Morgunblaðið - 22.10.2003, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 22. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
FORELDRAR fá upplýsingar um vetrarfrí grunnskólanna yf-
irleitt á vorin og hafa því góðan tíma til að skipuleggja í kring-
um þau, segir Kristinn Breiðfjörð, skólastjóri Foldaskóla.
Hann segir reynsluna af vetrarfríunum í heildina þokkalega.
„Við höfum reynsluna frá því í fyrra, hún var margþætt en
ef maður ætti að gefa einhverja heildareinkunn mundi ég
segja að hún hefði verið alveg þokkaleg en það er greinilegt að
það er ákveðinn byrjendabragur á þessu, fólk er ekki búið að
átta sig á þessu og farið að reikna með því í sínu fjölskyldulífi.
Einhverjir eru búnir að átta sig á þessu og nýta þetta alveg til
fulls, og jafnvel dæmi um að fólk vilji fá lengra frí ef það er að
fara eitthvað með börnin. Svo eru aðrir sem hafa lent í vanda-
málum við að fá gæslu,“ segir Kristinn.
Vetrarfríið virðist nýtast fjölskyldunum mjög misvel, segir
Kristinn. Hann segir að einhverjir fari í ferðir, ýmist innan
lands eða utan. Einnig hafi hann heyrt af því að krakkar fari í
heimsóknir til ættingja, út á land eða til útlanda.
Að festa sig í sessi
„Ég held að það sé ekki nokkur vafi að þetta er komið til að
vera, það er bara spurning hvernig skólarnir og foreldrar laga
sig að þessu, og eins fyrirtækin. Þetta æt
af þessum venjulega takti okkar og við fö
á veturna til hvíldar.“
Að sögn Kristins er óvíst að það sé got
milli skóla. „Hér í Reykjavík var það ger
yfirvöldum, og þau fengu gagnrýni fyrir
þeir skipulegðu þetta. Þær raddir þögnu
vissu leyti er þægilegt að hafa þetta á sam
segir þó að það gæti valdið vandamálum
skólarnir gæfu vetrarfrí á sama tíma, en
yrði ekki mikið öðruvísi en það er nú veg
september.
Foreldrar að verða v
Þetta skólaár er það þriðja þar sem te
ilsstaðaskóla, og foreldrar því að verða v
urlaug Jónasdóttir, aðstoðarskólastjóri í
„Ég held að það sé komin góð reynsla
farnir að stíla upp á að nota fríið ef þeir æ
um á þessum tíma.“ Sigurlaug segir að v
þokkaleg, enda umhverfið á Egilsstöðum
Reynsla skóla af vetrarfrí
G
ÚSTAF Adolf Skúlason, forstöðu-
maður hjá Samtökum atvinnu-
lífsins, segir að það sé ekki komin
mikil reynsla á vetrarfríin, en
þau valdi óneitanlega mikilli
röskun og óþægindum á mörgum vinnustöð-
um. Hann segir að þetta komi óneitanlega
verst við fyrirtæki sem eru með mikið af ungu
fólki í þjónustustörfum, svo sem banka og
tryggingafélög.
Hann segir ljóst að vetrarfríin bitni frekar á
konum en körlum á vinnumarkaðnum: „Þó svo
að það eigi ekki að vera þannig, og sé sem bet-
ur fer að breytast, þá er það samt ennþá veru-
leikinn að konur bera meiri ábyrgð á heim-
ilunum. Þess vegna lendir það frekar á konum
að missa úr vinnu vegna þessara daga.“ Gúst-
af segir þetta eitt af þessum dæmigerðu atrið-
um sem stuðla að tekjumuni kynjanna.
Vetrarfrí í grunnskólum Reykjavíkur hafa
nú verið samræmd af Fræðsluráði Reykjavík-
ur og eru dagana 30. október til 3. nóvember, í
þeim skólum sem taka vetrarfrí yfirleitt.
Gústaf segir að hafa mætti meira samráð um
vetrarfríin við Samtök atvinnulífsins. „Það
kann vel að vera að það sé heppilegt að sam-
ræma þessa daga. Við höfum lýst okkur reiðu-
búna til að koma á einhverju samstarfi eða
samráði um þetta fyrirkomulag. Við höfum
gert athugasemdir við að fræðsluyfirvöld
ákveði einhliða hvernig þetta á að vera.
Kannski er ástæða til að stuðla að almennri
orlofstöku tiltekna daga svo menn séu viðbún-
ir þessu, en eins og staðan er í dag hefur ekki
verið talað við okkur um þetta.“
Það virðist mismunandi eftir fyrirtækjum
hversu mikil áhrif vetrarfríið hefur á rekst-
ur. Sigþrúður Guðmundsdóttir, fram-
kvæmdastjóri starfsmannasviðs hjá Lands-
virkjun, segir að ekki megi missa sjónar á
því að vetrarfrí séu góð fyrir bæði börn og
foreldra, og vinnuveitendur verði að reyna
að laga sig að breyttum aðstæðum. „Það tek-
ur kannski samfélagið svolítinn tíma að venj-
ast þessu, þetta er svo nýtt.“
Hjá Landsvirkjun starfa um 175 manns á
höfuðborgarsvæðinu, og allt að helmingur
þeirra er með börn á grunnskólaaldri, segir
Sigþrúður. „Við erum hlynnt sveigjanleika
og viljum gjarnan gefa starfsfólki sem þarf
að taka sér frí tækifæri til að vinna þau af
sér. En það er bara ekki alltaf hægt að gera
það.“
Sigþrúður segir að ein hugmynd sé hvort
íþróttafélögin gætu ekki verið með ein-
hverja starfsemi á þessum dögum, svipað og
gert er með ýmsum námskeiðum yfir sum-
artíman.
Íslandsbanki er eitt af þeim fyrirtækjum
sem hafa fundið illa fyrir vetrarfríum, jafnt
sem sta
um grun
ir, fræð
bankanu
sé ekki h
ef öllum
gefið frí
Bank
heilsusk
bekk í
munu b
og sjúkr
tals er u
andi fríd
arsvæði
mismun
hér sé u
haldið r
Herd
valinu v
öllum fr
foreldra
viljum t
ekki get
og liðið
stað. Vi
ur út á
Vetrarfrí í grunnskólum hefjast víð
Skoðanir er
Vetrarfrí eru fyrirhuguð í fjölmörgu
unni. Sumir vinnuveitendur hafa gag
segja þetta eðlilega þróun. Brjánn Jó
BIÐ ALDRAÐRA EFTIR
HJÚKRUNARRÝMI
Talsvert vantar upp á að hægt sé aðanna þörfinni fyrir hjúkrunar-rými fyrir aldraða á landinu. Í
september biðu samtals 463 aldraðir
eftir hjúkrunarrými að því er fram kom
í máli Jóns Kristjánssonar heilbrigðis-
ráðherra í fyrirspurnartíma á Alþingi í
upphafi mánaðar. Þar af voru 390 aldr-
aðir í mjög brýnni þörf fyrir hjúkrunar-
rými. Í samtali við Morgunblaðið 12.
október sagði heilbrigðisráðherra að
töluvert átak hefði verið gert til þess að
bæta úr þessu ástandi og meðal annars
hafi verið samþykkt á fjáraukalögum að
verja 500 milljónum króna til öldrunar-
mála. Hann sagði þó að enn væri langt í
land í þessum efnum og ljóst væri að það
markmið heilbrigðisáætlunar að biðtími
eftir hjúkrunarrými verði ekki lengri en
þrír mánuðir næðist ekki í bráð.
Reyndar er ekki nóg með að það
markmið muni ekki nást í bráð – það
hefur verið að fjarlægjast. Í grein, sem
Ólafur Örn Arnarson læknir skrifar í
Morgunblaðið á mánudag, vitnar hann í
tölur, sem fram komu á Lýðheilsuþingi
þess efnis að á fyrstu tveimur árum heil-
brigðisáætlunarinnar hefði biðtíminn
lengst úr 270 dögum í tæplega 300 daga.
Ólafur Örn gerir biðlista aldraðra að
umtalsefni í grein sinni: „Hér er um að
ræða aldrað fólk sem komið er nálægt
ævilokum. Það á í flestum tilfellum eftir
að lifa í nokkra mánuði eða ár. Þetta
fólk hefur flest búið hér á landi mestalla
sína tíð, átt sinn þátt í að byggja upp
þetta þjóðfélag sem í dag er talið meðal
þeirra ríkustu í heimi. Það hefur því
áunnið sér ótvíræðan rétt til að fá við-
unandi þjónustu þennan síðasta tíma
ævinnar. Að bjóða þessu fólki upp á bið í
300 daga er einfaldlega hreint hneyksli
og engan veginn sæmandi siðmenntaðri
þjóð.“
Það er óhætt að taka undir þessi orð,
en skortur á hjúkrunarrýmum kemur
sér einnig illa á öðrum sviðum. Um
þessar mundir bíða um 150 einstakling-
ar, sem lokið hafa meðferð á Landspít-
ala – háskólasjúkrahúsi, á legudeildum
eftir varanlegri vistun utan spítalans og
eru það um 50% fleiri en verið hefur
undanfarin ár. Bíða margir þessara
sjúklinga eftir plássi á dvalar- og hjúkr-
unarheimilum fyrir aldraða, en þarna er
einnig um að ræða ungt fólk, sem lent
hefur í alvarlegum slysum eða veikind-
um, og geðfatlaða einstaklinga.
Þegar Jóhannes M. Gunnarsson,
framkvæmdastjóri lækninga á Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi, var spurð-
ur um þetta sagði hann að eyða mætti
nánast öllum biðlistum eftir aðgerðum á
spítalanum ef þessi legupláss væru til-
tæk: „Við höfum skurðstofurnar tilbún-
ar og fasti kostnaðurinn er sá sami þótt
við fjölgum aðgerðum.“ Í máli Jóhann-
esar kom einnig fram að notkun á
sjúkrarúmum spítalans væri mun dýr-
ari en pláss í varanlegri vistun utan
sjúkrahússins og að auki kæmi það sér
verr fyrir sjúklinginn að liggja á sjúkra-
húsi en í viðeigandi umhverfi.
Hér er komin upp alvarlega staða og
það er óskiljanlegt hvað býr á bak við
það að sett er markmið um að bið eftir
hjúkrunarrými verði ekki lengri en 90
dagar þegar biðtíminn er í raun að
lengjast. Það verður að bregðast fljótt
við og fjölga hjúkrunarrýmum þannig
að bráðveikt fólk fá tilhlýðilega umönn-
un.
EINELTI OG ÁBYRGÐ FORELDRA
Í frétt á forsíðu Morgunblaðsins sl.sunnudag sagði frá því að börnum
með einhvers konar þroskafrávik væri
hættara en öðrum við því að lenda í
einelti. Fram kemur að samkvæmt nið-
urstöðum norrænnar könnunar, sem
náði til um 10.000 barna, lendi 27%
barna með þroskafrávik í einelti, sam-
anborið við um 14% annarra barna.
Börn sem eru ofvirk, með geðraskanir
eða eiga við offituvanda að stríða eru í
mestri hættu að verða lögð í einelti.
Ummæli Jóns Páls Hallgrímssonar,
ráðgjafa hjá Regnbogabörnum, hljóta
að vekja fólk til umhugsunar, en hann
segir í fréttinni að það sé eins og Ís-
lendingar séu ekki umburðarlyndir
gagnvart einhverju sem sé öðruvísi.
Það megi rekja beint til samskipta-
hátta fullorðins fólks. „Í staðinn fyrir
að þjappast saman og vera góð hvert
við annað þá er fólk umtalsillt og
bregst jafnvel illa við ef einhverjum
gengur vel. Þetta smitar út frá sér og
til barnanna,“ segir Jón Páll.
Það liggur auðvitað í augum uppi að
það hvernig fullorðna fólkið talar um
aðra og kemur fram við aðra hefur
mikil áhrif á hegðun barnanna. For-
eldrar geta ekki varpað ábyrgðinni á
að hindra að börnin þeirra taki þátt í
að leggja önnur í einelti yfir á t.d.
skólann eða yfirvöld. Ábyrgðin liggur
hjá þeim sjálfum, fyrst og síðast. Ann-
ars vegar þurfa foreldrar að vera
börnum sínum fyrirmynd í umtali sínu
um annað fólk. Hins vegar þurfa þeir
að vera vakandi fyrir því, t.d. í sam-
skiptum sínum við kennara, hvort það
geti verið að barnið þeirra sé gerandi í
eineltismálum, ekkert síður en fyrir
því hvort það gæti verið þolandi. Á
heimasíðu Regnbogabarna, regnboga-
born.is, er að finna nokkur góð ráð frá
Heimili og skóla um hvernig foreldrar
eigi að bregðast við komi í ljós að
barnið þeirra leggi önnur í einelti. Þar
er m.a. bent á hversu mikilvægt sam-
starf við skólann sé og að börnin viti
að foreldrar verði í sambandi við kenn-
ara og fylgist með því hvernig gengur
að vinna bug á eineltinu.
„Reiði og skammir duga skammt.
Það er árangursríkara að setjast niður
og ræða málin. Skýra þarf út fyrir
barninu að það er alveg ólíðandi að
særa aðra, bæði líkamlega og andlega.
Barnið þarf að skilja að maður ræðst
ekki á minnimáttar, slíkt er ómann-
úðlegt,“ segir á síðu Regnbogabarna.
„Gott er að fá barnið til að setja sig í
spor þolenda og ímynda sér hvernig
þeim líður. Þannig eflum við sam-
kennd barnsins með öðrum. Ræðið
hvernig barnið geti bætt fyrir hegðun
sína og hvernig hægt væri að láta þol-
andanum líða betur í skólanum.“
Síðast en ekki sízt segir í ráðlegg-
ingum Regnbogabarna: „Ræðið um
virðingu og umburðarlyndi gagnvart
öðrum. Skoðið eigin hegðun og hegðun
annarra í fjölskyldunni.“
Þekking á þroskafrávikum af ýmsu
tagi hefur farið mjög vaxandi og
margs konar fræðsla og upplýsingar
standa fólki til boða. Það er þyngra en
tárum taki ef börn, sem eru svolítið
öðruvísi en önnur, eiga nánast óbæri-
lega æsku vegna fáfræði, hugsunar-
leysis eða samskiptaleysis á heimilum
annarra. Hvert og eitt okkar á í þessu
tilliti að gæta bróður síns.