Morgunblaðið - 15.03.2001, Blaðsíða 1

62. TBL. 89. ÁRG. FIMMTUDAGUR 15. MARS 2001 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
STOFNAÐ 1913
MORGUNBLAÐIÐ 15. MARS 2001
DAGINN eftir að Bandaríkin bönnuðu kjötinn-
flutning frá löndum Evrópusambandsins (ESB)
bættist í gær við fjöldi annarra ríkja sem einnig
settu kaupum og flutningum á evrópsku búfé og
landbúnaðarvörum strangar skorður í nafni var-
úðarráðstafana gegn útbreiðslu gin- og klaufa-
veiki. Stefna þessar aðgerðir allar landbúnaði í
ESB, sem kúariðufárið hefur leikið grátt, í enn al-
varlegri kreppu.
Ástralía, Nýja-Sjáland, Suður-Kórea og Noreg-
ur bættust í gær á listann yfir lönd sem bannað
hafa innflutning búfjár á fæti og kjötafurða frá
ESB-löndunum 15, í kjölfar þess að á þriðjudag
greindist á kúabúi í Norðvestur-Frakklandi fyrsta
tilfellið á meginlandinu frá því veikin kom upp í
Bretlandi fyrir tæpum mánuði. Alls hafa nú 90
lönd gripið til slíkra innflutningshafta.
ESB gagnrýnir „ýktar ráðstafanir“
Ann Veneman, landbúnaðarráðherra Banda-
ríkjanna, sagði í gær að þarlend stjórnvöld væru
staðráðin í að gera hvað sem til þyrfti til að tryggja
að hinn bráðsmitandi búfjársjúkdómur bærist
ekki vestur yfir haf, þar með talið að herða eftirlit
með ferðamönnum frá ESB til Bandaríkjanna.
Sagði Veneman að gin- og klaufaveiki hefði ekki
orðið vart í Bandaríkjunum frá árinu 1929 og ráð-
stafanirnar sem stjórnin hefði ákveðið væru ætl-
aðar til að tryggja að ekki yrði breyting á þessu.
Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins gagn-
rýndi í gær ákvörðun Bandaríkjastjórnar fyrir að
ganga lengra en ástæður væru til. David Byrne,
sem fer með heilbrigðis- og neytendamál í fram-
kvæmdastjórninni, gagnrýndi þau lönd sem að
hans mati hefðu gripið til „ónauðsynlegra og
ýktra“ ráðstafana. Sagðist hann þegar hafa rætt
við Veneman vegna þessa.
Beate Gminder, talsmaður þeirrar deildar fram-
kvæmdastjórnarinnar sem sér um heilbrigðis- og
neytendamál, tjáði blaðamönnum að vissulega
væri það skiljanlegt að í viðskiptalöndum ESB-
landanna væru menn áhyggjufullir, en að banna
innflutning allra dýra, kjöt- og mjólkurafurða frá
öðrum svæðum ESB en þeim, þar sem veikin hef-
ur greinzt, sé einfaldlega of langt gengið.
Danir eiga, sem stærstu útflytjendur grísakjöts
í álfunni, mikilla hagsmuna að gæta. Á árinu 1999
fluttu Danir út 1,5 milljónir tonna af grísakjöti, þar
af yfir 60% til annarra ESB-landa. 68.000 tonn af
grísakjöti voru flutt út frá ESB til Bandaríkjanna
á árinu 1999 og framleiddu Danir um 70% af því.
Samkvæmt bráðabirgðatölum yfir árið 2000
keyptu Bandaríkjamenn um 65.000 tonn af dönsku
grísa- og svínakjöti fyrir um 245 milljónir Banda-
ríkjadollara, andvirði um 21 milljarðs króna.
Nú hefur gin- og klaufaveiki greinzt á samtals
220 býlum í Bretlandi og þar sem ekki sér fyrir
endann á útbreiðslu hennar þar í landi eykst nú
þrýstingur á Tony Blair forsætisráðherra að
fresta kosningum sem fastlega hefur verið búizt
við að hann hyggist boða til hinn 3. maí nk. Yfir
130.000 nautgripum, svínum, kindum og geitum
hefur verið slátrað og hræin brennd frá því veikin
kom upp.
Grunur í Portúgal
Landbúnaðarráðherra Portúgals sagði í gær að
þar hefði greinzt mótefni gegn gin- og klaufaveiki í
tveim kúm sem fluttar voru inn frá Hollandi. Þótt
þetta sé ekki ótvírætt merki um að dýrin hafi haft
sjúkdóminn hafi þeim verið lógað í varúðarskyni.
Blóðsýni hefðu verið send til Ítalíu til greiningar.
Þá var greint frá því í gær að fyrstu tilfelli sjúk-
dómsins væru komin upp í Saudi-Arabíu og Sam-
einuðu arabísku furstadæmunum.
Um níutíu lönd hafa sett innflutningsbann á evrópskar afurðir
Stefnir landbúnaði í ESB
í enn alvarlegri kreppu
París, London, Brussel. AP, Reuters, AFP.
ÁTÖK milli albanskra skæruliða og
makedóníska hersins hafa borist til
Tetovo, næststærstu borgar Make-
dóníu, sem er um 40 km suðvestur af
landamærunum að Kosovo-héraði,
þar sem skærur hafa hingað til átt sér
stað.
Að sögn albanskra íbúa á svæðinu
hófust átökin í kjölfar þess að lög-
regla og her komu upp eftirlitsstöðv-
um norður af Tetovo. Skotið var á lög-
reglumenn í úthverfum borgarinnar
og svöruðu þeir með skothríð. Að
minnsta kosti ellefu lögreglumenn
særðust. Átökin bárust síðdegis til
þorpa í hlíð fjallsins Sar Planina þar
nálægt og að sögn útvarpsstöðvar í
Tetovo geisuðu þar harðir bardagar.
Óttast frekari útbreiðslu
Fregnir af átökunum voru óljósar í
gær en óttast er að þau taki að breið-
ast vestar inn í Makedóníu, þar sem
stærsti hluti albanskra íbúa landsins
hefur búsetu.
Albanar eru um fjórðungur af
tveimur milljónum íbúa Makedóníu.
Þrátt fyrir að þeir eigi fulltrúa í rík-
isstjórn landsins og á þingi hafa þeir í
vaxandi mæli krafist aukinna rétt-
inda.
Júgóslavneskar hersveitir héldu í
gærmorgun inn í Kosovo í fyrsta sinn
frá lokum átakanna í héraðinu árið
1999, í því skyni að flæma albanska
skæruliða frá svæðum við landamæri
Kosovo og suðurhluta Serbíu að
Makedóníu. Eftirlitsmenn frá Atl-
antshafsbandalaginu (NATO) og
Evrópusambandinu (ESB) fóru einn-
ig inn á svæðið til að fylgjast með því
að vopnahlé, sem skæruliðar sömdu
um við júgóslavnesk stjórnvöld á
mánudag, væri haldið.
Nokkur spenna var meðal al-
banskra íbúa í Kosovo vegna komu
júgóslavnesku hermannanna en allt
var með kyrrum kjörum á svæðinu.
Reuters
Albanskur drengur hrópar slagorð til stuðnings Frelsisher Kosovo á útifundi í Tetovo í gær. Yfir 3.000 Albanar mættu á fundinn.
Átök breiðast út í Makedóníu
Miratovac, Tetovo. AFP, AP.
VÍSINDAMENN tóku í gær af
allan vafa um að magn gróður-
húsalofttegunda í andrúmslofti
jarðar færist í aukana og minni
hiti sleppi út úr andrúmsloft-
inu. Er þetta byggt á nýjum
vísbendingum frá gervitungl-
um sem eru á braut um jörðina.
Hingað til hafa vísindamenn
reitt sig á mælingar á jörðu
niðri og tilgátulíkön til að fylgj-
ast með breytingum á gróður-
húsalofttegundum sem þeir
telja að séu orsök svonefndra
gróðurhúsaáhrifa, eða hlýnun-
ar í lofthjúpi jarðar, og mikilla
loftslagsbreytinga.
Beinar vísbendingar
Nýjar samanburðarupplýs-
ingar, sem fengust með 27 ára
millibili frá tveim gervitungl-
um, annars vegar 1970 og hins
vegar 1997, hafa nú veitt fyrstu
vísbendingarnar, sem byggðar
eru á beinum athugunum úr
geimnum, um aukningu gróð-
urhúsalofttegunda.
Samanburðurinn á upplýs-
ingunum, sem greint er frá í
nýjasta hefti vísindaritsins
Nature, sýnir umtalsverðan
mun á 27 ára tímabili á lang-
bylgjuútgeislun sem getur ein-
ungis stafað af gróðurhúsaloft-
tegundum. Eru þessar
niðurstöður í samræmi við
mælingar sem gerðar hafa ver-
ið á jörðu niðri.
Gróður-
húsaáhrif
sjást úr
geimnum
London, Baltimore. Reuters, AP.
LÆKKUN varð á gengi hlutabréfa á
mörkuðum, bæði í Evrópu og vestan
hafs í gær, og við lokun á Wall Street
var Dow Jones-vísitalan undir 10
þúsund stigum og hafði lækkað um
3,1 prósent. Þetta er í fyrsta sinn síð-
an 18. október sem Dow fer undir 10
þúsund stig.
Nasdaq-vísitalan lækkaði um 2,1%
og var undir tvö þúsund stigum.
Dick Cheney, varaforseti Bandaríkj-
anna, kvaðst „áhyggjufullur“ vegna
þróunarinnar. Bandarískur fjár-
málaskýrandi sagði: „Það er sama
hvernig á málið er litið, þetta er
slæmt.“
Strax við upphaf viðskipta á Wall
Street féll Dow Jones niður fyrir 10
þúsund stiga markið og í kjölfarið
varð lækkun á mörkuðum í Evrópu.
Í London lækkaði FTSE-100-vísital-
an um 1,7% og hefur lækkað um
fimm prósent í þessari viku. Enn
fremur varð lækkun á mörkuðum í
París og Frankfurt.
Fjármálaskýrendur telja að niður-
sveiflan á mörkuðunum núna sé eitt
versta markaðshrun sem orðið hafi
síðan í kreppunni í byrjun níunda
áratugarins.
Dow Jones
niður fyrir
10 þúsund
New York, London. AFP, AP.