Morgunblaðið - 22.10.2003, Blaðsíða 13

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÓBER 2003 13
STJÓRNVÖLD í Íran lýstu í gær
yfir, að þau ætluðu að hafa „fullt
samstarf“ við eftirlitsmenn IAEA,
Alþjóðakjarnorkumálastofnunarinn-
ar, og hefðu engar áætlanir um smíði
kjarnavopna. Kom þetta fram í yfir-
lýsingu þeirra og utanríkisráðherra
Bretlands, Frakklands og Þýska-
lands. Á sameiginleg heimsókn ráð-
herranna í Íran sér ekkert fordæmi
og hefur hún og árangur hennar vak-
ið mikla athygli.
Í yfirlýsingunni segir, að Írans-
stjórn stefni að samningum um öll
deiluefni við IAEA og vilji vinna að
auknu trausti og aukinni samvinnu
um friðsamlega nýtingu kjarnork-
unnar. Þá ætlar hún að undirrita alla
samninga þessu viðkomandi. Í yfir-
lýsingunni segir ennfremur:
„Þótt Íransstjórn hafi rétt til að
nýta kjarnorku í friðsamlegum til-
gangi, svo fremi það fari ekki í bága
við samninginn um bann við út-
breiðslu kjarnavopna, þá ætlar hún
að eigin frumkvæði að hætta að
auðga úran og allri endurvinnslu
geislavirkra efna.“
Tilvísan til kjarnorku-
vopna Ísraela
Fyrir sitt leyti viðurkenna Bretar,
Frakkar og Þjóðverjar rétt Írana til
að nýta kjarnorku í friðsamlegum til-
gangi og lýsa yfir, að tilgangurinn
með skyndiheimsóknum eftirlits-
manna IAEA sé ekki að grafa undan
fullveldi, þjóðlegri virðingu eða ör-
yggi Írana. Segja þeir einnig, að
standi Íranir að fullu við þetta sam-
komulag, muni þeir fá betri aðgang
að nútímatækni og búnaði.
Í viðræðunum vöktu Íranir athygli
á því, að á þeim stæðu öll spjót á
sama tíma og þagað væri þunnu
hljóði um kjarnorkuvopnabirgðir
Ísraela. Komu utanríkisráðherrarn-
ir til móts við þessar athugasemdir
með því að lýsa yfir, að þeir vildu
vinna með Írönum að öryggi og stöð-
ugleika og berjast fyrir „upprætingu
gereyðingarvopna í öllum Mið-Aust-
urlöndum“.
Í yfirlýsingunni segir ekkert um
það hvenær Íransstjórn ætlar að
fallast formlega á kröfur IAEA en
evrópsku ráðherrarnir sögðust telja,
að það yrði gert fyrir 31. þessa mán-
aðar. Þá rennur út sá frestur, sem
IAEA gaf henni til að sýna fram á, að
hún hefði engar áætlanir um smíði
kjarnorkuvopna. Harðlínumaðurinn
Hassan Rohani, formaður hins
valdamikla öryggisráðs í Íran, sagði
hins vegar, að líklega yrði það ekki
fyrr en um 20. nóvember og hann
bætti við, að ákvörðunin um að hætta
auðgun úrans yrði endurskoðuð ef
þjóðarhagsmunir krefðust þess.
Evrópsku utanríkisráðherrarnir,
þeir Jack Straw, Dominique de
Villepin og Joschka Fischer, fögn-
uðu samkomulaginu í gær sem mik-
ilvægum áfanga í átt að stöðugleika í
heimshlutanum og Mohammad
Khatami, forseti Írans, fagnaði sér-
staklega komu ráðherranna og
sagði, að hún sýndi, að Evrópuríkin
vildu eiga eðlileg samskipti við Íran.
Bandaríkjastjórn fagnar
Sagt er, að heimsókn ráðherranna
í Íran hafi verið að frumkvæði IAEA
og hafi þeir átt í leynilegum viðræð-
um við Íransstjórn í nokkurn tíma.
Viðbrögð Bandaríkjastjórnar við
tíðindunum frá Íran voru fremur
varfærnisleg en Scott McClellan,
talsmaður Bandaríkjaforseta, sagði
yfirlýsingu Írana fagnaðarefni.
Mestu skipti þó, að efndirnar yrðu í
samræmi við hana.
AP
Khatami Íransforseti (t.h.) hlýðir á breska utanríkisráðherrann Straw. Með þeim er formaður öryggisráðs Írans.
Heita fullu samstarfi
í kjarnorkumálum
Teheran. AP, AFP.
ÁKVÖRÐUN Íransstjórnar um að
verða við kröfum IAEA, Alþjóða-
kjarnorkumálastofnunarinnar, er
sigur fyrir evrópska utanríkis-
stefnu og boðar gott fyrir annað
frumkvæði Evrópusambandsríkj-
anna, ESB, á þeim vettvangi. Er
það mat franskra fréttaskýrenda.
Fréttaskýrendur benda á, að
samskipti Írana og Bandaríkja-
manna séu mjög stirð og hafi versn-
að um allan helming er George W.
Bush Bandaríkjaforseti kallaði Íran
eitt af „öxulveldum hins illa“.
Frumkvæði Evrópuríkjanna sé hins
vegar alls ekki í andstöðu við stefnu
Bandaríkjanna, heldur bæti hana
upp og geti átt þátt í brúa það bil,
sem myndast hefur milli þeirra
vegna Íraksstríðsins.
Árangur stóru ESB-ríkjanna
„Evrópa hefur kvatt sér hljóðs á
alþjóðavettvangi og í Mið-Austur-
löndum,“ sagði Dominique Moisi
hjá IFRI, franskri alþjóðamála-
stofnun. Sagði hann að evrópska
aðferðin einkenndist af varfærni og
styngi í stúf við þá bandarísku, sem
oft væri stál í stál. Þær ættu þó að
geta þrifist hlið við hlið.
Fréttaskýrendur benda líka á, að
ESB hefði aldrei náð þessum ár-
angri í Teheran ef öll 15 aðildar-
ríkin hefðu verið með í ráðum.
Hann væri að þakka samstarfi
stóru ríkjanna þriggja.
Evrópskur
sigur í utan-
ríkismálum
París. AFP.
„ÁSTANDIÐ er alltaf að versna.
Það er alveg klárt mál að ríkisstjórn
Sharons hefur það að markmiði að
reyna að þrengja meira og meira að
lífsskilyrðum Palestínumanna með
öllum mögulegum ráðum. Aðskiln-
aðarveggurinn er bara nýjasta
dæmið um það,“ sagði Viðar Þor-
steinsson í samtali við Morgun-
blaðið, en hann er nýkominn frá Pal-
estínu eftir rúmlega tveggja vikna
veru þar sem hann starfaði með al-
þjóðlegu samtökunum ISM (Inter-
national Solidarity Movement).
Þetta er í annað skiptið sem Viðar,
sem er varaformaður félagsins Ís-
land-Palestína, dvelur í Palestínu, en
hann var þar í fyrra sinni fyrir um
átján mánuðum, vorið 2002.
Kom í höfuðstöðvar Arafats
Viðar sagði að hann hefði farið til
Palestínu nú til þess að taka þátt í
ólífuuppskerunni í landinu, en það
hefði þó æxlast þannig að hann hefði
dvalið nokkra daga í forsetahöllinni í
Ramallah. Hann hefði hins vegar að-
allega dvalið í litlum þorpum til að
taka þátt í ólífuuppskeru, þ.á m. einu
sem héti Jayyous. Þorpið væri þann-
ig í sveit sett að hinn nýi aðskiln-
aðarveggur Ísraela skildi að þorpið
frá ólífuökrunum og jörðum bænd-
anna að stærstum hluta. Á múrnum
eða veggnum væru hlið en stað-
reyndin væri sú að hliðin væru oftast
lokuð og ef þau væru opin þá væru
þau opin á tímum sem hentuðu ekki
þeim sem þyrftu að fara um þau.
Að sögn Viðars var þann 8. októ-
ber efnt til aðgerða til að mótmæla
þessu ástandi og þá hefði hliðið verið
brotið upp. Fjölmargt fólk úr þess-
um alþjóðlegu samtökum og öðrum
alþjóðlegum og ísraelskum hreyf-
ingum hefði verið þarna til að styðja
við bakið á Palestínumönnum í þess-
um aðgerðum og þetta hefði endað
með táragasárás hersins og hand-
tökum þrátt fyrir að þetta hefði allt
farið friðsamlega fram af hálfu mót-
mælenda.
Viðar sagði að þessi alþjóðlegu
samtök, ISM, hefðu verið stofnuð
þegar seinni Intifada-uppreisnin
hófst, en svo kalla Palestínumenn
uppreisnina gegn Ísraelum sem
staðið hefur yfir síðan haustið 2000.
Tilgangur þeirra væri að taka þátt í
baráttu Palestínumanna gegn her-
náminu með friðsömum aðgerðum.
Varaformaður félagsins Ísland-Palestína var á vettvangi
„Ástandið er alltaf að versna“
Viðar Þorsteinsson tínir ólífur.