Morgunblaðið - 25.06.2003, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 2003 11
FULL þörf er á að stofna sérstaka sveit eða sveitir
lögreglumanna sem geta rannsakað eða aðstoðað
við rannsókn á stórum umferðarslysum um land
allt. Þetta er samdóma mat rannsóknarnefndar
umferðarslysa og Lögreglunnar í Reykjavík.
Ágúst Mogensen, framkvæmdastjóri rannsókn-
arnefndar umferðarslysa, segir reynsluna af sér-
hæfðri deild lögreglumanna sem rannsakar um-
ferðarslys í Reykjavík vera mjög góða. „Það hefur
sýnt sig að þeir eru vanari og gera færri mistök en
aðrir.“ Hann segir þetta eðlilegan hlut sem þó
verði að vinna gegn eins og hægt er.
Ágúst bendir á að í sumum umdæmum verður
ekki banaslys í áraraðir, en svo þegar það verður
er ekki nægileg reynsla til staðar í umdæminu til
að rannsaka málið. Þetta vandamál er hægt að
minnka mikið með því að stofna einn eða fleiri
hópa lögreglumanna sem sérhæfa sig í rannsókn
stærri umferðarslysa og eru tilbúnir að fara strax
á vettvang hvar sem er á landinu eins og þörf kref-
ur.
Nýleg skýrsla rannsóknarnefndar umferðar-
slysa gagnrýnir einmitt harðlega ósamræmi í
vinnubrögðum lögreglu milli embætta og oft á tíð-
um ófullnægjandi rannsóknir á banaslysum.
Senda má menn á milli
„Í flóknum málum þurfa að koma til verksins
menn sem hafa þar til bæra þekkingu og þó aðal-
lega reynslu,“ segir Geir Jón Þórisson, yfirlög-
regluþjónn hjá Lögreglunni í Reykjavík.
Spurður um hugmyndir rannsóknarnefndarinn-
ar um að koma upp sérhæfðum rannsóknardeild-
um á nokkrum stöðum á landinu segir Geir Jón:
„Ég held að það sé miklu nær að styrkja rann-
sóknir þessara mála hér á höfuðborgarsvæðinu og
senda menn héðan út á land til að aðstoða staðar-
lögreglu við úrvinnslu þessara mála.“
Hlutverk lögreglu skýrt
Í skýrslu rannsóknarnefndarinnar er lögreglan
einnig gagnrýnd fyrir að vera of upptekin af því að
finna einhvern sem beri ábyrgð á slysinu með það
fyrir augum að hann verði látinn sæta ábyrgð, og
rannsaka þá minna slys þar sem ljóst er að enginn
verður dreginn til ábyrgðar.
Geir Jón segir hlutverk lögreglu mjög skýrt í
rannsóknum á banaslysum jafnt sem öðrum mál-
um. „Rannsóknin miðast að því að finna brot í mál-
um, en rannsóknarnefndin er aftur á móti að tala
um eitthvað víðtækara en það. Það sem þeir eru að
tala um í skýrslunni er ákveðinn rannsóknarþáttur
lögreglu sem hefur aldrei tíðkast. Við erum að
rannsaka slysið, orsök þess og afleiðingu, hver ber
ábyrgð og hver ekki. Rannsóknarnefndin telur að
rannsóknin eigi að vera mun víðfeðmari en hún er,
en það hefur bara aldrei verið þannig. Þessi gagn-
rýni ætti þannig fremur að vera óskir um að það
séu gerðar ákveðnar breytingar á rannsóknarað-
ferð lögreglu.“
Það ætti fremur að vera hlutverk rannsóknar-
nefndarinnar sjálfrar að vinna ítarlegri rannsókn
ef hún telur þörf fyrir hana, segir Geir Jón. Hlut-
verk nefndarinnar ætti þannig í raun að vera á
svipuðum grunni og hlutverk rannsóknarnefndar
flugslysa og rannsóknarnefndar sjóslysa sem
framkvæma eigin rannsóknir.
Spurning um peninga
Þessu er Ágúst ósammála og segir nefndinni
eins og hún starfar núna ekki vera ætlað að safna
frekari upplýsingum, hún hafi hreinlega ekki bol-
magn til þess. „Rannsóknarnefnd flugslysa hefur
mun sértækara rannsóknarhlutverk,“ segir
Ágúst.
Lögreglan hefur alltaf sinnt öllum rannsóknum
á bílum á meðan til dæmis rannsóknarnefnd flug-
slysa vinnur sjálfstæðar skýrslur um öll flugslys
sem verða.
Ágúst segist ekki vera viss um að það myndi
ganga upp að láta nefndina rannsaka málefni
dýpra en lögreglan gerir í dag. Lögreglan hefur
rannsóknarforræði í opinberum málum, segir
hann, og bendir á að hann hafi rætt við marga
rannsóknarmenn hjá lögreglunni sem vilja það
ekki og vilja að málið sé alfarið í þeirra höndum.
Ágúst segir þetta á endanum vera spurningu um
peninga, hver eigi að bera kostnaðinn af ítarlegum
rannsóknum. „Menn hafa aðeins veigrað sér við
því að leggja út í þennan kostnað.“
Ljóst er að slys þar sem ökumaður er einn í bíl,
keyrir út af og lætur lífið, og augljóst að enginn
verður sóttur til saka, eru verr rannsökuð en mál
þar sem hugsanlega er hægt að finna sök, segir
Ágúst. „Þá er það bara spurningin, er rétt að gera
þetta svona? Er rétt að rannsaka það mál minna
en mál þegar hugsanlega er einhver sem ber sök?
Ég held að svarið við því sé nei,“ segir hann og
bendir á það sé skylda lögreglu að rannsaka öll
mál eins og hægt sé jafnvel þó ljóst sé að enginn
beri beina ábyrgð annar en sá sem lætur lífið.
Hafa ekki fengið tilboð
Annað atriði sem rannsóknarnefnd umferðar-
slysa átaldi í skýrslu sinni var að rannsóknum á
ökutækjum sem lenda í slysum sé oft ábótavant.
Þess vegna sé oft erfitt að segja til um af lögreglu-
skýrslum hvað sé orsök og hvað afleiðing slyssins,
eða jafnvel hvað hafi gerst við flutninga bifreiðar-
innar til skoðunar.
Geir Jón segir að þetta sé ákveðið vandamál
sem lögreglan eigi við að etja. Ekki hafi fengist
framlengdur samningur við skoðunarfyrirtæki
sem lögðu til sérfræðing til að rannsaka bíla á slys-
stað utan almenns afgreiðslutíma skoðunarstöðva.
Því þurfi nú að skoða alla bíla á dagvinnutíma.
„Enn höfum við ekki fengið þá þjónustu sem við
þurfum á að halda, að fá sérstakan tæknimann á
slysavettvang,“ segir Geir Jón. „Við höfum ekki
einu sinni fengið tilboð.“ Aðspurður segir hann að
ekki komi til greina að lögreglan komi sér upp sér-
hæfðu starfsfólki til að skoða bíla. „Þetta þurfa að
vera fagaðilar sem þurfa að vera í tengslum við þá
sem skoða ökutæki. Lögreglan hefur ekkert með
það að gera.“ Geir Jón segir að þarna geti vissu-
lega verið um peningaspursmál að ræða, enda dýrt
að halda manni á bakvakt allan sólarhringinn ef
einungis er að meðaltali eitt útkall í mánuði.
Geir Jón segir að það væri æskilegt að lögreglu-
embætti landsins sameinuðust um að kaupa þessa
þjónustu í stað þess að embættið í Reykjavík stæði
í kostnaðinum eitt. Hann segir að embættið í
Reykjavík hafi óskað eftir því bréflega í febrúar
við Ríkislögreglustjóra að þeir mundu gera sam-
komulag við skoðunaraðila sem mundi þjónusta
allt landið en að engin svör hafi borist enn þrátt
fyrir munnlegar ítrekanir.
Þörf á sérhæfðri sveit til að rannsaka alvarleg umferðarslys um allt land
Vilja menn með reynslu
Morgunblaðið/Golli
Mikill munur getur verið á rannsóknum á umferðarslysum milli umdæma.
Mikill munur getur verið á lög-
reglurannsóknum á stórum um-
ferðaslysum milli umdæma. Fag-
aðilar telja eðlilegt að sérstök
sveit sérhæfðra lögreglumanna
séu til taks til að fara hvert á land
sem er þegar reynslu skortir í
einstökum umdæmum.
Eiga rétt á upplýsingum
úr sakaskrá
NÝ barnaverndarlög tóku gildi í fyrra.
Samkvæmt þeim á Barnaverndarstofa
rétt á upplýsingum úr sakaskrá um
menn sem hafa hlotið dóm fyrir kyn-
ferðisbrot, þ.m.t. fyrir að eiga barna-
klám. Barnaverndarstofa getur tilkynnt
viðkomandi barnaverndarnefnd flytji
maður sem veruleg hætta er talin stafa
af í umdæmi hennar. Ef rík barnavernd-
arsjónarmið mæla með getur barna-
verndarnefnd gert öðrum viðvart, að
fengnu samþykki Barnaverndarstofu.
Óheimilt er að ráða menn sem hafa
hlotið dóma fyrir kynferðisbrot til
starfa hjá barnaverndaryfirvöldum,
heimilum eða stofnunum. Yfirmenn
skóla, sumardvalarheimila, íþrótta- og
tómstundarmiðstöðva og annarra slíkra
stofnana eiga einnig rétt á upplýsingum
um hvort tiltekinn maður hafi hlotið
dóm fyrir kynferðisbrot, að fengnu sam-
þykki hans. Í lögunum segir enn fremur
að ef barnaverndarnefnd fær ábendingu
um að atferli manns, sem starfa sinna
vegna hefur samskipti við börn, sé stór-
lega ábótavant skal nefndin, ef hún telur
tilefni til, hefja könnun málsins og til-
kynna það viðkomandi starfsmanni og
vinnuveitanda hans ef við á.
ÞAÐ er hæpið að veita stjórnvöldum og
stofnunum víðtækari heimildir til að halda
skrá yfir menn sem taldir eru óæskilegir í
barnastarfi en þau hafa nú þegar. Það þarf á
hinn bóginn að huga alvarlega að því að
vanda meðmæli þannig að hægt sé að treysta
því að þau geymi réttar og sannar upplýs-
ingar um starfsfólk en séu ekki „blaður út í
loftið“.
Þetta er álit Guðjóns Bjarnasonar, sálfræð-
ings og deildarstjóra hjá Barnaverndarstofu,
en Morgunblaðið leitaði í gær álits hans á
hugmyndum framkvæmdastjóra KFUM og
KFUK í Reykjavík um að Barnaverndarstofa
héldi einhvers konar lista yfir feril þeirra sem
starfa að æskulýðsmálum, m.a. til að koma í
veg fyrir að óæskilegir eða jafnvel hættulegir
menn verði ráðnir til æskulýðsstarfa.
Guðjón bendir á að í nýjum barnaverndar-
lögum sem tóku gildi í fyrra sé barnaverndar-
yfirvöldum, skólum, ýmsum stofnunum, sum-
ardvalarheimilum o.fl. veitt heimild til að leita
upplýsinga um hvort tiltekinn maður hafi
hlotið dóm fyrir kynferðisbrot. Þessum
ákvæðum laganna hafi þó lítið verið beitt.
Hann segir hæpið að safna á lista nöfnum
manna sem ekki hafa hlotið dóm og líklegt að
slíkt brjóti gegn ákvæðum um persónuvernd
og mannréttindi. Nú þegar séu stjórnvöld
komin út á ystu nöf í þeim efnum.
Kæruleysisleg meðmæli
Guðjón segir að mál mannsins sem hefur
játað að eiga stærsta safn barnaklámsmynda
sem fundist hafa hérlendis ætti að verða til
þess að menn geri sér betur grein fyrir þeim
möguleikum sem eru fyrir hendi í lögum. Það
sé á hinn bóginn erfitt að eiga við þessi við-
sjárverðu mál. „Þetta eru varkárir menn og
vel skipulagðir. Og það er auðvitað höfuð-
vandinn að sjá við þeim því þeir eru mörgum
leikjum á undan,“ segir hann. Guðjón segir að
það sé ekki hægt að ætlast til að stjórnvöld
reyni ein að sjá við slíkum mönnum. Það væri
nær að vinnuveitendur tækju til í sínum
ranni. Hér á landi hafi tíðkast ákveðið kæru-
leysi við að veita meðmæli, mælt hafi verið
með fólki án þess að nokkurt tilefni sé til þess
og slíkt sé ótækt. Sérstaklega þurfi að vanda
til verka þar sem reyni mikið á heilindi
manna, s.s. í æskulýðsstarfi.
Í Morgunblaðinu í fyrradag var greint frá
því að fyrrnefndum manni sem hefur játað að
eiga stærsta safn barnakláms, var vikið úr
vetrarstarfi KFUM í Reykjavík eftir að hann
varð uppvís að ósæmilegri kynferðislegri
hegðun í garð drengja. Guðjón segist ekki al-
veg skilja í vinnubrögðum samtakanna gagn-
vart þessum manni. Hann hafi verið talinn
ófær um að vera leiðbeinandi í sumarbúðum
samtakanna en samt sem áður fenginn til
starfa fyrir KFUM eftir að komist var að
þeirri niðurstöðu.
Deildarstjóri hjá Barnaverndarstofu segir að vanda þurfi meðmæli
Hæpið að halda lista
yfir „óæskilega“ menn
Óskaði ekki
eftir meðmæl-
um frá KFUM
PÉTUR Þorsteinsson, safnaðar-
prestur Óháða safnaðarins, óskaði
ekki eftir meðmælum frá KFUM áð-
ur en hann réði mann til starfa við
fermingarfræðslu en maðurinn hef-
ur játað að hafa átt gríðarlegt safn
barnakláms. Hann vissi engu að síð-
ur að maðurinn hafði verið viðloð-
andi samtökin.
Í samtali við Morgunblaðið sagði
Pétur að maðurinn hefði verið sjálf-
boðaliði við fermingarfræðslu síðast-
liðna tvo vetur. Þeir, ásamt öðrum
sjálfboðaliða, hafi farið á heimili for-
eldra fermingarbarna á laugardög-
um, tvo tíma í senn, en aldrei verið
einir með börnunum. Pétur ræddi
við foreldra og enginn hafi kvartað
undan manninum og hann hafi held-
ur ekki reynt að hafa samband við
börnin eftir að fermingarfræðslunni
lauk. Hann telur tilefni til að íhuga
nýjar vinnureglur, t.d. að Barna-
verndarstofa héldi utan um lista yfir
óæskilega menn.
Að sögn Péturs lét maðurinn þess
ekki getið að hann hafi starfað fyrir
KFUM þegar hann kom fyrst til
starfa fyrir söfnuðinn. „Ég vissi þó af
því að hann hefði verið í starfi þar,“
sagði Pétur. Maðurinn lagði ekki
heldur fram meðmælabréf og ekki
var óskað eftir því. Hann hafi aldrei
fengið boð um að manninum hefði
verið vísað úr starfi hjá KFUM.
Aðspurður sagði Pétur að í ljósi
þessa máls sé nauðsynlegt að breyta
vinnubrögðum. Framvegis verði
bakgrunnur manna kannaður betur
en ekki gengið út frá því að þeim sé
treystandi eins og hingað til.
Fylling bauð
lægst í Vest-
fjarðaveg
TILBOÐ voru opnuð á mánudag í
útboði Vegagerðarinnar vegna 3 km
nýs Vestfjarðavegar milli Eyrarár
og Múla í Kollafirði í Austur-Barða-
strandarsýslu. Fylling ehf. frá
Hólmavík átti lægsta tilboð, 54,6
milljónir króna, sem er 84,1% af
áætluðum verktakakostnaði Vega-
gerðarinnar upp á tæpar 65 milljónir
króna.
Fjögur tilboð bárust og næstlægst
bauð Kubbur ehf. frá Ísafirði, 56,7
milljónir. Önnur boð voru talsvert
yfir áætlun, eða upp á 85 og 86 millj-
ónir frá Klæðningu ehf. í Kópavogi
og Hólsvélum ehf. frá Bolungarvík.
Vegaframkvæmdum á þessum kafla
skal að fullu vera lokið í september á
næsta ári.
♦ ♦ ♦