Lesbók Morgunblaðsins - 13.07.1996, Blaðsíða 3

1,1'SIÍOK MOIH.l Mil AI)SI\S ~ MEMMING/LISTIR
26. TÖLUBIAÐ — 71. ÁRGANGUR
EFNI
GUÐMUNDUR BÖÐVARSSON
Strandir
eru heiilandi iandsvæði og hugsa margir
landsmenn gott til þess að komast þangað
í gönguferðir í sumarleyfinu. Meðal
áhugaverðra staða þar er Reykjarfjörður,
sem afmarkast af Geirólfsnúp og Hánesi
og er nokkurn veginn miðja vegu frá
Trékyllisvík og nyrst á Hornstrandir. Um
sumarleyfi í Reykjarfirði skrifar Tómas
Einarsson, kunnur ferðagarpur.
Klassísk
tónlist er alls staðar, í útvarpi, lyftum,
veitingahúsum og á hótelum. Þrátt fyrir
það eiga stóru útgáfurnar í vandræðum
vegna samdráttar. Árni Matthíasson
ræddi við þýska útgefandann Klaus Hey-
mann sem hefur lagt sitt af mörkum til
að hnekkja veldi risanna með fyrirtæki
sínu Naxos, sem státar af því að selja
geisladiska á lægra verði en flestir aðrir.
Forsíðan
Myndin er innan úr Hnitbjörgum, Lista-
sadFni Einars Jónssonar, sem er eitt af
þeim húsum sem danskir arkitektar völdu
til sýningar á úrvali úr íslenzkri bygging-
arlist, sem fram fór í Árósum 1994. Nú
er sýningin komin í Tjarnarsal Ráðhússins
og er forvitnilegt að sjá hvernig fagmenn
líta íslenzka húsagerð með gests augum.
Greinina skrifar Gísli Sigurðsson og birtar
eru myndir á bls 8-10 af nokkrum þeirra
húsa sem Danirnir völdu.
Ljósmynd á forsíðu: Golli.
Hildigunnur
Rúnarsdóttir tónskáld verður í brenni-
depli á Sumartónleikum í Skálholtskirkju
um helgina en sönghópurinn Hljómeyki
mun þá frumflylja eftir hana nýtt kór-
verk, Þrjá Daviðssálma. Jafnframt verða
flutt eldri verk eftir Hildigunni, auk þess
sem Hljómeyki, sem kemur nú fram á
Sumartónleikum tíunda árið í röð, flytur
verk eftir Bach, Britten Og Mendelsohn
á síðari laugardagstónleikunum og syng-
ur við messu á morgun.
ÍVOR
/ nótt urðu allar grundir grænar í dalnum,
því gróðursins drottinn
kom sunnan af hafi og hafði um langvegu sótt.
Og fljótið stauk boganum blítt yfir fiðlustrenginn
og bláar dúnmjúkar skúrir liðu yfir engin
í nótt.
Ó, böm, mælti jörðin, á svifi í sumarsins skýjum,
nú fer sólin að skína,
ó, munið að vera ekki deilu- og drottnunargjörn.
Hver kenndi yður, smávinir, misskipting mömmunnar gjafa
og að metast til dauða um þvern blett minna landa og hafa?
ó, börn!
Þann draum hef ég elskað að varðveita böm mín og blómstur
í blessun og friði,
stutt augnablik þeirra við eilífðarhafsins straum
með jafn-háum rétti til vaxtar í vorinu bjarta,
frá vöggu til moldar ég gaf hverju óspilltu hjarta
þann draum.
Svo góð er sú móðir hins skammvinna lífs er vér lifum
í Ijósi og skugga.
í perludúk gróðursins þerrar hún barnanna blóð
ógæfusömust af öllum himinsins stjörnum,
en aldrei var samt nokkur móðir jafn frávita börnum
svo góð.
í dag strauk hún enn yfir enni mitt blæmjúkri hendi,
í ástúð og trega,
og rödd hennar var eins og hljóðlátt og huggandi lag:
Vertu rólegur, drengur minn, dagur og nótt skulu mætast,
því draumar þíns hjarta í nótt, ð, þeir skulu rætast
í dag.
Þetta Ijóð eftir Guðmund Böðvarsson, skáld og bónda á Kirkjubóli í Hvítársíðu,
birtist i síðustu Lesbók, en aðeins að hluta. Ekki var ætlunin að birta brot úr
Ijóðinu eins og stundum er gert, heldur féll síðari hluti þess niður fyrir mistök
sem lesendur eru beðnir velvirðingar á.
TVÖ KJÖRTÍMABIL
AÐ HÁMARKI
RABB
Oft hefur það hvarflað
að mér í gegnum
árin, hvort það væri
eðlileg tilhögun í
okkar litla landi, að
kjörinn forseti ís-
lands geti setið á
forsetastól eins
lengi og honum/henni sýnist. Ég hef hug-
leitt, hvort ekki væri skynsamlegt, að lög-
gjafinn tæki sér fyrir hendur að breyta lög-
um um forsetaembættið, til dæmis í þá
veru, að enginn geti setið á forsetastól leng-
ur en tvö kjörtímabil.
Þannig hafa til að mynda Bandaríkja-
menn það með forsetaembætti Bandaríkj-
anna, sem er jú valdamesta embætti verald-
ar, en ekki „valdalaus tignarstaða" eins og
svo margir hafa gjarnan kosið að skilgreina
forsetaembættið hér á landi.
Ég minnist þess fyrir 16 árum, að ég
hugleiddi, að það væri nú tími til kominn,
að ég fengi að velja mér forseta í fyrsta
sinn, en þá var ég 27 ára gömul og hafði
haft kosningarétt í rúm sjö ár.
Ekki var það svo, að ég hefði neitt yfir-
gengilegan áhuga á forsetakjörinu, en mér
fannst þó tímabært að fá að neyta atkvæð-
isréttar míns í slíku kjöri og lagði á mig
allnokkurt ferðalag í Bayern i Suður-Þýska-
landi til að geta kosið hjá íslenska konsúln-
um í Miinchen. Það var kannski ekki síst
fyrir þá sök, að 12 árum áður, þegar þeir
Kristján Eldjárn og Gunnar Thoroddsen
tókust á í harðri kosningabaráttu, fylgdist
ég með þeirri baráttu af miklum áhuga.
Ég dvaldist sumarlangt í uppsveitum
Borgarfjarðar þetta kosningasumar 1968,
og mér verður ávallt minnisstæð nóttin,
þegar úrslitin í kjörinu lágu fyrir. Það kvöld
var eitt af þessum makalaust skemmtilegu
sveitaböllum h^ldið í Hreðavatnsskála í
Norðurárdal og þangað var ég mætt ásamt
stöllum mínum, þótt engin okkar hefði bein-
línis aldur til - aldurstakmarkið var sextán
ár, en það skorti svo lítið upp á, að við
komumst upp með ballveruna.
Miklar og heitar umræður voru um for-
setakjörið þetta fallega kvöld í Borgarfirði
og þar eins og á landsvísu, virtust fleiri
vera á bandi Kristjáns. Þegar svo úrslitin
voru tilkynnt brutust út heilmikil fagnað-
arlæti og ég var i hópi þeirra sem fögnuðu.
í minningunni er það svo, að ég tel líkleg-
ustu skýringuna á fögnuði fimmtán ára
unglingsins vera þá, að ég hafði þá um
vorið farið með það veganesti að heiman,
að „við styddum Kristján".
Fögnuður minn stóð þó ekki lengi, því
ég var stödd á miðju dansgólfi Hreðavatns-
skálans gamla (sem nú stendur ekki leng-
ur) o g hafði nýlokið nokkuð innilegum dansi
við ungan svein. Hann reiddist svo stór-
sigri Kristjáns og fögnuði mínum, að hann
rak mér einn á lúðurinn, rétt si svona, snér-
ist svo á hæl og strunsaði á brott. Var þar
skjótur endir bundinn á skammvinn, en
nokkuð hlýleg kynni!
Þótt Kristján sæti síðan á forsetastól í
þrjú kjörtímabil, eðatil ársins 1980, þá
hugleiddi ég ekki mikið á þessum tíma, að
það væri of löng seta, enda óvíst að svo
hafi verið.
Kristján var heldur ekki í sviðsljósi fjöl-
miðla sí og æ, enda návígi fjölmiðla við
embættið ekki orðið það sem það er nú og
hefur verið undanfarin ár. Það var sam-
kvæmt mínu jminni, fremur fátítt, að Krist-
ján kæmi opinberlega fram, flytti ræður
og ávörp í nafni embættis forseta íslands,
opnaði sýningar og svo framvegis. Einna
helst minnist ég hans í hlutverki forseta í
árlegu ávarpi hans til þjóðarinnar á nýárs-
dag. Annars man ég hann í fjölmiðlum,
miklu fremur í tengslum við fræðimennsku
hans, fornleifafræðina.
Ástæða þess að ég hef hugleitt þessi
mál oftar síðustu ár, en ég gerði áður, er
ugglaust sú, að þjóðfélagið hefur tekið
geysilegum breytingum, þau sextán ár sem
frú Vigdís hefur setið á forsetastól. Segja
má, að hún taki við embætti, þegar hér er
að eiga sér stað ákveðin fjölmiðlabylting,
þar sem návígi fjölmiðla við umfjöllunarefni
sitt, hvort sem um stjórnmálamenn, emb-
ættismenn eða viðskiptalífsmenn ræddi,
jókst svo, að við stökkbreytingu en ekki
stigbreytingu má líkja.
Frú Vigdís, var einnig áhugaverðara
fjölmiðlaefni, bæði fyrir innlenda fjölmiðla
og erlenda, en aðrir forsetar lýðveldisins
höfðu verið, einfaldlega fyrir þær sakir, að
hún var kona og sú fyrsta í heiminum, sem
kjörin hafði verið þjóðhöfðingi i lýðræðisleg-
um kosningum.
En öllu má ofgera. Við höfum nú mátt
hlýða á efnislega sömu ræðuna hjá frú
Vigdísi, við svo fjölmörg tækifæri í sextán
ár, að vart hefur nokkur tölu þar á. Inntak-
ið í ræðu forsetans hefur verið, að hún
hafi eftir mætti stuðlað að ræktun lands
og lýðs. Hún hafi leitast við að treysta tengsl
forsetaembættisins við íslenska þjóð og láta
gott af því leiða á sem flestum sviðum þjóð-
lífsins. Hún hafi hafi reynt að hlú að dýr-
mætum arfi okkar, íslenskri tungu og
menningu og hvatt unga sem aldna til þess
að horfa björtum augum fram á veg.
Enginn, hvorki forseti né annar, getur
staðist nærgöngult og rýnið auga fjölmiðla,
í svo langan tíma, án þess að sýna ákveðin
merki endurtekningar og þreytu. Það sem
hljómaði áður ferskt og nýtt í máli Vigdís-
ar, hefur fyrir sakir endurtekningarinnar,
misst sína innri dýpt og merkingu. Það er
orðið sjálfsagt mál, þegar fráfarandi for-
seti tekur til máls á opinberum vettvangi,
að inntak ræðunnar fjalli um ræktun lands
og þjóðar, varðveislu menningararfleifðar
okkar og tungu.
Ef marka má innihald þeirra tveggja
tækifærisræðna sem nýkjörinn forseti, Ólaf-
ur Ragnar Grímsson hefur flutt frá því
hann var kjörinn, þá mun hann ekki flytja
margar slíkar, áður en þjóðin verður farin
að óska þess, að hann finni sér eitthvert
annað viðfangsefni. í fyrri ræðu sinnij aðf-
ararnótt sunnudagsins 30. júní sagði Ólafur
Ragnar m.a.: „Það er með hrærðum hug
sem við Guðrún Katrín komum hér aftur
til ykkar í kvöld....Þessi sigur er ekki að-
eins okkar hjónanna, hann er ykkar og þjóð-
arinnar allrar.“ Hvers eiga þau 60% þjóðar-
innar sem ekki kusu Ólaf Ragnar að gjalda,
að hann skuli halda því fram að kosninga-
sigur hans, skuli hafa verið sigur „þjóðar-
innar allrar“? Og ekki var mærðin minni í
seinni ræðu hins nýkjörna forseta, sem
hann flutti af svölum heimilis síns tæpum
sólarhring síðar þegar hann sagði m.a.:
„Þetta hefur verið dýrðlegur dagur, sólin
heilsaði okkur í morgun og ég var þakklát-
ur fyrir það tákn sem mér fannst hún gefa
sjálfum mér og vonandi þjóðinni allri.“
Forseta, er samkvæmt íslensku stjórn-
arskránni, ekki ætlað pólitískt hlutverk.
Hann/hún á ekki að hafa skoðanir á þjóð-
málum, þar sem taumur annars er dreginn,
þá náttúrlega gegn hinum. Hann/hún á
einfaldlega að vera hafinn yfir dægurþras.
Þannig er forsetanum ærið þröngt stakkur
sniðinn, að því er varðar umræðuefni í opin-
berum ræðum.
Af því leiðir, að forseti íslands ætti í
raun og veru að vera mjög vandfýsinn í
vali sínu á því við hvaða tilefni hann/hún
kemur opinberlega fram og veitir viðtöl og
flytur ræður eða ávörp. Þannig gétur for-
seti stuðlað að því, að hann/hún haldi leng-
ur ferskri og jafnvel frumlegri ímynd í
hugum landsmanna.
Það væri ofurmannlegt að rísa undir
þeim kröfum sem gerðar eru til þeirra sem
í sviðsljósi fjölmiðlanna standa áratugum
saman, án þess að missa í einhveiju það
fríska yfirbragð sem viðkomandi ættu að
státa af, við upphaf ferils síns. Því tel ég
að það gæti verið lausn fyrir alla, bæði
forsetann og þjóðina, að einfaldlega yrði
kveðið á um það í lögum, að forseti geti
aðeins setið í tvö kjörtímabil.
AGNES BRAGADÓTTIR.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13. JÚLÍ 1996 3