Morgunblaðið - 13.12.2001, Blaðsíða 30

ERLENT
30 FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
AFGANSKUR drengur gægist
inn um gluggann á eyðilögðum
hluta Aschiana-miðstöðvarinnar
fyrir heimilislaus börn í Kabúl í
gær. Götubörn í höfuðborg Afg-
anistans hafa getað leitað skjóls
í Aschiana-skólanum í miðborg-
inni, fengið þar tilsögn í grunn-
námi og líka þegið þar mat-
arbita. Rúmlega 30 þúsund
heimilislaus börn draga fram líf-
ið með betli á götum borg-
arinnar.
Reuters
Götu-
börn í
Kabúl
TVEIR pakistanskir kjarneðlis-
fræðingar áttu langan fund með
Osama bin Laden í Kabúl í ágúst
síðastliðnum og ræddu þá við hann
um kjarnorku-, efna- og sýklavopn.
Er það haft eftir pakistönskum
embættismönnum en kjarneðlis-
fræðingarnir hafa verið yfirheyrðir
af pakistönskum yfirvöldum.
Kjarneðlisfræðingarnir, sem nú
eru komnir á eftirlaun, hafa verið í
yfirheyrslum í meira en tvo mánuði.
Að sögn starfsmanna pakistönsku
leyniþjónustunnar eru þeir taldir
hafa notað hjálparsamtök, sem þeir
stofnuðu, til að breiða yfir fundi
sína með bin Laden. Leyniþjónustu-
mennirnir segja þó, að aðeins hafi
verið um að ræða „fræðilegar“ um-
ræður og ekkert bendi til, að þær
hafi leitt til smíði einhverra vopna.
Ljóst er hins vegar, að mennirnir
tveir, Sultan Bashiruddin Mahmood
og Abdul Majid, hafa breytt fram-
burði sínum því að í fyrstu héldu
þeir því fram, að þeir hefðu aðeins
rætt við bin Laden um hjálparstarf-
ið.
Samkvæmt heimildum er Pakist-
anstjórn að hugleiða að ákæra
mennina fyrir brot á lögum um rík-
isleyndarmál en viðurlög við því eru
sjö ára fangelsi.
Bandaríkjastjórn hefur lagt mjög
hart að Pakistönum að kanna ofan í
kjölinn öll samskipti kjarneðlisfræð-
inganna við bin Laden. Þótt ekkert
bendi til, að hann hafi komist yfir
kjarnavopn, þá er jafn ljóst, að
hann hafði mikinn áhuga á því. Sagt
er, að starfsmenn CIA, bandarísku
leyniþjónustunnar, séu í daglegu
sambandi við þá, sem annast yf-
irheyrslurnar yfir mönnunum, en
þær ná einnig til tveggja félaga
Mahmoods, þar á meðal til fyrrver-
andi hershöfðingja í Pakistanher.
Sannanir frá CIA
Pakistönsku embættismennirnir
segja, að kjarneðlisfræðingarnir
hafi breytt framburði sínum nýlega
þegar fyrir þá voru lagðar sannanir,
sem CIA hafði aflað, um raunveru-
leg samskipti þeirra við bin Laden.
Þá viðurkenndu þeir að hafa hitt
bin Laden, næstráðanda hans,
Egyptann Ayman al-Zawahiri, og
tvo háttsetta al-Qaeda-menn nokkr-
um sinnum á tveimur eða þremur
dögum í ágúst. Fóru fundirnir fram
í byggingum, sem arabarnir höfðu í
Kabúl.
Að þeirra sögn hafði bin Laden
mikinn áhuga á kjarna-, efna- og
sýklavopnum og lét rigna yfir þá
spurningum um ýmis efni, sem nota
mætti við vopnasmíðina.
Mahmood og Majid sögðu, að bin
Laden hefði gefið í skyn, að hann
ætti eða hefði aðgang að geislavirk-
um efnum, sem róttæk hreyfing
múslíma í Úsbekístan hefði komist
yfir. Hefði hann spurt þá hvernig
nota mætti þessi efni til að smíða
sprengju en þeir reynt að koma
honum í skilning um, að miklu
meira þyrfti til. Segjast þeir ekki
hafa útvegað bin Laden nein efni
eða leiðbeiningar, aðeins tekið þátt í
fræðilegum umræðum.
„Þeir ræddu fram og aftur um
gjöreyðingarvopn,“ er haft eftir
pakistönskum embættismanni, sem
lýsir báðum vísindamönnunum sem
„öfgamönnum“.
Bandaríkjamenn hafa ekki aðeins
haft áhyggjur af tilburðum bin Lad-
ens til að komast yfir kjarna-
sprengju, heldur ekki síður af því,
að hann kunni að ráða yfir geisla-
virkum efnum, sem nota megi við
gerð geislasprengju eða „skítugu
sprengjunnar“ eins og hún er köll-
uð. Þá er venjulegt sprengiefni not-
að til að dreifa geislavirkum efnum
og menga þannig tiltekið landsvæði,
til dæmis borgarhluta.
Vildi kjarnorkuvæða
önnur íslömsk ríki
Mahmood, sem einu sinni var
sæmdur æðstu borgaralegu orðunni
fyrir um þriggja áratuga starf að
kjarnorkuáætlun ríkisins, var lækk-
aður í tign og ýtt til hliðar í raun
1999 vegna áróðurs hans fyrir því,
að Pakistanar hjálpuðu öðrum ísl-
ömskum ríkjum við að koma sér
upp kjarnavopnum.
Hélt hann þessum áróðri áfram
eftir að hann komst á eftirlaun og
stofnaði þá samtök til að vinna að
hjálparstarfi í Afganistan. Segist
hann hafa hitt Mohammed Omar,
leiðtoga talibana, nokkrum sinnum
og hann hafi kynnt sig fyrir bin
Laden.
Yfirheyrslur yfir tveimur pakistönskum kjarneðlisfræðingum
Ræddu við bin Laden um
smíði kjarnasprengju
Islamabad. Los Angeles Times.
ÞÓTT afganskar hersveitir hafi
náð flestum hellanna í Tora Bora í
austurhluta Afganistans á sitt vald
hafa bandarískir embættismenn
áhyggjur af því að margir for-
ingjar hryðjuverkasamtakanna al-
Qaeda hafi lifað árásirnar af. Þeir
óttast að hryðjuverkaforingjarnir
geti komist yfir landamærin og að
Bandaríkjamenn þurfi að leita
þeirra í grannríkjunum og út um
allan heim.
Embættismennirnir lögðu
áherslu á að Bandaríkjaher hefði
ekki náð því markmiði að vega eða
handtaka leiðtoga al-Qaeda þótt
tekist hefði að knésetja talibana-
stjórnina, sem verndaði þá.
„Því fer fjarri að þessu stríði sé
lokið,“ sagði Donald Rumsfeld,
varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna. „Ég hef lesið í blöðunum og
séð í sjónvarpinu að menn flýta
sér að lýsa því yfir að árangur
hafi náðst og þessu sé lokið. Því
miður verð ég að segja að svo er
ekki. Við höfum ekki enn náð
markmiðum okkar sem voru mjög
skýr.“
A.m.k. 20 foringja
af 30 enn leitað
Varnarmálaráðherrann sagði að
hermdarverkamennirnir væru enn
á „afmörkuðum svæðum“ í Afgan-
istan. „Þeir geta falið sig í fjöll-
unum, þeir geta falið sig hellunum
og reyndar líka í borgunum og ég
veit að þeir gera það. Þeir geta
sloppið yfir landamærin, safnast
saman á ný og lagt á ráðin um
nýjar árásir.“
Bandarísk stjórnvöld hafa lagt
áherslu á að ná 30 foringjum al-
Qaeda og aðeins sex þeirra hafa
örugglega verið vegnir, að sögn
bandarískra embættismanna á
þriðjudag. Tveir eða þrír til við-
bótar hafa hugsanlega fallið. Ekki
er því vitað um afdrif að minnsta
kosti 20 forystumanna samtak-
anna.
Erfitt að meta mannfallið
Þetta mat á árangri hernaðar-
aðgerðanna er mjög varfærnislegt
og líklegt er að fleiri hafi verið
felldir. Mjög öflugum sprengjum
hefur verið beitt á hellana í Tora
Bora og talið er að þær hafi valdið
talsverðu mannfalli meðal liðs-
manna al-Qaeda þótt ekki sé vitað
hvort einhverjir foringjanna hafi
fallið.
Einn bandarísku embættis-
mannanna sagði að nokkrir leið-
toganna kynnu að hafa fallið í
hellunum án þess að skýrt hefði
verið frá því. „Líkin finnast yf-
irleitt ekki. Við komumst að
dauðsföllunum með því að frétta
af þeim frá þremur eða fjórum
heimildum.“
Bandarísku embættismennirnir
telja líklegt að Osama bin Laden
sé enn í Afganistan. Þeir eru
nokkuð bjartsýnir á að hægt verði
að handtaka hann og helstu sam-
starfsmenn hans.
Embættismaður í bandaríska
varnarmálaráðuneytinu viður-
kenndi þó að Bandaríkjamenn
hefðu litlar upplýsingar um hvar
bin Laden væri niðurkominn. „Ef
við vissum það værum við búnir
að ná honum.“
Ógjörningur að loka
landamærunum algerlega
Embættismennirnir telja að
auðveldara verði að ná leiðtogum
talibana og að flestir þeirra haldi
sig á svæðum Pastúna í suður-
hluta Afganistans en reyni ekki að
flýja landið. Þeir óttast hins vegar
að nokkrir leiðtoga al-Qaeda kom-
ist yfir landamærin og baráttan
gegn samtökunum færist til
grannríkja Afganistans.
Richard Myers, forseti banda-
ríska herráðsins, sagði að Banda-
ríkjaher væri að reyna að loka
eins mörgum flóttaleiðum al-
Qaeda og mögulegt væri. Herinn
hefur flutt hermenn, ómönnuð
loftför og önnur njósnatæki að
landamærunum til að fylgjast með
þeim. Pakistanar hafa einnig sent
hundruð hermanna að landamær-
unum.
Einn embættismannanna sagði
að þrátt fyrir þessar ráðstafanir
væri líklegt að nokkrir foringja al-
Qaeda gætu laumast til Pakistans.
„Þetta eru löng landamæri,“ sagði
Rumsfeld. „Það er mjög erfitt að
loka þessu svæði og einfaldlega
ógjörningur að setja fullkominn
korktappa á flöskuna.“
Vandamál gætu
komið upp í Pakistan
Komist leiðtogar al-Qaeda til
Pakistans vakna spurningar um
hvernig hægt verði að leita þeirra
því Bandaríkjaher hefur miklu
minna svigrúm til aðgerða þar en í
Afganistan. Þeir gætu valdið óróa
í Pakistan og grafið undan stjórn
Pervez Musharraf forseta, sem
sneri baki við talibönum og ákvað
að styðja Bandaríkin í stríðinu.
Robert Oakley, sem var sendi-
herra Bandaríkjanna í Pakistan á
árunum 1988-91, benti á að við-
horf almennings til íslamskra
öfgamanna eru ólík eftir löndum.
„Þeir eru álitnir „hryðjuverka-
menn“ í Afganistan, „félagar í
trúarsamtökum“ í Pakistan og
„frelsishermenn“ í Kasmír,“ sagði
hann.
Oakley bætti við að pakistanska
stjórnin, sem hefur stutt íslamska
skæruliða í baráttu þeirra gegn
indverskum yfirráðum í Kasmír,
hefði getað leitt tengsl al-Qaeda
við íslamskar hreyfingar í Pak-
istan og Kasmír hjá sér en yrði
að„takast á við þetta vandamál“.
Hann sagði það nokkuð ljóst að
félagar í al-Qaeda væru á meðal
skæruliðanna í Kasmír.
Washington. The Washington Post.
Óttast að for-
ingjar al-Qaeda
komist undan
Stríðið gegn samtökum bin Ladens kann
að færast til grannríkja Afganistans
’ Þeir geta sloppiðyfir landamærin,
safnast saman á ný
og lagt á ráðin um
nýjar árásir. ‘