Morgunblaðið - 15.03.2001, Síða 16

LANDIÐ
16 FIMMTUDAGUR 15. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Egilsstöðum - Á laugardag voru á
Egilsstöðum og Höfn haldnir stofn-
fundir félags áhugamanna um litlar
vatnsaflsvirkjanir á Austurlandi.
Var notaður fjarfundabúnaður og
mættu um 50 manns á báða fundina,
sem flestir skráðu sig sem stofn-
félaga.
Framfarafélag Fljótsdalshéraðs
lagði megindrög að stofnun félagsins
og var Orri Hrafnkelsson á Egils-
stöðum formaður undirbúnings-
nefndar.
Að sögn Orra er tilgangur félags-
ins einkum að stuðla að samvinnu
þeirra aðila sem eiga eða hyggjast
reka litlar vatnsaflsstöðvar: „Áhrifa-
svæði félagsins er Austurlandsfjórð-
ungur forni. Félagið á að vera mál-
svari félagsmanna út á við og vinna
að og gæta hagsmuna þeirra í hví-
vetna. Stuðla á að rannsóknum, gera
úttekt á möguleikum smávirkjana á
Austurlandi og vinna að orkuöflun
og orkusölu til almenningsveitna.
Meginmarkmiðið er auðvitað að
auka atvinnutækifærin og þar með
vonandi að bæta mannlífið í leiðinni.
Þarna er um að ræða tiltölulega
náttúruvæn atvinnutækifæri, sem
falla vel að umræðunni núna um
þessi aldamót og stefnt er að því að
miðla þekkingu og reynslu þeirra
sem náð hafa góðum árangri og aflað
sér þekkingar á sviði smávirkjana.“
Aðspurður hvort félög á borð við
þetta finnist víðar segir Orri að þetta
sé fyrsta svæðisbundna félagið, sem
þar að auki einbeiti sér beinlínis að
tækifærum innan fjórðungs. Lands-
samtök raforkubænda, sem voru
stofnuð fyrir tveimur árum, vinna
meira að því að opna fyrir möguleika
á orkusölu í samvinnu við þá sem
eiga og reka veitukerfin.
Á fundinum var Björn Sveinsson
verkfræðingur með framsögu um
smávirkjanir. Hann lýsti ferli verk-
legra framkvæmda, breyttum
rekstrarviðhorfum og tengingum inn
á veitukerfi. Eiður Jónsson, túrbínu-
smiður í Árteigi í Þingeyjarsýslu,
sem smíðað hefur túrbínur í áratugi,
fjallaði um hvernig menn eiga að
standa að uppbyggingu smávirkj-
ana.
Orri segir bjartsýni og mikinn
áhuga hafa einkennt fundinn. „Menn
voru einhuga um að þetta væru
geysilega góð atvinnutækifæri, sem
tiltölulega auðvelt er að nýta.
Litlir rafmagnsframleiðendur
geta selt inn á stóra veitukerfið og
haft af því hagnað. Einnig virðast
vera möguleikar tengdir vetnisfram-
leiðslu. Þeir sem til þekkja sögðu að
menn gætu jafnvel framleitt vetni
heima hjá sér. Einnig er talað um
möguleika í bleikjueldi. Það er aug-
ljóst að þarna felast geysimiklir
möguleikar.“
Formaður félags áhugamanna um
litlar vatnsaflsvirkjanir á Austur-
landi var kosinn Helgi Bragason í
Fellabæ, en aðrir stjórnarmenn eru
Karl Sveinsson á Borgarfirði og Sig-
fús Guðlaugsson, Reyðarfirði. Vara-
menn eru Helgi Már Pálsson, Höfn,
og Broddi Bjarnason og Halldór Sig-
urðsson, Austur-Héraði.
Félag áhugamanna um litlar vatnsaflsvirkjanir stofnað á Austurlandi
Miklir mögu-
leikar felast í
smávirkjunum
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Frá stofnfundi félags áhugamanna um litlar vatnsaflsvirkjanir.
Grund, Skorradal - Hvanneyrarstaður hlaut
umhverfisverðlaun UMFÍ og Umhverfissjóðs
verslunarinnar að þessu sinni, en verðlaunin
voru veitt á Hvanneyri laugardaginn 10. mars
sl. Meðal viðstaddra var Siv Friðleifsdóttir um-
hverfisráðherra.
Athöfnin á Hvanneyri hófst með því að börn
úr Andakílsskóla sungu nokkur lög undir stjórn
Birnu Þorsteinsdóttur. Síðan fluttu ávörp Þór-
unn Gestsdóttir, sveitarstjóri Borgarfjaðar-
sveitar, Magnús B. Jónsson, rektor, Björn Jó-
hannsson, framkvæmdastjóri Umhverfissjóðs
verslunarinnar, Þórir Jónsson, formaður
UMFÍ, Ríkharð Brynjólfsson, kennari og Siv
Friðleifsdóttir umhverfisráðherra.
Í máli Magnúsar B. Jónssonar kom fram að
aðalhvatamenn að þessari tilraun með rotsorp
voru þeir Hvanneyringarnir Ríkharð Brynjólfs-
son kennari og Guðmundur Hallgrímsson ráðs-
maður. Ríkharð Brynjólfsson sagði að upphafið
að þessari tilraun mætti rekja til ársins 1996 en
þá hófst á Hvanneyri almenn umræða um sorp-
mál og þá einkum hvað gera mætti við rotn-
anlegt sorp, en pappír, fernur og annað fylgdi
með. Á Hvanneyri búa um 180 manns og við
Landbúnaðarháskólann er 80 manna heimavist
sem rekin er sem hótel yfir sumarið. Frá upp-
hafi var lögð áhersla á að ná heildarlausn fyrir
staðinn, þannig að ekkert rotsorp færi burt.
Heimilisrotkassar hafa gengið ljómandi vel í
hérlendum verkefnum en reynslan bendir til að
þeir séu ekki sú lausn sem eftir var sóst nema
með mjög sterkum efnahagslegum hvata.
Múgajarðgerð fyrir Hvanneyrarstað einan var
ekki talin henta, til þess er sorpmagnið of lítið.
Eftir nokkra leit í ritum og skýrslum var stað-
næmst við búnað sem náð hefur nokkurri út-
breiðslu í Svíþjóð og kalla má jarðgerð í lokuðu
rými. Ákveðið var að reyna helst tunnu frá fyr-
irtækinu Kompostinnovation í Gautaborg. Hún
er framleidd í nokkrum stærðum (30–120 heim-
ili). Til að kaupa hana og prófa sóttu Bænda-
skólinn á Hvanneyri, Andakílshreppur og bú-
tæknideild Rannsóknastofnunar landbúnað-
arins um styrki til ÁFORM-átaksverkefnis og
umhverfisráðuneytisins. ÁFORM veitti eina
milljón króna til kaupanna og umhvefisráðu-
neytið kr. 250.000 til rekstrar og prófunar. Tæk-
ið kom í janúar 1997 og var tekið í notkun í byrj-
un febrúar. Að gömlum og góðum sið var tækinu
gefið nafn, Molda, sem ekki þarfnast frekari
skýringa.
Sorpið sótt aðra hverja viku
Rotsorp er sótt til heimila aðra hverja viku á
pallbíl. Í flestum tilvikum nota heimilin inn-
kaupapoka sem eru látnir út á gangstétt. Því er
síðan ekið að Moldu, það vigtað og losað í hana
ásamt stoðefnum. Algengt er að magnið sé 150–
250 kíló hverju sinni. Sorp úr mötuneyti og hót-
eli er sótt eftir hendinni.
Sorpið missir lit og lögun mjög fljótt og er
óþekkjanlegt eftir 1–2 sólarhringa í Moldu,
nema bein. Heilir ávextir, einkum appelsínur,
og hráar kartöflur og gulófur standast þó gerj-
unina vel. Því er brýnt fyrir íbúum að smækka
stór stykki. Í erlendum leiðarvísum er munnbiti
sagður hæfileg stærð.
Og síðan sagði Ríkharð: „Verkefni eins og
Molda eiga sér að sjálfsögðu upphaf og eftir-
fylgd. Það væri þó með öllu ónýtt nema almenn-
ingur fylkti sér að baki því eins og gerst hefði
hér á Hvanneyri. Íbúar og starfsfólk mötuneytis
hafa gengið til þess með gleði, öllum ber saman
um að flokkunin sé ekkert mál og vitund um úr-
gang frá heimilum og vinnustöðum hefur vaxið.
Björn Jóhannsson gat um helstu verkefni
sem Umhverfissjóður verslunarinnar hefði
styrkt á síðustu árum en þeir sem hlotið hafa
verðlaun eins og veitt voru á Hvanneyri eru:
Hótel Geysir, Sorpa, Egilsstaðir, Laugarnes-
skóli og nú Hvanneyri
Þórir Jónsson gat um ánægjulegt samstarf
Ungmennafélags Íslands og Umhverfissjóðs
verslunarinnar, sem hefði hafist með verkefninu
Flöggum hreinu landi. Það væri honum sérstakt
ánægjuefni að verðlaunin í ár, síðasta ár hans á
forsetastóli Ungmennafélags Íslands, færu í
hans gömlu heimabyggð.
Að ávörpum loknum þáðu gestir góðar veit-
ingar í boði Landbúnaðarháskólans en síðan var
gengið út að gróðurhúsi Landbúnaðarháskólans
og umhverfisráðherra afhjúpaði verðlauna-
skjöldinn, sem hannaður er af Oddi Sæmunds-
syni, Selfossi. Að lokum var gengið inn í gróð-
urhúsið og hið margumtalaða tæki, „Molda“
skoðað, ásamt innihaldinu sem í því var að um-
breytast í moldu.
Umhverfisverðlaun Ungmennafélags Íslands og Umhverfissjóðs verslunarinnar veitt í 5. sinn
Hvanneyrarstaður
hlaut verðlaunin í ár
Morgunblaðið/Davíð Pétursson
Siv Friðleifsdóttir afhjúpaði verðlauna-
skjöld til staðfestingar á umhverfisverð-
launum til handa Hanneyrarstað.
Borgarnesi - Jakob Skúlason fékk
viðurkenningu fyrir vel unnin störf
í þágu íþrótta hjá Skallagrími árið
2000. Hann hefur komið að íþrótta-
starfi í Borgarbyggð í tuttugu ár og
var þar af formaður knatt-
spyrnudeildar Skallagríms í 11 ár
og er vel að því kominn að varð-
veita glæsilegan farandbikar og
eignarbikar að auki fyrir um-
stangið.
Þeir sem til þekkja vita að gríð-
arlega mikil sjálfboðavinna felst í
því að taka þátt í starfsemi íþrótta-
félaga og ekki er tekið út með sæld-
inni að eyða flestum frístundum,
sumarfríum og helgidögum stóran
hluta ársins í þau ótal verkefni og
viðfangsefni sem þarf að leysa. Jak-
ob hefur einnig starfað í sveit-
arstjórn og beitti sér þá mjög fyrir
íþrótta- og æskulýðsstarfsemi.
Hann segir tvær ástæður að-
allega standa að baki því starfi sem
hann hefur sinnt. Annars vegar er
hann „fótboltafíkill“ þó að hann
hafi ekki sjálfur spilað knattspyrnu
frá því hann var í yngri flokkum og
hins vegar hefur hann mjög gaman
af því að starfa með börnum og
unglingum og telur að forvarn-
argildi þessarar íþróttar sem og
annarra sé margsannað.
Það hefur ekki spillt fyrir að Jó-
hanna Hallgrímsdóttir eiginkona
Jakobs hefur sömuleiðis yndi af
knattspyrnu hefur og tekið þátt í
stjórn félagsins. Hún er „Poolari“
en hann „Leedsari“ og því var ekki
spurningað drífa sig út á leik milli
Liverpool og Leeds á Anfield-
leikvangnum í Liverpool í tilefni
fimmtugsafmælis hennar á síðasta
ári og sjá Liverpool vinna Leeds
3:1.
Yngri flokka starfið er að mati
Jakobs grundvöllurinn að góðum
árangri meistaraflokks og hefur
þaðsem betur fer verið með ágæt-
um í Borgarnesi undanfarin ár.
Meistaraflokkur Skallagríms hefur
spilað í öllum deildum en sumarið
1997 stóð upp úr þegar félagið spil-
aði í úrvalsdeildinni. Aðspurður
sagði Jakob aðopnunarleikurinn í
úrvalsdeildinni á heimavelli það
vorið, þegar Skallagrímur vann
glæsilegan sigur 3:0 gegn Leiftri
Ólafsfirði, væri eitt af því eft-
irminnilegasta frá þessum tíma.
Íþróttastarfsemi er og hefur allt-
af verið háð styrkjum og fram-
lögum en eftir því sem betur geng-
ur er auðveldara að sækja í sjóði.
Jakob er bjartsýnn fyrir hönd
Skallagrímsmanna og segist ekki
efast um að þeir komist aftur upp í
efstu deild og telur jafnframt nú-
verandi stjórn vera á réttri braut.
Þrátt fyrir að vera formlega hættur
afskiptum af knattspyrnu í Borga-
nesi er hann áfram áhugasamur um
velgengni Skallagríms. Auk þess er
Jakob landshlutakjörinn stjórn-
armaður í KSÍ og fékk reyndar silf-
urmerki árið 1997 í viðurkenning-
arskyni fyrir störf sín innan
sambandsins.
Fékk viðurkenningu fyrir vel
unnin störf í þágu íþrótta
Morgunblaðið/Guðrún Vala Elísdóttir
Jakob Skúlason fékk viðurkenn-
ingu fyrir vel unnin störf í þágu
íþrótta hjá Skallagrími.
RÁÐSTEFNA sem ber yfirskrift-
ina „(Ó)velkomin(n) í eigin landi?
Þjóðgarðar og friðlýst svæði, bú-
seta og atvinnusköpun“ verður
haldin á Húsavík 23. mars næst-
komandi. Atvinnuþróunarfélag
Þingeyinga boðar til hennar.
Þar verður fjallað um sambúð
byggðar og þjóðgarða og friðlýst
svæði, tækifæri og ógnanir í ljósi
reynslu Þingeyinga í 25 ár.
Í Þingeyjarsýslum eru tvö vernd-
arsvæði, Mývatn og Laxársvæðið,
en um það gilda lög frá 1974, og
Þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfrum,
sem stofnaður var 1973.
Sambúðin er því orðin nokkuð
löng og þótti forsvarsmönnum At-
vinnuþróunarfélags Þingeyinga
ástæða til að staldra nú við og
fjalla um hverju þessar ráðstafanir
hafa skilað, hvort menn hafi nýtt
tækifærin og hverjar séu helstu
ógnanir. Leitast verður við að
horfa á málið út frá sjónarhorni
svæðisins, en fram til þessa hefur
mest verið horft til friðlýsingu
svæða af sjónarhóli suðvesturhorns
landsins.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
setur ráðstefnuna og Valgerður
Sverrisdóttir iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra flytur ávarp. Tveir er-
lendir sérfræðingar, Peter Prok-
osch frá Noregi og Rocer Croft frá
Skotlandi, flytja ávarp á ráðstefn-
unni en þeir fjalla um rekstur þjóð-
garða í öðrum löndum. Fjallað
verður um atvinnustarfsemi á frið-
lýstum svæðum og náttúruvernd-
arsvæðum, skipulagsmál náttúru-
verndarsvæða og sambúð byggða
við þjóðgarða og friðlýst svæði.
Einnig verður kynnt tillaga Hug-
myndasmiðju Landverndar um
Vatnajökulsþjóðgarð, en sam-
kvæmt þeim hugmyndum verður
verulegt landsvæði norðan jökuls-
ins friðlýst með ýmsum hætti og
sett undir stjórn Náttúruverndar
ríkisins.
Ráðstefnustjórar verða Þor-
steinn Gunnarsson, rektor Háskól-
ans á Akureyri, og Reinhard Reyn-
isson, bæjarstjóri á Húsavík.
Ráðstefna Atvinnu-
þróunarfélags
Þingeyinga á Húsavík
Fjallað um
þjóðgarða
og friðlýst
svæði