Lesbók Morgunblaðsins - 13.07.1996, Blaðsíða 7

Þýski útgefandinn Klaus Hey-
mann hefur stýrt Naxos-útgófu
sinni í aó veróa ein heista út-
gáfa sígildrar tónlistar í heimi
meó þaó helst aó vopni aó
selja plötur lágu verói. ÁRNI
MATTHÍASSON hitti Heymann í
stuttri heimsókn hans til Islands
fyrir skemmstu, og komst aó því
aó hann gerir sér góóar vonir
um samstarf Naxos og Sinfóníu-
hljómsveitar Islands, ekki síst vió
hugsanlega útgáfu á verkum
íslenskra tónskálda.
r r
Morgunblaóiö/Þorkell
SIGILD TONLIST ER ALLS STAÐAR
Klaus Heymann olli straum-
hvörfum í sígildri útgáfu
þegar hann hleypti af
stokkunum Naxos-útgáfu
sinni í Hong Kong. Henni
var í upphafi ætlað að þjóna
Asíumarkaði' og því var
verði diskanna haldið í lág-
marki, þeir yfirleitt seldir á þriðjungi þess
sem diskar stórfyrirtækjana kostuðu. Með
tímanum fór Heymann að fá pantanir frá
öðrum löndum og Naxos er nú eitt stærsta
útgáfufyrirtæki heims í sígildri tónlist, hefur
meðal annars mikla yfirburði hér á landi.
Heymann var staddur hér fyrir stuttu, með-
al annars til að hitta dreifingaraðila Naxos
hér, sem fyrirtækið hefur verðlaunað fyrir
góðan árangur, en einnig til að ná tali af
forsvarsmönnum Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands, en hann vill að Sinfónían hljóðriti öll
hljómsveitarverk Sibeliusar fyrir Naxos,
aukinheldur sem hann hefur áhuga á frek-
ara samstarfi, þar á meðal útgáfu á ís-
lenskri tónlíst.
Klaus Heymann hefur búið í Hong Kong
alllengi og var búinn að koma undir sig
fótunum þegar hann kynntist japönskum
fiðluleikara, Takako Nishizaki, sem var í
tónleikaferð til borgarinnar. „Takako fluttist
til Hong Kong og við giftum okkur 1975,
en hún fékk ekkert að gera í Hong Kong.
Takako er listamaður sem vinnur ekki ef
hún hefur ekki að neinu að stefna. Ég lof-
aði föður hennar að ég myndi halda henni
við æfingar og ákvað að koma henni á út-
gáfusamning, en ég dreifði þá plötum fyrir
ýmis smáfyrirtæki og hafði ágæt sambönd
í útgáfuheiminum. Við byijuðum á verkum
Fritz Kreislers, sem dugði henni í tvö ár.
Þá var röðin komin að kínverskri tónlist.
Hana vildi aftur á móti enginn gefa út svo
ég stofnaði Marco Polo-útgáfuna og ein
fyrsta útgáfan var kínverskur fiðlukonsert,
Fiðrildakonsertinn, sem sló í gegn í Hong
Kong. Takako varð stjarna, mér græddist
mikið fé og kom traustum fótum undir útgáf-
una. Þá var röðin komin að sjaldheyrðum
vestrænum verkum."
Heymann segist ekki hafa verið ánægður
með geisladiskasölu almennt í Austurlöndum
og því hafi hann ákveðið að setja á stofn
fyrirtæki sem sérhæfði sig í ódýrum diskum
sem teknir væru upp á eins hagkvæman
hátt og unnt væri án þess að ráða til verks
rándýrar stórstjörnur. „Líklega réð mestu
um framgang Naxos hvað ég fékk góðan
frið til að móta merkið og treysta það í sessi
í Hong Kong; menn hafa hugsað sem svo
að ekki væri ástæða til að taka mark á biluð-
um Þjóðverja í Kína og útgáfunni hans.
Kunningi minn sem var háttsettur í evr-
ópskri risaútgáfu sagði mér að hann hefði
verið viðstaddur stjórnarfund þar sem menn
spáðu því að Naxos myndi ekki kemba hær-
urnar. Ég hefði varla náð eins langt ef ég
hefði byrjað með fyrirtækið í Þýskalandi eða
Bandaríkjunum."
Heymann segist hafa þurft að glíma við
vantrú kaupenda framan af því fólki hafi
einfaldlega þótt upptökurnar það ódýrar að
þær gætu ekki verið góðar. Þær voru þó
það ódýrar að mörgum fannst í lagi að prófa
og voru þá komnir á bragðið. í upphafi tí-
unda áratugarins fóru gagnrýnendur síðan
að leggja við hlustir og gáfu ýmsum Naxos-
útgáfum hæstu einkunn.
Með tímanum hefur Naxos sótt verulega
í sig veðrið víða um heim, er til að mynda
orðið helsti útgefandi sígildrar tónlistar í
Bretlandi og stendur sterkt að vígi í Þýska-
landi og reyndar víðast í Evrópu, en Hey-
mann segir að fyrirtækið stefni inn á Banda-
ríkjamarkað um þessar mundir. í kjölfar
gríðarlegra vinsælda Naxos hafa stórfyrir-
tækin tekið við sér og meðal annars gefið
út úr uppökusafni fyrri ára á lágu verði.
Heymann segist ekki merkja að sú sam-
keppni hafi dregið úr velgengni Naxos; fyrir-
tækin séu að gefa út sömu upptökurnar
aftur og aftur. „Vitanlega er margt eigulegt
í upptökusafninu og ég kaupi sjálfur ýmsar
plötur á niðursettu verði, en þau hafa ekki
brugðist rétt við. Fyrir það fyrsta eru þau
of seint á ferð; ég er þegar búinn að gefa
út 1.100 titla, og í öðru lagi þá eru þau oft
að gefa út annars flokks upptökur sem keppa
við stafrænar nýjar upptökur okkar.“
Kýs aö uppgölva nýja listamenn
Naxos hefur stefnt að því að gefa út alla
sígilda tónlist og ekki nema eina útgáfu af
hverju. Þannig er skammt síðan fyrirtækið
gaf út píanósónötur Pierre Boulez, sem þykja
heldur tormeltar, og að sögn Heymanns hafa
selst af þeim 15.000 eintök, sem honum þyk-
ir harla gott. Einnig hefur selst vel diskur
með verkum Sofiu Gubaidaiinu, væntanlegur
er diskur með verkum Arvos Parts, öll hljóm-
sveitarverk Lutsolavskys eru á útgáfuskrá
og svo mætti lengi telja. Samtímis þessu
hefur Naxos leitað aftur í tímann einnig og
gefið út grúa diska með miðaldatónlist.
„Ég hef alltaf verið þeirrar skoðunar að
almennileg útgáfa á klassískri tónlist eigi
að gefa út alla tónlist. Það eina sem erfítt
er við að eiga er hve höfundarrétturinn af
nýjum verkum en dýr, því markaðurinn er
svo lítill."
Heymann segist hafa það fyrir sið að leita
til sérfróðra manna í hverju landi fyrir sig
og biðja þá að benda sér á færa listamenn.
Framan af hafi hann einkum treyst á hljóm-
sveitir og listamenn frá Austur-Evrópu.
Eftir því sem útgáfunni óx fiskur um hrygg
sóttust margir framúrskarandi vestrænir
listamenn eftir því að komast á samning
hjá Naxos og ná þannig heimsdreifingu, en
Heymann segir að líka hafi listamenn orðið
fúsari að taka upp fyrir fyrirtækið væri eft-
ir því leitað, aukinheldur sem hann styrki
ýmsar keppnir tónlistarmanna víða um heim
og komist þannig í kynni við unga listamenn.
„Það hefur einnig komið okkur til góða
að stórfyrirtækin hafa sagt upp samningum
við fjölmarga listamenn og ég gæti nánast
fengið hvaða hljóðfæraleikara sem er til liðs
við Naxos. Ég kýs þó að uppgötva nýja lista-
menn frekar og þannig koinst ég til að mynda
í samband við þá sem hafa tekið upp fyrir
okkur breska miðaldatónlist og fengið frá-
bæra dóma, og einnig annan flokk franskan,
sem er einn sá fremsti sinnar tegundar.“
Allir listamenn sem ráða sig til Naxos
verða að beygja sig undir það að þeir fá
ekki að taka það upp sem þegar hefur tekið
upp; allt verður að vera nýtt fyrir útgáfuna.
Heymann segir að nóg sé til af píanótónlist
og sjái ekki fyrir endann á henni, en fiðlukon-
sertar séu aftur á móti á þrotum og fyrir
vikið sæki sumir ungir fiðluleikarar það fast
að fá að taka upp sitthvað sem áður hafi
verið gefið út. Því hyggst Heymann mæta
með því að gefa út í samvinnu við tónlistarhá-
tíðir ýmislegar upptökur frá þeim sem verði
þá seldar á enn lægra verði en Naxos-útgáf-
ur í dag, jafnvel tveir diskar á verði eins.
„Eina raunhæfa lausnin er aftur á móti að
bæta við útgáfuna; að gefa út tónlist sem
við höfum ekki þegar gefið út. Það er svo
margt sem ekki hefur komið út en ætti að
koma út, til að mynda hefur ekkert fyrirtæki
enn gefið út heildarverk Beethovens, svo
ótrúlegt sem það kann að virðast. Naxos
verður því fyrsta fyrirtækið sem gerir það.“
Sibelius og Sinfónían
Eins og getið er hyggst Heymann hljóðrita
hljómsveitarverk Sibeliusar með Sinfóníu-
hljómsveit íslands. Hann segist hafa komist
í samband við Sinfóníuna í gegnum umboðs-
mann sinn í Bretlandi. Sinfónían hefur gefið
út fyrir Chandos og Heymann segir að það
hafi skilað henni virðingu, en ekki mikilli
útbreiðslu, að minnsta kosti ekki á Naxos-
mælikvarða. „Hver Naxos-útgáfa af Sibeliusi
í flutningi Sinfóníunnar á eftir að seljast í
tíföldu upplagi á við það besta sem seldist
af upptökum hennar á vegum Chandos og
gefur augaleið hve miklu það skiptir fyrir
hljómsveitina."
Einnig segist Heymann hafa fullan hug á
að gefa út íslenska tónlist í flutningi Sinfón-
íunnar. „Við erum stærsta útgáfufyrirtæki
sígildrar tónlistar á Norðurlöndunum, höfum
mikla yfirburði í Svíþjóð og Noregi, ráðum
rúmlega þriðjungi markaðar í Finnlandi og
Danmörku og höfum yfirburði hér, með um
60% markaðshlutdeild. Okkur þykir því væn-
legt að taka upp norræna tónlist á Norður-
löndunum, því markaðurinn er okkur mikil-
vægmr. Margar upptökur okkar frá Norður-
löndum hafa líka selst afskaplega vel, til að
mynda hafa upptökur Einars Steens Nökk-
elbyes á píanóverkum Griegs selst mjög vel.
Það er undir Sinfóníunni komið hvort hún
hefur tíma til að hljóðrita fleira en Sibelius,
en ég myndi einnig gjarnan vilja hljóðrita
kórverk ef hér væri til góður kór, því við
erum sem stendur ekki í sambandi við neinn
slíkan.“
Klassik sem ekki er klassik
Eins og fram hefur komið er Naxos orðin
helsta útgáfa sígildrar tónlistar víða í Evr-
ópu, komst meðal annars á toppinn i Bret-
landi snemma á síðasta ári, og Heymann
segir að fyrirtækið hafi algjöra yfirburði sé
litið til þess að mikið af því sem stórfyrirtæk-
in selji sem klassík sé alls ekki klassík; rétt-
ara sé að kalla það popptónlist. „Þau eru að
selja tenórana þijá,- eða munkana, eða Hildeg-
ard af Bingen með danstakti, sígilda tónlist
fyrir ástaratlot eða fyrir matinn.
Ég er alfarið á móti því að þynna út klass-
íska tónlist til að laða að fleiri kaupendur
því þeir munu bara halda áfram að kaupa
styttu útgáfurnar með danstaktinum, en leita
ekki í átt að upprunalegum útgáfum. Safn-
plöturnar seljast í stórum upplögum með
miklum auglýsingagangi, en þær auka ekki
markaðshlutdeild sígildrar tónlistar til lengri
tíma litið. Þegar tenóramir þrír vora hvað
vinsælastir jókst sala á klassískri tónlist um
10% á heimsvísu, en þegar fólk missti áhug-
ann á þeim aftur fór allt í sama farið. Útgáf-
an markaðssetti plöturnar sem poppplötur
og þær náðu poppsölu, en hún gerði ekkert
til að nýta sér söluna til frambúðar, til að
mynda að reyna að vekja áhuga fólks á óper-
unum sem arírarnar voru úr. Jafnvel má
kenna vinsældum tenóranna þriggja um stór-
an hluta þess sem farið hefur úrskeiðis, því
þegar platan þeirra varð metsöluplata fóra
útgáfurnar að hugsa um það eitt að fínna
aðra metsöluplötu til að raka saman stundar-
gróða, en ekki að byggja upp fýrir framtíðina
og reyna að fjölga langtímakaupendum. Það
eru ekki lengur tónlistarmenn sem stjórna
ferðinni heldur eru það markaðsfræðingar
og auglýsingahönnuðir."
Sigild tónlisl er all> staóar
„Það koma út fimmhundruð titlar á mán-
uði, en fyrir tíu árum eða svo voru útgáfurn-
ar hundrað og fyrir tuttugu árum kannski
fimmtíu. Plötukaupendum hefur ekki fjölgað
að saman skapi, reyndar er klassík lægri
prósenta af heildarsölu en var fyrir nokkrum
árum, og því geta stórfyrirtækin ekki lengur
treyst á að þau selji tuttugu- til þijátíuþús-
und eintök af hverri útgáfu, ekki síst ef iit-
ið er til þess að gamlar upptökur þeirra eru
enn á markaði og í mörgum tilfellum mun
betri en það sem þau era að gefa út nýtt.
Útgáfukostnaður hefur hækkað til muna,
ekki síst vegna þess að listamenn fá sífellt
hærri laun, og því tapa útgáfurnar. Fyrir
vikið hafa þær dregið úr útgáfu á sígildri
tónlist og ég spái því að þær eigi flestar
eftir að leggja aðaláherslu á poppklassík í
framtíðinni og að selja útgáfur úr segul-
bandasafni sínu. í þeirra stað koma smáfyr-
irtæki eins og Hyperion og Bis, sem sér-
hæfa sig í ákveðinni gerð tónlistar og lifa
góðu lífi á því.
Sígild tónlist er alls staðar, útvarpsstöðv-
ar senda út klassík allan sólarhringinn, hana
má heyra á útvarpsrásum allra gistihúsa, í
flugvélasætum, í auglýsingum og kvikmynd-
um, og víða í Asíu eru strengjakvartettár í
hótelanddyrum. Fólk er því sífellt að hlusta
á klassíska tónlist en það fer samt ekki í
verslanir að kaupa sér diska og allra síst á
háu verði. Ef stórútgáfurnar ná ekki að leysa
úr þessum vanda á markaðshlutdeild Naxos
eftir að aukast ár frá ári eins og hingað til.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 13. JÚLÍ 7