Morgunblaðið - 06.12.2002, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002 B 3
við yngstu kynslóðina með endur-
sögðum og myndskreyttum útgáfum
af Íslendingasögunum er hætt við að
meginþorri þjóðarinnar glati með
tímanum tengslum við sögurnar.“
Sumir halda því fram að endur-
sagðar útgáfur minnki áhuga
barna og unglinga á því að lesa
lengri útgáfurnar. „Þvert á
móti held ég að þessi innsýn í
sögurnar auki áhuga yngstu
kynslóðarinnar á að lesa lengri
útgáfurnar. Ég get nefnt að
Bretar hafa langa reynslu af því
að endursegja miðaldabókmennt-
ir, t.d. frásagnir af Artúri konungi.
Þeir líta ekki á þessar sögur eins og
guðspjöllin, eins og mér hefur
stundum fundist bregða við gagn-
vart Íslendingasögunum á Ís-
landi, og reynslan hefur sýnt að
þessar nýju útgáfur hafa haldið
sögunum lifandi kynslóð fram af
kynslóð,“ segir hún og játar því
að hafa áhuga á að fleiri end-
ursagnir af Íslendingasögunum
verði gefnar út. „Ég þykist vita að
bæði Brynhildur og Sigþrúður
Gunnarsdóttir, barnabókaritstjóri
Máls og menningar, eru sama sinnis.
Forsendan fyrir því hlýtur þó alltaf
að vera að þessi fyrsta saga hljóti
hljómgrunn meðal þjóðarinnar.“
Skemmtilegast að fletta
gömlum albúmum
„Hérna er líka verið að taka af
vissan hátíðleika,“ segir Margrét og
er komin með nýja bók í hendurnar.
Kápan er tvílit, neðri hlutinn rauður
og efri hlutinn hvítur. Framarlega á
rauða hlutanum horfist bjartleitur
hnokki í augu við lesandur. Aftar
heldur spekingslegur ungur maður
með lonníettur á penna í hægri
hendi. Upp úr skilunum hægra meg-
in á myndfletinum gýtur svo Halldór
Laxness á fullorðinsárum augunum
á titilinn fyrir ofan, „Skrýtnastur er
maður sjálfur“.
„Við skemmtum okkur rosalega
vel við að hanna kápuna,“ segir Mar-
grét brosleit. „Já, reyndar fannst
mér alveg sérstaklega gaman að allri
vinnunni í kringum útlit þessarar
bókar. Fjölskyldunni fannst líka
skemmtilegt að við frænkurnar og
barnabörn Halldórs Laxness værum
að vinna að bókinni saman. Vinna
mín fólst í því að ég tók við textanum
af Auði og velti því upp hvaða leiðir
væru hugsanlegar við uppsetn-
inguna, t.d. átti ég hugmyndina að
því að stuttu textarnir væru í öðrum
lit og utan um myndirnar væri hvítur
rammi rétt eins og verið væri að
fletta í gegnum gamalt myndaalbúm.
Skemmtilegasti hlutinn var einmitt
að fletta í gegnum gömul myndaal-
búm til að velja myndirnar. Ég og
Sigþrúður völdum myndirnar með
Auði og lögðum áherslu á að birta
frekar nýjar en þekktari myndir af
Halldóri á ýmsum æviskeiðum. Þess
vegna eru frekar fáar uppstilltar
myndir af honum í bókinni. Þó
voru nokkrar myndirnar teknar
við hátíðleg tækifæri, t.d. birtum
við myndir af því þegar hann tek-
ur við Nóbelsverðlaununum úr
hendi Gústafs Adolfs Svíakon-
ungs, þeim Auði við verðlaunaaf-
hendinguna og honum á tali við
Jóhannes Pál páfa af því að
krökkum finnst svo gaman að
kóngafólki og öðru fyrirfólki.“
„Afi þinn er kommúnisti“
Komst þú eitthvað að texta-
vinnunni? „Nei, nei, ég passaði
mig á því að vera ekkert að
skipta mér af textanum. Ég veit
að Auður bar hann undir nokkra
ættingja okkar og fannst algjör
óþarfi að allir væru með puttana
í hennar verki. Annars finnst
mér henni hafa tekist afskaplega
vel upp í bókinni, bæði við að lýsa
Halldóri sem barni og sem afa og tíð-
arandanum hverju sinni. Hann upp-
lifði náttúrlega ótrúlegar breytingar
því að hann lifði nánast alla 20. öld-
ina,“ segir Margrét og bætir við að
eflaust eigi ekki bara börn heldur
líka fullorðnir aðdáendur Halldór
Laxness eftir að hafa gaman af bók-
inni. „Þess vegna er alveg kjörið að
fullorðnir lesi bókina með börnum
sínum.“
Margrét segir að frænkurnar hafi
örugglega upplifað Halldór afa sinn
á ólíkan máta. „Auður átti örugglega
í nánara sambandi við hann en ég.
Hún átti heima í nágrenninu og um-
gekkst hann töluvert, því að þegar
hún var lítil stelpa var hann sestur í
helgan stein og var meira heima við.
Ekki má heldur gleyma því að á þeim
tíma var liðið að lokum kalda stríðs-
ins og Halldór því ekki eins umdeild-
ur og þegar ég var stelpa á sjöunda
áratugnum. Ég man að oftar en einu
sinni var kallað á eftir mér: „Afi þinn
er kommúnisti“ og fleira í svipuðum
dúr. Á þessum tíma var mikið um að
vera hjá honum. Hann var sífellt í út-
löndum, á fundum og ráðstefnum.
Við systkinin vorum yfirleitt dubbuð
upp til að fara í jólaboð og þvíumlíkt
upp að Gljúfrasteini og stundum fór-
um við uppeftir til að fara í sundlaug-
ina á sumrin.“
„… skautaði yfir pólitíkina“
Þú sagðir áðan að hann hefði ekki
verið neinn sei, sei-afi. Hvað áttirðu
við með því? „Jú,“ segir Margrét.
„Hann var ekkert mikið fyrir að
klappa mann eða kjassa. Þótt hann
væri hlýr var hann alltaf í dálítilli
fjarlægð. Við litum upp til hans og
þótti alltaf gaman að koma í heim-
sókn. Þegar ég varð eldri fór mér
líka að þykja gaman hvað oft var
mikið af merkilegu fólki hjá honum,
t.d. Svavar Guðnason og fleira merk-
isfólk. Þá lagði ég við hlustir og mátti
ekki missa af einu einasta orði.“
Fórstu snemma að lesa sögurnar
hans? „Ef mig misminnir ekki var ég
12 eða 13 ára þegar ég las Sölku
Völku. Ég las reyndar bara ástar-
söguna, skautaði algjörlega yfir póli-
tíkina, staðráðin í að láta hana ekki
eyðileggja neitt fyrir mér. Eftir
Sölku las ég hverja skáldsöguna á
eftir annarri og var að ég held
búin með flestar um tvítugt.
Eins og gengur brann ýmislegt
á mér eftir lesturinn. Ég lagði samt
aldrei í að ræða sögurnar við afa
heldur leitaði til pabba (Einars Lax-
ness sagnfræðings). Hann var alltaf
tilbúinn til að tala við okkur um verk
afa og reyndar voru þau talsvert til
umræðu inni á heimilinu.“
Datt þér einhvern tíma sjálfri í
hug að verða rithöfundur. „Nei, ég
ákvað snemma að verða ekki rithöf-
undur. Samanburðurinn væri ein-
faldlega alltof erfiður. Enda þótt ég
hafi haft sérstaka ánægju af því að
vinna við barnabækur í gegnum tíð-
ina hef ég nánast alfarið haldið mig
við myndrænu hliðina, þ.e. ef frá er
talin myndabókin Orðabusl þar sem
textinn er reyndar afar takmarkað-
ur,“ segir Margrét og er spurð að því
hvort einhver spennandi verkefni
bíði hennar á næstunni. „Já, í byrjun
næsta árs bíður mín stórt verkefni í
einkalífinu,“ segir hún og strýkur
hlýlega yfir kviðinn.
„Á myndskreytingarsviðinu er
ekkert ákveðið sem ég get sagt frá
núna. Tíminn verður bara að leiða í
ljós hvaða verkefni verða að veru-
leika. Ég á rosalega erfitt með að
segja nei þegar leitað er til mín
vegna myndskreytinga, jafnvel þó að
ég hafi oft lítinn tíma aflögu. Hver
bók er skemmtileg ögrun og heltek-
ur mig meðan á vinnunni stendur,
t.d. sat ég tíma í Njálu hjá Jóni Böðv-
arssyni á meðan ég vann að mynd-
skreytingunum í Njálu í vetur. Þótt
lítið fari fyrir umfjöllun um hönnun
og myndskreytingar í jólabókaflóð-
inu kitlar óneitanlega líka svolítið
hégómagirndina að líta yfir bóka-
staflana í bókabúðum eins og Máls
og menningar og eiga jafnmikið í
tveimur bókum fyrir jólin og ég
núna.“
ago@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn
Ein af myndum Margrétar í Njálu sýnir konur hella mysu á eldinn á Bergþórshvoli.
Ef ekki er komið til móts við ungu
kynslóðina með endursögðum og
myndskreyttum útgáfum af Ís-
lendingasögunum er hætt við að
meginþorri þjóðarinnar glati með
tímanum tengslum við sögurnar
DAGLEGT LÍF