Morgunblaðið - 15.03.2001, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MARS 2001 47
íra á launaskrá hjá sér
sem fara létt með svona
smáræði. Ekki að furða
þótt þeir flutnings-
menn hafi litlar áhyggj-
ur af „kostnaði“.
Og það er fleira í óp-
erunni sem stingur.
Menn gera þar lítið úr
áhyggjum þeirra, sem
telja að bygging nýs
flugvallar yrði óhemju-
kostnaðarsamt fyrir-
tæki, eins og ráðherra
hefur af mesta lítillæti
bent á. Kíkjum aðeins á
eina staðreynd í því
sambandi. Þegar Am-
eríkanarnir ákváðu að hætta að halda
við einni af brautunum í Keflavík kom
til kasta íslenska ríkisins að ákveða
framhaldið. Og það var líka gert.
Brautinni, stráheilli flugbraut, var
einfaldlega lokað. Það var ekki talið
kostnaðarins virði að halda henni op-
inni. Og hvaða kostnað haldið þið nú
að um hafi verið að ræða? Jú, svona
u.þ.b. 3 milljónir á ári. Svo virðast
menn halda að það sé nú lítið mál að fá
ríkið til þess að byggja frá grunni nýj-
an flugvöll sem myndi kosta u.þ.b. 20
milljarða og sennilega tvöfalt það.
(Hvað fór annars bygging Leifsstöðv-
arinnar langt fram úr fjárhagsáætlun
á sínum tíma – eigum við nokkuð að
vera að rifja það upp?)
Kaffihúsaspeki
Allt þetta tal um flugvöllinn er svo
gersamlega út í hött, á svo algerlega
ekkert skylt við raunveruleikann, að
enginn nema alveg ekta kaffihúsa-
kelling léti sér detta í hug að hafa það
í frammi – nema jú auðvitað í sápuó-
peru! Peningurinn sem fer í sápu-
kosningarnar myndi nægja til við-
halds á hinni lokuðu braut í Keflavík í
tíu ár! En svona í alvöru, hvað skyldi
raunverulega vaka fyrir kaffihúsa-
kellingunum? Við vitum að þær hafa
engar áhyggjur af peningum. Fyrst
töluðu þær um hávaðann frá vellinum.
Því eru allir búnir að gleyma. Næst
töluðu þær um hættuna af vellinum.
Stórhættulegar flugvélar væru að
fljúga hér rétt yfir húsaþökunum í
henni Reykjavík, já, meira að segja
svo til beint yfir Alþingishúsinu.
Hugsið ykkur annað eins. En af ein-
hverjum dularfullum ástæðum eru
kellingarnar steinhættar að minnast
á þetta. Er nema von að maður hafi
staðið á gati í því, hvað þær eiginlega
vildu? Ég man að ég var farinn að
hugsa, hvort þetta gæti stafað af ein-
hverjum dulrænum ástæðum. Hafa
ekki allar kaffihúsakellingar áhuga á
slíkum málum? En svo las ég Mogg-
ann hérna um daginn og þá rann upp
fyrir mér ljós. Þetta er út af Nönnu-
EKKI veit ég hvernig
ykkur er farið, en sjálf-
um finnst mér þetta
flugvallarmál minna mig
æ meir á sápuóperu.
Söguþráður er sundur-
laus, fullt af glæsiper-
sónum, sem tjá sig í tali
og leik, eins og leikstjór-
inn ætlast til, og eru trú-
ir því aðalatriði hverrar
sápuóperu að bregða
upp glansmyndum, sem
eru ekki í neinum
tengslum við raunveru-
leikann. Hún er örugg-
lega komin í topp tíu á
vinsældalistanum.
En lítum nú aðeins nánar á óp-
eruna. Það fyrsta sem stingur í augu
og eyru er misþyrmingin á tungumál-
inu. Hver leikpersónan eftir aðra stíg-
ur fram á sviðið og talar um að það
verði að „flytja“ völlinn, hann verði að
„fara“ eitthvað. Maður byrjar strax
að sjá fyrir sér bullsveitta borgar-
starfsmenn hamast við að moka flug-
brautum upp á vörubílspalla og leggja
síðan af stað til fyrirheitna staðarins.
Verst að enginn myndi vita hvert ætti
að fara með allt þetta drasl. En nóg
um það. Það er einfaldlega ekki rétt
íslenska að tala um að flytja flugvöll.
Maður byggir flugvöll og heldur hon-
um við og það má líka leggja hann nið-
ur. Í kosningunum eru kjósendur
spurðir að því, hvort þeir vilji að völl-
urinn „fari“ eða „veri“, í stað þess að
spyrja hvort leggja eigi völlinn niður
eða ekki. Reykvíkingar ráða engu um
það hvort eða hvenær eða hvar
byggður yrði nýr flugvöllur utan
borgarmarkanna. Allt annað tal er
blekking. Samt er eitthvað að angra
mig, mér finnst eins og ég sé að
gleyma einhverju mikilvægu einmitt í
þessu sambandi. Æ, nú man ég hvað
það er. Ég sá nefnilega í Mogganum
mínum á laugardaginn að sjálfur for-
maður skipulagsnefndar Reykjavíkur
er með mjög ákveðna skoðun á þessu
máli, hann segir: „Flugvöllur verður
ekki fluttur eins og hendi sé veifað og
því er brýnt að vanda undirbúning
slíkrar ákvörðunar.“ Ég hugsaði með
mér – enn einn sem kann ekki ís-
lensku, en málið er ekki svona einfalt.
Ég hlýt að segja frá því sem ég sá í
sjónvarpinu á sunnudaginn. Þar var
verið að sýna þátt um málið og m.a.
sýnd loftmynd af Reykjavíkurflug-
velli, og svo kom það. Flugbrautirnar
þrjár lyftust upp, færðust út yfir sjó
og sigu svo niður beint ofan á staðinn
sem kallaður er Löngusker. Svo eru
menn að tala um að ekki sé unnt að
flytja flugvöll eins og hendi sé veifað.
Það skyldi þó ekki vera að þeir þarna
niðri í Ráðhúsi séu með leynivopn.
Þeir eru kannski með indverska fak-
götunni. Ég segi ykkur það satt, það
er Nönnugatan sem tengist þessu
öllu. Það skýrist hérna rétt á eftir. En
fyrst verð ég að segja ykkur frá henni
Steinunni í betri byggð, þessari bráð-
huggulegu konu, sem ég ætla að
sæma því virðingarheiti „yfirkaffi-
húsakellingin“ – það var hún sem
sýndi mér ljósið. Völlurinn verður að
„fara í burtu“, segir hún, til þess að
við getum farið að stunda almennilegt
„götulíf“ í nýju miðborginni okkar. Og
nauðugur viljugur verð ég eiginlega
að hálftaka undir með henni. Af
hverju megum við, borgarbúar, ekki
fá almennilegt alvöru götulíf, svona
eins og í París t.d.? Af hverju megum
við ekki fá fleiri kaffihús? Þá gætum
við ráfað um þarna í nágrenninu við
Háskólann og kannski litið inn á
Nönnugötunni. Bíðum við, af hverju
þessi gata? Nú ég skal segja ykkur
frá því. Það er nefnilega lykilatriði í
öllu leikritinu. Ég var svo heppinn að
líta í blaðið mitt frá því á laugardag-
inn og þar rakst ég á grein eftir aðra
kaffihúsakellingu, hana Önnu, sem
auk þess er borgarfulltrúi. Í grein
sinni bendir hún mér afar kurteislega
á að þetta flugvallarstand allt saman
sé til komið út af Íslensku erfðagrein-
ingunni. Hvað, trúið þið mér ekki?
Lesiði bara Moggann frá því á laug-
ardaginn. Hún Anna borgarfulltrúi
segir þar eiginlega allt sem segja þarf
um þetta mál. Hún segir að með því
að kjósa flugvöllinn burt úr Vatns-
mýrinni séum við að hafa framtíðina
að leiðarljósi, og það sé nú eins gott,
því Íslensk erfðagreining sé að
byggja stórt hús við Nönnugötu, en
þarfnist stærra húsnæðis í framtíð-
inni!
Ég skil bara ekkert í mér að hafa
ekki fattað þetta fyrr, ég meina þetta
með Nönnugötuna, en það er svona
þegar fáfróðir eiga í hlut, þá þurfa
aðrir að útskýra hlutina fyrir þeim.
Segiði svo að kaffihúsakellingar viti
ekki hvað þær syngja.
Verst þykir mér að vita ekki nafnið
á leikstjóra sápuóperunnar. Þetta er
nefnilega verulega gott stykki.
Reykjavíkurflugvöllur –
sápuópera í topp tíu
Kjartan Norðdahl
Flugvöllur
Verst þykir mér að vita
ekki nafnið á leikstjóra
sápuóperunnar, segir
Kjartan Norðdahl.
Þetta er nefnilega veru-
lega gott stykki.
Höfundur er flugstjóri.
NÆSTKOMANDI
laugardag, þann 17.
mars, fá Reykvíkingar
tækifæri til þess að
hafa áhrif á hvernig
borgin okkar muni
þróast. Umræðan hef-
ur verið lífleg og að
mestu leyti málefna-
leg. Jafnvel þó að at-
kvæðagreiðslan skili
ekki öðru en um-
ræðunni um framtíðar-
borgina okkar er hún
þess virði. Nánast allir
hafa núorðið einhverja
skoðun á því hvort
flugvöllurinn eigi að
vera eða fara, hvernig borgin á að
vera, hvert sé hlutverk hennar og
svo mætti lengi telja. Það eina sem
ekki heyrist er „mér stendur á
sama“.
Sumum finnst nóg um alla þessa
umræðu, en það er vissulega gaman
að borgarbúar hafa skoðanir á um-
hverfi sínu og virðast skynja að í
þessu máli geti þeir virkilega haft
áhrif, þrátt fyrir einstaka hjáróma
rödd um að atkvæðagreiðslan sé
„skrípaleikur“ og borgaryfirvöld
framtíðarinnar séu ekki bundin af
henni.
Ég veit hvað ég hef…
Góð og gild rök eru fyrir báðum
sjónarmiðum, að hafa völlinn þar
sem hann er og að láta hann fara.
Óneitanlega er þó alltaf viss til-
hneiging til að velja óbreytt ástand
fram yfir breytingar einfaldlega
vegna þess „að ég veit hvað ég hef
en ekki hvað ég fæ“.
Mér dettur stundum í hug saga
sem ég heyrði af konu sem sauð
alltaf fiskinn fyrir sína fimm manna
fjölskyldu í tveimur pottum. Þegar
hún var spurð af hverju hún syði
fiskinn í tveimur pottum en ekki
einum, svaraði hún: „Ja, ég hef nú
aldrei hugsað út í það en hún
mamma gerði þetta svona.“ Þegar
mamman var spurð svaraði hún á
sömu leið. Þegar svo háöldruð
amman var spurð sagði hún: „Það
var nú alltaf svo margt fólk í heim-
ili, þetta á milli fimmtán, tuttugu
manns, og maður átti nú bara ekki
nógu stóran pott til að sjóða í fisk
fyrir allt þetta fólk.“
Það er ýmislegt sem
við höfum alist upp við
án þess að leiða hug-
ann að því hvers vegna
það er á þennan veg
en ekki hinn, það bara
er.
Það var svo sannar-
lega kominn tími til að
hefja þessa umræðu
og taka af skarið með
hvernig við viljum
nýta Vatnsmýrina.
Þetta mál hefur allt of
lengi verið strand á
milli borgarinnar og
ríkisins. Breski herinn
setti flugvöllinn niður
þarna í Vatnsmýrinni fyrir miðja
síðustu öld án þess að borgaryf-
irvöld, hvað þá borgarbúar, tækju
svo sem um það nokkra ákvörðun
og reyndar þrátt fyrir mótmæli.
Vissulega hefur hann þjónað okkur
vel allar götur síðan. En þar með er
ekki sagt að þetta sé sú starfsemi
sem best fer á að hafa þar. Ef
Reykvíkingar hefðu ráðið einhverju
um staðsetningu flugvallarins er
ólíklegt að honum hefði verið valinn
staður þarna.
Borg með eða
án miðborgar
Það hvort flugvöllurinn fer eða
verður kyrr er eitt stærsta og mik-
ilvægasta skipulagsmál sem Reyk-
víkingar hafa staðið frammi fyrir.
Hér er að mínu mati um það að
ræða hvort miðbænum verður gert
kleift að standa undir nafni sem
miðborg höfuðstaðarins eða ekki.
Til þess að svo megi verða er nauð-
synlegt að nýta þetta dýrmæta
svæði til uppbyggingar þekkingar-
og menntasamfélags sem og fyrir
íbúðar- og þjónustubyggð.
Undanfarna áratugi hefur borgin
þanist út og mörg falleg hverfi hafa
byggst upp þar sem margir hafa
kosið sér búsetu, gjarnan í ná-
munda við ósnortna náttúru. Þetta
er vel: En jafnvel þó að fólk kjósi
sér bústað í úthverfum borgarinnar
vill það geta brugðið sér í „bæinn“
og upplifað þar það iðandi mannlíf
sem öflug miðborg hefur upp á að
bjóða. Staðsetning flugvallarins er
ekki sérhagsmunir lítils hóps Þing-
holtabúa, eins og sumir láta í veðri
vaka, hér er um að ræða hagsmuni
allra Reykvíkinga, hvar sem þeir
kunna að búa. Og reyndar ekki
bara þeirra heldur landsmanna
allra. Ungt fólk lítur í auknum mæli
á heiminn allan sem mögulegt at-
vinnusvæði. Það er óumdeilanlegur
hagur okkar allra að Reykjavík sé
öflug höfuðborg og standist sam-
keppni við aðrar borgir.
Tökum þátt í
atkvæðagreiðslunni
Afstaða fólks í flugvallarmálinu
fer ekki eftir flokkspólitískum lín-
um sem gerir umræðuna frjórri en
ella. Bæði í meiri- og minnihluta
borgarstjórnar eru einstaklingar
sem eru fylgjandi núverandi stað-
setningu flugvallarins og aðrir sem
vilja að hann verði fluttur.
Á sínum tíma gerðu sjálfstæð-
ismenn misheppnaða tilraun til að
flytja miðborgina upp í Kringlu, en
hún verður ekki flutt, vaxtarbrodd-
ur hennar liggur í Vatnsmýrinni og
til þess að hún geti skotið öngum og
dafnað er nauðsynlegt að flugvell-
inum verði fundinn annar staður.
Ákvörðun um framtíðarskipulag
Vatnsmýrarinnar þarf að taka nú,
því að hvort sem borgarbúar vilja
flugvöllinn áfram þar eða ekki þarf
að skipuleggja svæðið til framtíðar.
Eins og það er nú og hefur verið
um langa hríð, er það ljótur blettur
á okkar annars fallegu borg.
Nú þegar borgaryfirvöld hafa
ákveðið að viðhafa þau lýðræðislegu
vinnubrögð sem atkvæðagreiðsla af
þessu tagi er, trúi ég því að allir
Reykvíkingar sem vettlingi geta
valdið nýti sér þennan möguleika til
að hafa áhrif á framtíðarborgina
Reykjavík!
Hvernig borg?
Kristín Blöndal
Flugvöllur
Óneitanlega er þó alltaf
viss tilhneiging, segir
Kristín Blöndal, til að
velja óbreytt ástand
fram yfir breytingar.
Höfundur er varaborgarfulltrúi.
SVO einkennilegt
sem það er ætlar
Reykjavík að veitast
það erfiðara en flestum
borgum Evrópu að
græða sár seinni
heimsstyrjaldarinnar.
Áverkar á Reykjavík
urðu þó smávægilegir
miðað við ýmsar borgir
Evrópu sem voru bók-
staflega sprengdar í
loft upp. En þrávirkni
seinni heimsstyrjaldar-
innar er ótrúleg hér á
landi. Nú deila lands-
menn af hörku um
hvort hjarta höfuð-
borgarinnar skuli fá
meðferð sem dugar við þeim stríðs-
áverka sem bjagað hefur allt skipu-
lag og þróun borgarinnar. Þessar
deilur segja náttúrulega heilmikið
um þrasáráttu Íslendinga, en það er
önnur saga.
En auðvitað er Reykjavíkurflug-
völlur ekki annað en áverki eftir hild-
arleikinn mikla um
miðja síðustu öld. Það
þarf ekki annað en líta
á kortið til að sjá að
flugvöllurinn er eins og
sprengjubrot sem hef-
ur þrýst sér inn í vef
borgarinnar og hamlar
þar eðlilegum þroska.
Framtíð flugvallarins
hefur að sögn alla tíð
verið deiluefni. Ég man
reyndar ekki eftir um-
ræðum að ráði fyrr en á
síðustu misserum. Og
líklega er fylling tím-
ans einfaldlega runnin
upp. Þéttbýlið á höfuð-
borgarsvæðinu hefur
þróast svo að landnýting af því tagi
sem verið hefur síðustu 60 ár í
Vatnsmýrinni er farin að stinga í
augu. Slík landnýting fer augljóslega
í bága við nútímaviðhorf, í t.d. um-
hverfis- og skipulagsmálum.
Forgangsmál hér hlýtur að vera
að skapa eðlilegt borgarumhverfi,
gera borginni kleift að þroskast og
fylla rýmið. Borg á að vera þrýstin
og þétt en ekki teygð og toguð. Þetta
skilja menn, óháð búsetu á landinu.
En því miður varð umræðan ein-
hvers staðar að þrætuepli lands-
byggðar við höfuðborgina og skyldi
aldrei verið hafa.
Deilt hefur verið um atkvæða-
greiðsluna á laugardaginn og ekki
síður um aðdraganda allan að um-
ræðunni sem nú fer fram. Vissulega
hafa verið gerð mistök sem lýsa sér í
að skattpeningum er sóað í dýrar
viðgerðir á mannvirki sem ekki á
lengur rétt á sér. En atkvæða-
greiðslan er eigi að síður það besta
sem hægt er að gera í stöðunni í dag
og mikilvægt að borgarbúar láti í ljós
vilja sinn.
Opnar eða lokaðar dyr
Niðurstaða atkvæðagreiðslunnar
verður afdrifarík. Borgarbúar geta
annaðhvort opnað eða lokað dyrum.
Með því að kjósa flugvöllinn burt úr
Vatnsmýrinni opna borgarbúar á
ýmsa spennandi kosti eins og t.d.
flugvöll á Álftanesi og tilheyrandi
tengingu Álftaness við vesturbæ
Reykjavíkur og þar með hringteng-
ingu alls höfuðborgarsvæðisins. Eða
þá opnast á innanlandsflug í Keflavík
og þá aukinn hvata að lestarsam-
göngum eftir norðanverðum Reykja-
nesskaga. Borgarbúar geta á hinn
bóginn lokað á möguleikana og læst
Reykjavík í þeirri skipulagskreppu
sem tilvist flugvallar í hjarta hennar
skapar.
Flís í hjarta Reykjavíkur
Björn Guðbrandur
Jónsson
Flugvöllur
Niðurstaða atkvæða-
greiðslunnar verður
afdrifarík, segir Björn
Guðbrandur Jónsson.
Borgarbúar geta
annaðhvort opnað
eða lokað dyrum.
Höfundur er framkvæmdastjóri.