voru alúðarvinir.
Þegar H.C. Andersen fékk fullvissu þess,
að Riborg hygðist ganga í hjónaband með
lyfsalasyninum unga, ritaði hann henni vin-
samlegt bréf, þar sem hann harmaði að
samband þeirra skyldi slitið, en óskar þess
að hún og hann sem hún unni yrðu hamingj-
usöm.
Hann biður hana að fyrirgefa sér, að
hann skyldi gerast svo djarfur, að leita eft-
ir ástum hennar, og biður hana í guðanna
bænum að skoða þetta mál ekki á þann
veg, að hjá honum hafi þetta aðeins verið
skáldadraumar, heldur hafi hér verið um
hreina ást að ræða.
Bréf H.C. Andersens svarar Riborg stutt-
lega: „Lifðu heill, lifðu heill, Megi Christian
(bróðir hennar) skýra mér fljótlega frá því
að þér séuð ánægður, líkt og áður var. Með
innilegri vináttu. Riborg.“
Hver mundi nú minnast þessarar konu,
nema vegna þess að hún varð á vegi þessa
manns, er síðar varð heimsfrægt skáld og
rithöfundur, Hans Christian Andersen?
Um Riborg Voigt orti skáldið þetta erindi:
To brune ejne jeg nylig sá,
i dem mit hjem og min verden lá.
Der flammede snillet og barnets fred.
Jeg glemmer det aldrig i evighed.
Regine Olsen (1822-1904) var trúlofuð
heimspekingnum Soren Kierkegaard um
eins árs skeið, frá því í september 1840
þangað til, í október árið eftir, að Kirke-
gaard sagði trúlofuninni upp.
Eigi mun orsökin hafa verið sú, að honum
geðjaðist eigi að stúlkunni, sem þá var 18
ára að aldri, heldur áleit hann að samlíf
þeirra mundi hvorugu verða til gæfu, hann
mundi ekki geta veitt henni þá andlegu
umhyggju sem hún þráði og þarfnaðist og
ætti skilið.
Kierkegaard var mjör sérstæður persónu-
leiki, og hann vissi það vel sjálfur. Fyrst
og fremst var hann maður sem öllum stund-
um varði til djúpra andlegra hugleiðinga.
Það var honum kærara en allt annað. Hvern-
ig gat hann þá bundist konu til lífstíðar?
Hann vissi fullvel, að slíkt yrði aðeins báðum
til ógæfu.
Regina Olsen giftist síðar embættismanni
að nafni Johan Fredrik Schlegel (1817-
1896). Varð hjónaband þeirra mjög farsælt.
En enginn mundi nú minnast Regine Olsen,
hefði hún ekki orðið á vegi heimspekingsins
heimsfræga, Sorens Kierkegaards.
Samband Riborgar Voigt og Hans Christ-
ian Andersens, svo og samband Regine 01-
sen og Sorens Kierkegaards, hefur orðið
mér að yrkisefni.
Vafalaust hafa kynni þessara tveggja
stórmenna í andans ríki við konurnar tvær,
sem fyrr er getið, sett einhver mörk á sál-
arlíf þeirra.
Það sem aldrei varð að veruleika, verður
stundum álíka minnisstætt og það sem veru-
leikinn leiddi í ljós.
A.B.S.
Höfundur er fyrrverandi kennari.
2 i > ■