Morgunblaðið - 11.01.2004, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
HÓPUR vísindamanna undir stjórn
ástralskra stjarnfræðinga hefur
fundið fjarlægar stjörnuþokur sem
vísindamennirnir segja að veki efa-
semdir um kenningarnar um upphaf
og þróun alheimsins, að sögn
fréttavefjar CNN í gær.
Hópurinn notaði stjörnusjónauka
í Chile og Ástralíu og fann stjörnu-
þokur sem eru í um það bil 10.800
milljón ljósára fjarlægð frá jörðu, að
því er fram kom í yfirlýsingu frá
rannsóknadeild Australian National
University í stjörnufræði og stjarn-
eðlisfræði.
Þar sem ljósið fer 9,5 billjónir
kílómetra á einu ljósári sáu vísinda-
mennirnir stjörnuþokurnar eins og
þær voru fyrir 10,8 milljörðum ára,
að því er CNN hefur eftir vísinda-
mönnunum. Talið er að alheimurinn
hafi myndast í Stóra hvelli um það
bil þremur milljörðum ára áður –
fyrir um 13,7 milljörðum ára –
þannig að uppgötvun vísindamann-
anna getur gefið vísbendingar um
hvað gerðist í alheiminum þegar
aldur hans var aðeins fimmtungur
af núverandi aldri hans samkvæmt
kenningunum.
Þrjátíu og sjö björtustu stjörnu-
þokurnar á þessu fjarlæga svæði í
alheiminum fundust, meðal annars
dulstirni, en líklega skipta stjörnu-
þokurnar þúsundum í sama
strengnum, að sögn Pauls Francis,
sem stjórnar rannsókn vísinda-
mannanna.
Í engum af þeim tölvuhermilíkön-
um sem búin hafa verið til er gert
ráð fyrir því að svo stór strengur
stjörnuþokna hafi getað myndast
svo snemma eftir að alheimurinn
varð til samkvæmt núverandi kenn-
ingum um þróun hans. Francis seg-
ir að stjarneðlisfræðingar þurfi því
að endurskoða kenningar sínar um
upphaf alheimsins.
Geimvísindastofnun Bandaríkj-
anna, NASA, og Australian Nation-
al University í Canberra stóðu
straum af kostnaðinum en vísinda-
mönnunum var ekki leyft að nota
stjörnusjónauka í Bandaríkjunum
þar sem margir þarlendir stjarn-
fræðingar höfðu ekki trú á því að
rannsóknin bæri árangur og töldu
það ómögulegt af tæknilegum
ástæðum, að sögn áströlsku vísinda-
mannanna.
Stjörnuþokur vekja spurn-
ingar um Stóra hvell
Reuters
Stjörnuþokan NGC 4603 séð í gegnum Hubble-geimstjörnusjónauka NASA. Fundur hóps stjarnfræðinga á fjarlægum
stjörnuþokum kann að kalla á endurskoðun kenninga um upphaf alheimsins.
Vísindamenn fundu mjög fjarlægar stjörnuþokur
PAUL Martin, nýr forsætisráðherraKanada, hefur ekkert verið að tví-nóna við hlutina; hann er búinn aðstokka rækilega upp í ríkisstjórn-inni, frysta öll ríkisútgjöld til að
koma í veg fyrir fjárlagahalla og kynna ýmis ný
stefnumál. Atorkusemin þarf þó kannski ekki
að koma á óvart, Paul Martin er búinn að bíða
þess í mörg ár að taka við af hinum þaulsetna
Jean Chretien sem forsætisráðherra.
Martin er fyrrverandi fjármálaráðherra
Kanada. Hann var áður náinn samstarfsmaður
Chretiens en síðan slettist upp á vinskapinn og
hann vék úr stjórn. Í nóvember var hann valinn
til að taka við af Chretien sem leiðtogi Frjáls-
lynda flokksins og 12. desember sl. tók hann
við sem forsætisráðherra. Gefa fyrstu dagar
hans í embætti til kynna að hann vilji draga
skýra línu milli sinnar stjórnar og þeirrar sem
forveri hans fór fyrir.
Chretien hafði fyrir margt löngu tilkynnt
brotthvarf sitt úr framlínu kanadískra stjórn-
mála. Hann sat í forsætisráðherrastólnum í tíu
ár, var öllu lengra til vinstri en Martin og virt-
ist undir það síðasta hreinlega gangast upp í
því að andmæla stefnu bandarískra stjórn-
valda. Hann beitti sér t.a.m. fyrir lagasetningu
er felur í sér að ekki mun lengur vera ólöglegt
að eiga kannabisefni og þá hafa verið sett lög
sem heimila hjónabönd samkynhneigðra.
Skýrasta dæmið tengist þó Íraksstríðinu.
Chretien var á móti innrás Breta og Banda-
ríkjamanna og lá ekki á þeim skoðunum sínum.
Paul Martin segist fyrir sitt leyti hafa verið
sammála því að Kanada ætti ekki að taka þátt í
herförinni í Írak. Hann telur hins vegar að fara
hefði mátt fínna í hlutina þegar afstaða Kan-
adastjórnar var kynnt. „Vandinn fólst í því
hvernig Kanada kom afstöðu sinni til skila [...].
Þó að við værum ekki sammála ákvörðun Breta
og Bandaríkjamanna þá eru vinasambönd okk-
ar við þessar þjóðir sterk og djúpstæð.“
Martin tekur fram að hvað varðar breyting-
ar á eiturlyfjalöggjöfinni sé ekki um það að
ræða að verið sé að lögleiða maríjúana. „Við er-
um bara að segja að það sé ekkert vit í því að
ung manneskja, sem tekin er með lítið magn,
sé á sakaskrá það sem eftir er. Við erum að tala
um að beita frekar sektum. Það kynni að vera
líklegra til að hafa fyrirbyggjandi áhrif.“
Heilbrigðismál á forgangslista
Martin skipaði tuttugu nýja ráðherra í rík-
isstjórn þegar hann tók við fyrir þremur vikum
en alls sitja 39 í stjórn hans. Að auki fengu að-
eins örfáir þeirra, sem sitja áfram í stjórn, að
halda þeim embættum, sem þeir höfðu undir
það síðasta hjá Chretien. Er því óhætt að segja
að Martin hafi stokkað upp í stjórn Frjálslynda
flokksins.
Martin er ósammála þeim sem segja að sú
frysting útgjalda, sem hann hefur fyrirskipað,
þýði að hann hafi tekið upp á sína arma stefnu-
mál íhaldsmanna. „Ég tel það ekki hægri
stefnu þó að menn sýni forsjálni í fjármálum og
reyni að tryggja að ekki sé halli á ríkissjóði,“
segir Marin. „Ég tel það einfaldlega skynsam-
lega stjórnarstefnu. Forgangsmál okkar eru
heilbrigðismálin, betri menntun og að tryggja
að Kanada leiki hlutverk á heimsvísu við að
takast á við þá misskiptingu sem hefur fylgt al-
þjóðavæðingunni.“
Martin mun þurfa að fara varlega í tilraun-
um sínum til að bæta samskiptin við stjórnvöld
í Washington enda er Kanadamönnum afar illa
við að virka sem taglhnýtingar hins volduga
nágranna í suðri. „Það ætti enginn að líta á vin-
áttutengslin sem sjálfgefin, hvorki hér né í
Bandaríkjunum,“ segir Martin. „Forsætisráð-
herra Kanada mun verja kanadíska hagsmuni.
Það hlýtur að vera mitt meginverkefni. En ég
tel að þetta megi gera á uppbyggilegan hátt.“
Kanada í forystuhlutverki
Martin vill sem fyrr segir að Kanada leiki
stórt hlutverk í því verkefni að hjálpa íbúum fá-
tækra ríkja að takast á við afleiðingar alþjóða-
væðingar. Hefur hann heitið því að tryggja
þeim sem þjást af alnæmi, malaríu eða berkl-
um í þróunarlöndunum aðgang að nauðsynleg-
um lyfjum. „Hvað varðar baráttuna gegn fá-
tækt, vandamálin er tengjast flutningum
flóttafólks, útbreiðslu sjúkdóma, þá þurfum við
að gera meira en bara tala um heimsþorpið
svokallaða, við þurfum að takast á við þau
vandamál sem þar blasa raunverulega við,“
segir Martin. „Við þurfum að horfast í augu við
að sumir hlutir koma öllum mönnum við. Að
það sé siðferðilega óviðunandi að fólki sé ekki
tryggður aðgangur að góðum lyfjum. Kanada
hefur tekið forystu hvað þessi mál varðar.“
Martin tekur til hendinni
Nýr forsætisráðherra stokkar rækilega upp í ríkisstjórn Kanada og fyrirskipar að útgjöld ríkisins skuli fryst
Toronto. The Washington Post.
’ Ég tel það ekki hægristefnu þó að menn sýni
forsjálni í fjármálum og
reyni að tryggja að ekki sé
halli á ríkissjóði. ‘
Reuters
Paul Martin, nýr forsætisráðherra Kanada, hefur stokkað rækilega upp í ríkisstjórn sinni. Hann hefur
m.a. skipað 20 nýja ráðherra, auk þess sem aðeins örfáir fengu að halda þeim embættum sem þeir
höfðu undir stjórn Chretien.
MARGT bendir til þess að Banda-
ríkjamenn muni draga brynsveitir
sínar frá Þýskalandi þegar hafist
verður handa við að endurskipu-
leggja uppbyggingu bandaríska
heraflans um heim allan, en hvorki
hafa verið teknar endanlegar
ákvarðanir, né tilgreindar
ákveðnar sveitir, herstöðvar eða
tímasetningar, að því er Paul
Swiergosz, talsmaður bandaríska
varnarmálaráðuneytisins, sagði á
föstudag.
Dagblaðið Wall Street Journal
greindi frá því að Douglas Feith,
helsti ráðgjafi varnarmálaráðu-
neytisins, hefði sagt þýskum emb-
ættismönnum í desember að bryn-
sveitir yrðu kvaddar á braut 2005
og 2006. Swiergosz sagði að Marc
Grossman, aðstoðarutanríkisráð-
herra, hefði rætt við Þjóðverja í
desember, en ekki Feith, og hvorki
hefði verið talað um dagsetningar
né fjölda hermanna. „Hann sagði
að verið gæti að eitthvað af bryn-
sveitunum færi, það er líklegt,“
sagði Swiergosz. „En hann nefndi
ekki ákveðnar herstöðvar, her-
deildir eða tímasetningar.“
70 þúsund bandarískir hermenn
eru í Þýskalandi, fleiri en í nokkru
öðru Evrópuríki. Þar á meðal er
fyrsta bryndeildin og fyrsta land-
deildin, um 30 þúsund hermenn,
sem nú eru staddar í Írak. Swier-
gosz og aðrir háttsettir embætt-
ismenn í varnarmálaráðuneytinu
sögðu að Bandaríkjamenn væru
enn að ráðfæra sig við bandamenn
vegna endurskoðunar á staðsetn-
ingu Bandaríkjahers og engar
ákvarðanir hefðu verið teknar.
Talsmaðurinn sagði að sérstakar
viðræður færu nú fram við Tyrki
um afnot af Incirlik flugherstöðinni
til að flytja hermenn til og frá Írak,
en í þeim efnum hefðu heldur ekki
verið teknar neinar ákvarðanir.
Ronald Foglesong, herforingi í
flughernum, sagði hins vegar við
blaðamenn í liðinni viku að flugher-
inn hefði undanfarið notað Incirlik-
stöðina fyrir eldsneytis- og birgða-
vélar á leið til og frá Írak. Fogle-
song var nýverið í Írak til
viðræðna um þessi mál og sagði
hann að Bandaríkjamenn vildu
einnig hafa aðgang að æfingasvæð-
um í Tyrklandi.
Bandaríkjamenn ítreka að end-
urskipulagning herjanna muni taka
nokkur ár, en markmiðið er að her-
aflinn sé í stöðu til að bregðast við
með hraði hvar sem er í heiminum.
Fremur en að halda í brynsveitir á
borð við þær sem stóðu gráar fyrir
járnum á sléttum Evrópu and-
spænis Sovétmönnum í kalda stríð-
inu er hugmyndin að notast við
hersveitir, sem hafi bækistöðvar í
Bandaríkjunum, en skiptist á að
fara til herstöðva í Austur- og Suð-
ur-Evrópu þar sem þær verði nær
stöðum þar sem búast megi við
ólgu. Þó megi búast við því að stór-
ar miðstöðvar verði áfram í Evr-
ópu. Foglesong benti á það að
Bandaríkjamenn væru um þessar
mundir að leggja mikið fé í fram-
kvæmdir við flugherstöðina í Ram-
stein og Spangdahlem í Þýska-
landi. „Ég get ekki ímyndað mér
að við séum að fjárfesta meira í
nokkurri annarri flugherstöð á
þessari stundu,“ sagði hann.
Hann sagði að meðal annars yrði
herstyrkurinn í Evrópu metinn út
frá því hvað hann gæti brugðist
hratt við í bráðatilviki og benti á að
dýrara væri að flytja herafla frá
Bandaríkjunum, en hafa hann nær
vettvangi. Foglesong dró í efa að
dregið yrði meira úr styrk orrustu-
flugsveita en orðið væri. Á áratug
hefði þeim fækkað úr 12 í tvær og
hálfa. Hins vegar hefur AFP eftir
háttsettum embættismanni í sjó-
hernum að svo geti farið að banda-
ríski sjóherinn flytji allar sínar að-
gerðir í Evrópu undir hatt
höfuðstöðva sjötta flotans á Ítalíu.
Líklegt að brynsveit-
ir fari frá Þýskalandi
Washington. AFP.