Morgunblaðið - 10.01.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÍBÚAR Napólí á Ítalíu virða hér
fyrir sér skúlptúr Indverjans Anish
Kapoor, er komið hefur verið fyrir
á Plebiscito-torginu í Napólí.
Verkið nefnist „Taratantara“ og
er það einir 25 metrar á hæð og 52
metrar á lengd, en verkið reisti
Kapoor til að fagna þriðja árþús-
undinu.
Reuters
Þriðja árþús-
undinu fagnað
HÖFUNDUR þessarar bókar,
Páll G. Jónsson, bóndi í Garði í
Fnjóskadal, barnakennari og land-
póstur, fæddist árið 1869 og lést árið
1948.
Árið 1944 samdi hann rit það sem
nú fyrst kemur á prent. Hann skrifar
þar um Flateyjardalsheiðina, sem
hann þekkti öllum mönnum betur.
Ótalmargar voru ferðir hans um
heiðina sem landpóstur og þá ekki
síður sem gangnamaður og gangna-
foringi um árabil. En varla hefði það
eitt dugað til að setja þessa bók sam-
an. Hann hlýtur að hafa lagt sig sér-
staklega eftir því að kynna sér allt
landsvæðið og örnefni þess.
Heilshugar tek ég undir þau orð
Valgarðs Egilssonar í bókarkynn-
ingu að rit þetta sé „dýrmætt rit“.
Enginn vegur hefði verið að skrifa
svona rit nú.
Fyrir utan almenna landlýsingu
(fjallahring og lendur) er farið um
alla heiðina og má heita hver blettur,
bolli, skál og hjalli tekinn fyrir,
nefndur nafni sínu, gróðurfari lýst,
heyfeng og heygæðum (hollt, létt,
þungt, seinþurrkað o.s.frv.), hvernig
beitiland var á úthaga og afrétt,
hvernig háttaði um smalamennsku,
hvar leitótt var eða varasamt, hvar
grasatekja var og mætti þannig lengi
telja. Ár og lækir og fallvötn eru talin
upp. Þar eru hvorki meira né minna
en 85 „lækir og fallvötn“ nefnd með
nafni, fjölmargir stekkir, kvíar,
kambar, steinar, klettar og ekki er
sleppt fönnum og jöklum. Aftarlega í
bókinni er svo örnefnaskrá. Þar eru
upptalin á níunda hundrað örnefni,
flokkuð eftir staðsetningu.
Þá er í bókinni mikið fjallað um
mannlíf, svo sem fjallskil, réttir, af-
réttarlönd og göngur. Kafli er um
búendur á Flateyjardalsheiði.
Sérstakur kafli nefnist Sagnir
(116.–139. bls.). Þar eru þrettán frá-
sagnir af ýmsum atburðum og tilvik-
um. Síðasti kafli bókarinnar er í
rauninni sjálfstæð ritgerð og nefnist
Horfin byggð. Það er ferðasaga höf-
undar. Hann hugsar sér að hann sé
leiðsögumaður norður heiðina, lýsir
því sem fyrir augu ber og segir frá
síðustu ábúendum. Það er einkar fal-
leg lýsing, rómantísk og borin uppi af
ást á landinu.
Fjölmargar myndir eru í ritinu.
Flestar þeirra eru litmyndir, sjálf-
sagt flestar teknar vegna þessarar
útgáfu eða í ferðum síðustu ára. Yf-
irleitt eru þær gullfallegar. Vissu-
lega eru þær til gagns og prýði. Aft-
an við texta er prýðisgott kort
(samsett) á einni opnu og er óhjá-
kvæmilegt að nota það dyggilega við
lesturinn.
Ýmislegt hefur áður verið skrifað
um Flateyjardalsheiði. Hugljúfur er
þáttur Björns Árnasonar, Sumarnótt
á Flateyjardalsheiði (Súlur 2, 1971).
Smávegis er sagt frá heiðinni í Ár-
bók Ferðafélags Íslands 1992, ítar-
lega og vel í Árbók Ferðafélagsins
2000 af Valgarði Egilssyni og ekki
má svo gleyma skínandi góðri ritgerð
eftir höfund þessarar bókar í Göng-
um og réttum IV. bindi (2. útg.).
Fleira hefur sjálfsagt verið ritað,sem
ég þekki ekki. En enda þótt í fram-
angreindum skrifum sé að finna
ágæta lesningu finnst mér þó þessi
bera af fyrir sakir ítarleika og ná-
kvæmni. Ástin á landinu er það sem
ber frásögnina uppi. Varla er það til-
viljun að meðan ég las hljómaði sí-
fellt í huga mér þessi lína úr kvæði
Guðmundar á Sandi, Ekkjan við ána:
„Hún elskaði ekki landið, en aðeins
þennan blett.“ Hvað sem um „landið“
má segja, er þó víst að Flateyjardals-
heiðin átti hug þessa höfundar allan.
Og vel að merkja: Heiðin var ekki að-
eins til að ganga um hana og skoða.
Hún var til þess að nýta hana. Ég
hygg að höfundur hafi átt erfitt með
að sjá hana án lagðprúðra hjarða í
velsæld og án þess að hugsa til hinna
góðu og gjöfulu heyskaparlanda.
Hann hugsaði vissulega sem góður
bóndi, en kunni jafnframt að meta
fegurð náttúrunnar.
Að sögn voru jarðir góðar á heið-
inni og margir bjuggu þar góðu búi,
þó að vetrarríki væri mikið. En nú er
þar allt í auðn komið, eins og víða þar
sem afskekkt er. Heiðarhúsabændur
fagna ekki lengur kátum og gems-
miklum gangnamönnum eða hlúa að
þeim þreyttum og þrekuðum. Heið-
in, sem í rauninni er þó dalur, er nú
einungis til yndis ferðamönnum að
sumarlagi. En þeir þurfa líka leið-
sögn og best fer vitaskuld á að í slíkri
leiðsögn sé rifjaður upp liðinn tími.
Betri leiðsögumann en hinn marg-
fróða og skemmtilega Garðsbónda er
varla hægt að hugsa sér.
Frábær leiðsögn BÆKUR L a n d l ý s i n g
Páll G. Jónsson frá Garði,
Flateyjardalsheiði.
Útg.: Páll G. Björnsson, Hellu,
Rangárvöllum, 2000, 180 bls.
FLATEYJARDALSHEIÐI
Sigurjón Björnsson
BLAÐAMANNAFÉLAG Íslands
fagnaði á dögunum útgáfu bók-
arinnar Nýjustu fréttir og þakkaði
ritnefnd og höfundi þeirra vinnu og
færði af tilefninu ritnefndar-
mönnum árituð eintök af bókinni.
Nýjustu fréttir er ítarlegt heim-
ildarit um fjölmiðlasögu Íslands allt
frá upphafi og fram til vorra daga í
samantekt Guðjóns Friðrikssonar
sagnfræðings og fyrrum blaða-
manns. Útgefandi er Iðunn.
Að sögn Lúðvíks Geirssonar fyrr-
verandi formanns Blaðamanna-
félags Íslands má rekja upphaf að
undirbúningi þessarar bókar allt
aftur til ársins 1992 þegar stjórn
Blaðamannafélagsins fékk val-
inkunna blaða/fréttamenn til að
skipa ritnefnd til að vinna að útgáfu
bókarinnar, en þá var stefnt að því
að bókin kæmi út á 100 ára afmæli
félagsins í lok árs 1997. Ýmislegt
tafði lokavinnslu og frágang, en
bókin varð mun ítarlegri og stærri
en upphaflega var gert ráð fyrir.
Morgunblaðið/Ásdís
Heimildarrit um fjölmiðlasögu Íslands
Á myndinni eru Lúðvík Geirsson,
Sigurjón Jóhannsson, fyrrverandi
blaðamaður og kennari, Björn
Vignir Sigurpálsson, fréttaritstjóri
á Morgunblaðinu, Vilborg Harð-
ardóttir, fyrrverandi blaðamaður,
Sigurður Hreiðar Hreiðarsson, rit-
stjóri Úrvals, Þorbjörn Guðmunds-
son, fyrrverandi fulltrúi ritstjóra á
Morgunblaðinu, Kári Jónasson,
fréttastjóri hjá Ríkisútvarpinu, og
Hjálmar Jónsson, formaður Blaða-
mannafélags Íslands.

SÍÐBÚIN kveðja er gefin út í til-
efni af aldarafmæli Tómasar Guð-
mundssonar, skálds, og geymir fjöl-
breytt efni, ljóð,
sendibréf, ritgerð-
ir og tækifæris-
ræður, en hefur
fæst af því áður
birst á prenti.
„Í bókinni er að
finna nokkur ljóð
Tómasar frá
æskuárum, einnig
þrjár ritgerðir
hans úr mennta-
skóla sem allar bera þroska hans og
næmleika ljóst vitni, svo og sendibréf
sem hann ritaði systur sinni á árunum
1918–20. Einnig eru birtar nokkrar
ritgerðir um skáldskap og listamenn.
Bókinni lýkur á tækifærisræðum sem
endurspegla málsnilld og skopskyn
Tómasar Guðmundssonar, svo og
þann einstæða hæfileika hans að
klæða ádeilu sína í listrænan búning
og bera fram undir yfirskini glettni
og gáska,“ segir í kynningu.
Eiríkur Hreinn Finnbogason valdi
efnið og bjó bókina til prentunar.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 214 bls., unnin í Prentsmiðj-
unni Odda hf. Kápuna gerði Margrét
E. Laxness. Verð: 3.980 kr.
Tómas
Guðmundsson

KÆRLEIKSÞJÓNUSTA kirkj-
unnar – Nýjungar í safnaðarstarfi
hefur verið unnin í samstarfi allra
Norðurlandanna og segir frá óhefð-
bundnu kirkjulegu starfi sem hefur
það markmið að ná til fólks sem á
einhvern hátt á í vök að verjast.
Ragnheiður Sverrisdóttir djákni
hefur annast ritstjórn íslensku út-
gáfunnar.
Í 1. kafla er fjallað um grundvöll
kærleiksþjónustunnar út frá Biblí-
unni og það samhengi sem kirkjan er
að vinna í. Í kafla 2 til 16 er sagt frá
raunverulegu starfi í Danmörku,
Finnlandi, Íslandi, Noregi og Sví-
þjóð. Sagt er frá leitarstarfi götu-
prests í Kaupmannahöfn og kaffi-
húsi fyrir unglinga að kvöldlagi. Þá
er fjallað um markvisst starf safn-
aðar í Noregi til að komast í tengsl
við innflytjendur og styðja þá í nýju
landi.
Námskeið þar sem bókin er notuð
verður í Leikmannaskóla þjóðkirkj-
unnar 17. janúar til 7. febrúar undir
yfirskriftinni Safnaðarstarf og kær-
leiksþjónusta.
Bókin kemur út í samstarfi
Fræðslu- og þjónustudeildar kirkj-
unnar og Skálholtsútgáfunnar. Bók-
in er til sölu hjá Kirkjuhúsinu og
kostar 2.500 kr.
Nýjar bækur
DJASSTÓNLEIKAR verða haldnir
á Pakkhúsinu á Selfossi annað kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 21. Fram kem-
ur djasssöngkonan Kristjana Stef-
ánsdóttir ásamt Ólafi Stoltzenwald
bassaleikara og Jóni Páli Bjarnasyni
gítarleikara.
Kristjana er á förum utan til frek-
ara náms og eru þetta því síðustu
tónleikar hennar í heimabyggð í bili.
Rangæingurinn Ólafur Stoltzenwald
er Sunnlendingum að góðu kunnur
fyrir bassaleik og leika þau Krist-
jana reglulega saman. Jón Páll
Bjarnason er fluttur aftur til Íslands
eftir margra ára atvinnumennsku í
Bandaríkjunum.
Á efnisskrá þeirra verða margar
af helstu perlum djassins. Aðgangs-
eyrir er 1.000 kr.
Djasstón-
leikar á
Pakkhúsinu
SÝNINGAR eru að hefjast á ný,
eftir nokkurra vikna hlé, á Ástkon-
um Picassos sem frumsýnt var á
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins á
liðnu hausti. Fyrstu sýningar eru
fimmtudaginn 11. og föstudag 12.
janúar.
Sex af ástkonum þessa kunna
listamanns stíga fram og segja frá
stormasömu og ástríðufullu lífi
með meistaranum. Verkið spannar
sextíu ár í lífi hans, frá 1910 til
1973.
Einhvern tímann var sagt um
Picasso að hann byði nýrri konu
hvorki gömul sængurföt né gamlan
stíl. Hann bauð því nýrri konu nýj-
an stíl. Fyrirsætur Picassos voru
fyrst og fremst þær konur sem
hann bjó með og mátti þekkja í
verkunum ýmis auðkenni kvenna
hans.
Ástkonurnar leikar þær Anna
Kristín Arngrímsdóttir, Guðrún S.
Gísladóttir, Helga E. Jónsdóttir,
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir,
Margrét Guðmundsdóttir og
Ragnheiður Steindórsdóttir.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Guðrún Gísladóttir, Anna Kristín Arngrímsdóttir, Margrét Guðmunds-
dóttir, Helga Jónsdóttir og Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir.
Ástkonur Picassos
aftur á svið