Alþýðublaðið - 18.11.1988, Blaðsíða 7

Föstudagur 18. nóvember 1988
7
UTLOND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir
PENINGA
Attrœður að aldri, virðist John
Kenneth Galbraith, vera raun-
sœrri en flestir hagfræðingar
bœði í austri og vestri.
TIK
í meira en háifa öld, hefur
hinn hávaxni John Kenneth
Galbraith sett svip sinn á al-
þjóðlega pólitik og efnahags-
mál. Honum hefur tekist bet-
ur en flestum, að setja fram
kenningar sínar um efna-
hagsmál, á einfaldan for-
dómalausan hátt, ólíkan hin-
um flóknu kennisetningum
flestra hagfræðinga.
Þessi áttræði prófessor er
jafnhressilegur og glögg-
skyggn enn þann dag í dag
og hann var fyrir 30 árum.
Hann tekur á móti blaða-
manni Det frí Aktuelt i heið-
ursíbúð sinni í Harvard há-
skólanum í Boston. Maður-
inn, sem var einn af nánustu
ráðgjöfum Kennedy forseta,
segir frá því með mikilli
ánægju, að hann hafi verið í
Moskvu nú nýverið, þar sem
hann var að gefa háttsettum
embættismönnum góð ráð,
ásamt þvi að halda fyrirlestur
við háskólann í Moskva. „Ég
sagði þeim að undanfarin 10
ár hefðum við komist að raun
um — svo ótrúlegt sem það
er — að vestrænt hagkerfi
hafi þá eiginleika að geta að-
lagað sig eftir nýjum aðstæð-
um. Því miður er ekki sömu
sögu að segja um þeirra hag-
kerfi.“
Blaðamaðurinn spyr hvað
þeir hefðu sagt viö þessu.
„Þeir gerðu mig að heiðurs-
doktor! Það er augljóst mál,
að vandamálin austur þar eru
þess eðlis að það verður erf-
iðara fyrir þá að aðlagast
breyttum aðstæðum en fyrir
okkur. Það gengur upp hjá
þeim í sambandi við þunga-
iðnað, en alls ekki í sam-
bandi við neysluvörur sem til-
heyra lífsháttum í dag.“
Galbraith segir að and-
stæðurnar í dag, séu ekki
kapitalið og stéttarfélögin,
heldur milli atvinnulífs í
breiðum skilningi og ríkis-
stjórna.
Hann segir: „Það mót-
sagnakennda er, að þegar
stóru einkafyrirtækin eiga við
vandamál aö stríða, hlaupa
þeir til ríkisstjórnarinnar og
biðja um aðstoð. Þá eru stóru
karlarnir í viðskiptalífinu allt í
einu orðnir sósialistar, þeir
sömu sem tala sífellt um
frelsi þegar allt gengur upp!
Nu er hér í Bandaríkjunum
verið að dæla milljörðum
dollara í gjaldþrota banka í
Texas."
„Eitt af stærstu mistökum
hagfræðinga er, að halda að
fólk sem á mikla peninga,
kunni endilega að fara skyn-
samlega með þá,“ seair
Galbraith, sem alltaf hefur
jafn gaman af, að ergja
starfsbræður sína sem hon-
um finnst að margir hverjir
lifi ekki í raunveruleikanum.
Nú hellir Galbraith sér yfir
blekkinguna um frjálsan
markað: „Það verður að að-
skilja fræðisetningar og
raunveruleikann, en flestir
hagfræðingar hagræða veru-
leikanum þannig að hann
passi við fræðisetninguna."
Galbraith hristir höfuðið
þegar minnst er á kenningar
Thatcher og Reagan um, að
markaðurinn ráði.
„Markaðskennisetningin
sem íhaldssamir prédika er
byggð á eiginhagsmunum.
Nútíma stóriðja er verkfæri
valdatöku. Nútíma hagfræði
er skólabókardæmi um,
hvernig stórfyrirtæki skipta
völdum."
Galbraith er áhyggjufullur
yfir þeirri þröun sem nú er í
Bandaríkjunum, að í stór-
borgum vestra eru að mynd-
ast risastór fátækrahverfi
minnihlutahópa, sem ekki
hafa atvinnu.
„Þetta er skammarblettur,
sem ekki verður þveginn,
nema til komi pólitísk for-
usta, sem hafi vilja til að
eyða miklum fjármunum í
íbúðir, menntun og atvinnu-
möguleika. Þessu hefur ekki
verið sinnt alla stjórnartíð
Reagan. Hinir auðugu fengu
skattalækkanir, en engar nýj-
ar verksmiðjur voru byggðar,
það sem kom út úr þessu
„bjargræði" var, meira brask í
veróbréfamörkuðum."
„Ég var á ferð í Austurlönd-
um nýlega og þá sannfærðist
ég um, að stóru tilboðin í að
vinna vörur fyrir Bandarikin
og Evrópulöndin, munu ekki
lengur koma frá Japan, held-
ur frá Taiwan, Koreu og Thai-
landi. Kostnaóurinn er orðinn
of hár í Japan en í hinum
löndunum vinna menn af
þeim áhuga, sem einkennir
þá sem sloppið hafa undan
fátækt í landbúnaðinum."
Blaðamaður spyr hvort
þetta muni leiða til þess að
reynt verði að vernda banda-
rískar vörur.
„Nei, það verður aðeins í
sambandi við landbúnaðar-
vörur, sem það kemur til
greina vegna pressu þrýsti-
hópa, sem hafa lagt mikið í
þjóðarbúið."
Blaðamaður spurði Gal-
braith um álit hans á forseta-
frambjóóendunum, þar sem
kosningar voru á næsta leiti.
„Ég spái alltaf að sá vinni
sem ég ætla að kjósa. Þaö er
Dukakis. Hann er gáfaður og
vel að sér og hann er hæg-
fara (moderat), heldur hæg-
fara fyrir mig. Vandamál hans
og flokks demokrata er, að
þjóðin stendur enn í þeirri
trú, að hlutirnir gangi vel.“
„í þessu sambandi get ég
ekki varist þeirri hugsun, að
min kynslóð sem vissulega
kom á miklum félagslegum
endurbótum, hafi gert fólkið
svo ánægt, að það er orðið
fhaldssamt! Við höfum lík-
lega gert okkur óþarfa."
HINN HUGRAKKI QUAYLE!
Á dögunum birtist les-
endabréf í Boston Globe,
sem prófessor Galbraith
hafði sent. Þar skrifar hann
að kominn sé timi til að vekja
athygli á, hve varaforsetaefni
Bush, Quayle, sé mikill kjark-
maður i rauninni.
Quayle hefur nefnilega ver-
ið með harðar ásakanir á
Dukakis, vegna þess aö hann
sé flæktur i samtök sem kall-
ast „Jobs with Peace“ (vinna
með friði), sem vilja vinna að
því aö skapa atvinnu með
fækkun vopna.
Með nístandi kaldhæðni
skrifar hinn aldni prófessor,
að þetta hljóti að þýða að
Quayle vilji atvinnuleysi með
stríði!
„Þetta hlýtur í eitt skipti
fyrir öll, að stöðva kjaftæði
um að Quayle sé huglaus —
burtséð frá því aö hann er
þekktur fyrir að vilja heldur
hætta lífi annarra en sínu“!
(Det fri Aktuelt)