Morgunblaðið - 10.01.2001, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 10. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BYGGING rannsókna- ognýsköpunarhúss við Há-skólann á Akureyri verð-ur einkaframkvæmd og
munu þeir sem reisa bygginguna
einnig reka hana. Í húsinu verður
starfsemi á vegum Háskólans á Ak-
ureyri og um 20 ríkisstofnana af
ýmsu tagi, auk þess sem ætlunin er
að bjóða svokölluðum sprotafyrir-
tækjum einnig upp á aðstöðu í hús-
inu. Áætlað er að verksala verði
þannig heimilað að reisa u.þ.b. 6.000
fermetra hús, en sú starfsemi sem
þegar er fyrirhuguð í húsinu mun
nýta um 4.000 fermetra.
Þetta verkefni var kynnt á fundi í
Háskólanum á Akureyri í gær að
viðstöddum fjórum ráðherrum rík-
isstjórnarinnar, þeim Birni Bjarna-
syni menntamálaráðherra, Valgerði
Sverrisdóttur, iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra, Árna Mathiesen sjávarút-
vegsráðherra og Siv Friðleifsdóttur
umhverfisráðherra en Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra,
sem einnig hugðist taka þátt í fund-
inum, átti ekki heimangengt.
Brýnt hagsmunamál
varðandi byggðaþróun
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra fór á fundinum nokkuð yfir
sögu byggingaframkvæmda á há-
skólasvæðinu við Sólborg. Hann
sagði að fyrstu hugmyndir um bygg-
ingu rannsóknahúss hefðu verið þær
að Akureyrarbær bauðst til að fjár-
magna byggingu hússins, en síðla í
nóvember 1999 samþykkti ríkis-
stjórnin að fara leið einkafram-
kvæmdar við bygginu þess og var þá
rætt um ákveðið fyrirtæki í því
sambandi, Þyrpingu. Síðar kom í
ljós að nauðsynlegt væri að bjóða
verkið út. Nefndi menntamálaráð-
herra byggingu Iðnskólans í Hafn-
arfirði sem dæmi um vel heppnaða
einkaframkvæmd og taldi að svo
yrði einnig í þessu tilviki. Hann
áréttaði í lok máls síns mikilvægi
Háskólans á Akureyri bæði fyrir
byggðalagið og eins fyrir landið allt.
Valgerður Sverrisdóttir iðnaðar-
og viðskiptaráðherra sagði eflingu
Háskólans á Akureyri eitt af hinum
brýnu hagsmunamálum varðandi
byggðaþróun í landinu og á það hefði
atvinnulífið komið auga, en nægði í
því sambandi að nefna nýlega samn-
inga milli háskólans og Íslenskrar
erfðagreiningar. Í honum felst upp-
bygging tölvu- og upplýsingadeildar
við skólann og taldi Valgerður að
þessi viðbót í starfsemi skólans væri
ein sú mikilvægasta frá stofnun
hans. Á vegum ráðuneytis hennar
munu rannsóknasvið Orkustofnunar
og frumkvöðlasetur hafa aðstöðu í
húsinu og taldi hún að náið samstarf
stofnunarinnar og háskólans myndi
efla mjög rannsóknir á sviði orku-
mála á Akureyri.
Hún sagði byggingu rannsókna-
hússins rökrétt framhald þeirrar
þróunar sem verið hefði hin síðari
ár. „Langþráð markmið er í sjón-
máli,“ sagði Valgerður og bætti við
að Akureyri væri nú raunverulegt
mótvægi við Reykjavíkursvæðið.
Rannsóknir á vegum
stofnana verða efldar
Árni Mathiesen sjávarútvegsráð-
herra sagði stofnanir á sviði sjávar-
útvegs hafa átt mikið samstarf við
Háskólann á Akureyri enda slíkt
eðlilegt þar sem fyrir væru í bænum
öflug útgerðarfyrirtæki og mikil
matvælavinnsla. Hann greindi frá
starfsemi Rannsóknastofnunar fisk-
iðnaðarins og Hafrannsóknastofun-
ar á Akureyri og sagði að hún hefði
styrkt rannsóknarumhverfið í bæn-
um. Sú aðstaða sem skapaðist í nýju
rannsóknahúsi myndi leiða til þess
að rannsóknir á sviði sjávarútvegs
gætu eflst og það væri til hagsbóta
fyrir landið allt.
Nokkrar stofnanir á vegum um-
hverfisráðuneytisins munu flytja
starfsemi sína í rannsóknahúsið og
sagði Siv Friðleifsdóttir umhverfis-
ráðherra að allar hefðu þær reynslu
af samstarfi þannig að hún horfði
björtum augum fram á veginn. Auk
þess sem stofnanirnar munu koma
sér þar fyrir hefur verið rætt um að
flytja hluta af jarðeðlissviði Veður-
stofunnar þangað.
Hún sagði rannsóknir á sviði um-
hverfismála sífellt verða mikilvæg-
ari, umhverfismál væru þungavigt-
armál, bæði hér á landi sem í öðrum
löndum. „Það er ánægjulegt að við
getum nú sýnt í verki að við erum að
sækja fram á þessu sviði og munum
efla okkar starfsemi,“ sagði Siv, en
stofnanir á vegum ráðuneytisins
munu verða í um fjórðungi húsnæð-
isins.
Gjörbreytir aðstöðu til kennslu
í raunvísindagreinum
Þorsteinn Gunnarsson, rektor
Háskólans á Akureyri, fjallaði um
þýðingu rannsóknahúss fyrir Há-
skólann á Akureyri, en hann sagði
að það myndi skapa háskólanum for-
sendur til meiri vaxtar en sést hafi
fram til þessa. Þar yrði boðið upp á
aðlaðandi umhverfi og framúrskar-
andi aðstöðu til náms og vinnu fyrir
nemendur jafnt sem kennara sem
ætti að skila sér í betri menntun og
auknar rannsóknir myndu skila sér í
bættu samfélagi. Þá nefndi hann að
skortur væri um þessar m
fólki með raunvísindaþekkin
landi, en betri aðstaða ti
kennslu í rannsóknahúsin
auka áherslu háskólans á þ
og jafnframt laða fleiri nem
náms í þessum greinum.
Rektor sagði þýðingu ra
hússins fyrir starfsemi Hás
Akureyri vera margþæt
myndi gjöbreyta aðstöðu ti
í raunvísindagreinum, en þæ
ar séu nú kenndar við þröng
bráðabirgðaaðstöðu. Þá væ
nýtt tímabil hæfist í ran
starfsemi við háskólann,
ætti 14 ára sögu að baki h
verið fyrir hendi viðunandi
aðstaða. Einnig nefndi r
starfsemin myndi styrkja
Háskólans á Akureyri v
sóknastofnanir atvinnuveg
það væri afar mikilvægt o
háskólanum vel, m.a. teng
við atvinnulífið sem og
tengsl.
Þorsteinn nefndi líka að
þess að rannsóknahúsið
gagnið munu fleiri rannsók
anir bætast í þann hóp sem
hafa við Háskólann á Aku
við það sköpuðust ný og áh
viðfangsefni á sviði náttúru
inda sem og nýtingu nát
linda.
Loks nefndi Þorsteinn
semin í rannsóknahúsinu
einnig samstarf Háskólans
irtæki. „Almennt séð verð
semin í rannsóknahúsinu
undirstaða fyrir áran
kennslu-, rannsókna- og
Rannsókna- og nýsköpunarhús Háskólans á Akureyri v
Um 6 þúsund fer
hús með yfir 20 st
um og sprotafyrir
Fjórir ráðherrar sátu kynningarfundinn í Háskólanum á Akur
herra, Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra, Árni Mathiese
isdóttir iðnaðar- og viðskiptaráðherra og Þorsteinn Gun
Fjöldi gesta sat kynningarfundinn í Háskólanum á Akurey
ÍBÚÐARGÖTUR LEYFA EKKI MEIRI HRAÐA
SKULDIR FÁTÆKUSTU RÍKJANNA
SKULDIR fátækustu ríkja heimseru ekki nýjar af nálinni. Þærhafa haldið áfram að hlaðast upp
allt frá því að hinar gömlu nýlendur
Evrópuríkjanna fóru að öðlast sjálf-
stæði í kjölfar síðari heimsstyrjaldar-
innar. Reglulega hefur komið upp sú
staða að einstök ríki hafa ekki ráðið
lengur við að greiða af skuldum sínum
og í raun staðið frammi fyrir gjald-
þroti.
Í tveimur athyglisverðum greinum
hér í Morgunblaðinu eftir Hrund
Gunnsteinsdóttur er rakið hvernig
þessi mál hafa þróast á síðustu áratug-
um og sívaxandi gagnrýni á hvernig al-
þjóðlegar fjármálastofnanir hafa stað-
ið að málum gagnvart fátækustu
ríkjunum.
Ekki síst eru það Alþjóðabankinn og
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn sem hafa
sætt gagnrýni fyrir að gera það að skil-
yrði fyrir aðstoð að ríki taki upp fram-
kvæmdaáætlanir á vegum stofnan-
anna. Markmið þessara áætlana er að
koma á efnahagslegu jafnvægi, mark-
vissari efnahagsstjórn og draga úr
kostnaði við stjórnsýslu. Oft hafa ríki
orðið að snúa algjörlega við blaðinu á
mjög skömmum tíma, frá því að byggja
á ríkisafskiptum og höftum yfir í nær
opið hagkerfi. Auðvitað hlýtur það að
vera æskilegt langtímamarkmið að
draga úr ríkisafskiptum og leyfa frjáls-
um vindum að blása um hagkerfið. Við
Íslendingar þekkjum það af eigin raun
að haftaþjóðfélagið er ekki besta leiðin
til aukinna lífskjara og hagsældar.
Hins vegar verður ekki hjá því litið að
það getur reynst hættulegt að gera of
róttækar breytingar á of stuttum tíma.
Hagkerfi fátækustu ríkjanna eru ekki
nærri því jafnþróuð og ríku iðnríkj-
anna og til þess verður að taka tillit
þegar þeim eru sett skilyrði varðandi
efnahagsstjórnun. Hvað ætli hefði
gerst hér á landi ef íslenskt þjóðfélag
hefði verið knúið til þess á sjötta ára-
tugnum að galopna landamæri sín fyrir
erlendum fjárfestingum og innflutn-
ingi eftir að atvinnulífið hafði árum
saman lotið öðrum lögmálum? Raunar
má færa rök fyrir því að nær öll þau
ríki sem búa við almenna hagsæld í dag
hafi einhvern tímann á sínu þróunar-
skeiði einkennst af hagstjórn áþekkri
þeirri og reynt er að gera útlæga í
framkvæmdaáætlununum.
Skilyrði Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
og Alþjóðabankans hafa í mörgum til-
vikum leitt til hruns í atvinnulífi og
fjöldaatvinnuleysis. Á sama tíma fer
stór hluti ríkisútgjalda í afborganir af
lánum og stöðugt minna verður eftir til
að sinna nauðsynlegri þjónustu í t.d.
mennta- og heilbrigðismálum. Það
kórónar síðan hræsni Vesturlanda að
þau hafa ekki reynst reiðubúin að opna
markaði sína fyrir innflutningi frá
þriðja heiminum ef hætta er á að það
ógni framleiðendum heima fyrir.
Þeirri skoðun vex stöðugt meira
fylgi að rétt sé að gefa eftir skuldir fá-
tækustu ríkjanna að verulegu eða öllu
leyti. Hin alþjóðlega hreyfing Jubilee
2000 hefur barist fyrir þessu um nokk-
urra ára skeið og á fundi leiðtoga sjö
helstu iðnríkja heims í Köln sumarið
1999 var ákveðið að afskrifa verulegan
hluta skulda þróunarríkjanna. Það
skref, sem þar var tekið, var þó ekki
nægjanlega stórt, að margra mati, og
það gengur hægt að hrinda þeirri
ákvörðun í framkvæmd.
Skuldabyrði fátækustu ríkjanna er
tilkomin af mörgum ástæðum. Vissu-
lega má í mörgum tilvikum kenna um
óráðsíu, spillingu og áherslu á vopn í
stað grunnþarfa almennings. Ekki má
heldur gleyma því að á tíma kalda
stríðsins var gjarnan dælt fé til ríkja,
sem þóttu annarri hvorri fylkingunni
hliðholl. Oftar en ekki hefur „aðstoð“
ríkari þjóða tekið meira mið af eigin
hagsmunum en þeirra sem aðstoðar-
innar áttu að njóta. Hvernig sem á mál-
ið er litið verður ekki horft framhjá
þessum gífurlega vanda. Hann mælist
ekki einungis í krónum og aurum held-
ur ekki síst mannlegri þjáningu og
sárri fátækt. Líkt og sérfræðingar
benda á geta slíkar aðstæður einnig
ógnað heimsbyggðinni allri sem gróðr-
arstía fyrir smitsjúkdóma.
SAMGÖNGUNEFND Reykjavík-urborgar hefur ákveðið að hækka
hámarkshraða á tveimur miklum um-
ferðaræðum í borginni að tillögu lög-
reglustjórans í Reykjavík. Á Gullinbrú
frá Höfðabakkabrú að Hallsvegi verð-
ur hámarkshraði hækkaður úr 50 kíló-
metrum á klukkustund í 60. Og á
Miklubraut frá Grensásvegi að brúnni
yfir Elliðaár verður hámarkshraði 70
km/klst. í stað 60 áður.
Þetta verður að teljast eðlileg
breyting ef mið er tekið af þeim breyt-
ingum sem gerðar hafa verið á þessum
götum. Má auk þess gera ráð fyrir því
að þessar götur muni skila hlutverki
sínu betur fyrir vikið en umferðartafir
á meginæðum gatnakerfisins hafa orð-
ið algengari síðastliðin ár.
Lögreglustjóri hefur einnig farið
fram á að borgin endurskoðaði afstöðu
sína til hraðatakmarkana í nokkrum
götum borgarinnar þar sem hámarks-
hraði er 30 km/klst. Rök lögreglu-
stjóra eru þau að mat borgaryfirvalda
á því hver skuli vera hámarkshraði í
einstökum götum virðist annað en mat
dómstóla. Lögreglustjóri vísar til þess
að undanfarna mánuði hafi fallið dóm-
ar í málum sem höfðuð hafa verið fyrir
of hraðan akstur um slíkar götur þar
sem sýknað hefur verið af kröfu um
ökuleyfissviptingu þrátt fyrir skýlaus
ákvæði reglugerðar um hið gagn-
stæða. Rök dómara hafa verið þau að
ekki hafi verið um mjög vítaverðan
akstur að ræða í skilningi 101. gr. um-
ferðarlaga. Af þessu megi draga þá
ályktun að dómarar telji að þessar
götur þoli meiri hraða en 30 km/klst.
Þær götur sem hér um ræðir eru
svokallaðar safnbrautir sem taka við
umferð úr íbúðar- og húsahverfum.
Þetta eru götur þar sem fótgangandi
umferð er mikil, ekki síst barna. Ekki
er ráðlegt að hækka hámarkshraða í
slíkum götum, frekar ætti að vinna
betur að því að reglum um 30 km há-
markshraða yrði fylgt. Í erindi lög-
reglustjórans til samgöngunefndar
kemur til dæmis fram að skortur á
merkingum hafi leitt til þess að dæmd
viðurlög hafi miðast við almenn hraða-
takmörk, það er 50 km/klst. á götum
þar sem hámarkshraði er 30 km/klst.
Úr þessu hlýtur að vera auðvelt að
bæta.
Vænta má að raunhraði ykist enn
talsvert ef hámarkshraði yrði hækk-
aður í 50 km/klst. á umræddum safn-
brautum eins og tillaga lögreglustjóra
hljóðar upp á. Augljóst er að þröngar
íbúðargötur, þar sem börn eru jafnvel
að leik, leyfa ekki slíkan hraða.