Morgunblaðið - 08.02.2004, Qupperneq 50

Morgunblaðið - 08.02.2004, Qupperneq 50
SKOÐUN 50 SUNNUDAGUR 8. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ Tvíhyggja SVEIFLUR milli tveggja and- stæðra póla eru hluti af tvískautóttu eðli tilverunnar. Pól- arnir tveir eru hvor fyrir sig undirstaða hvor annars. Það væri enginn dagur án næt- ur, ekkert hvítt án svarts osfrv. Samfélag manna er í okkar landi samansett af þremur grunneiningum: Rík- isvaldi (öll þrjú sviðin), Frjálsum markaði og Borgaralegu sam- félagi. Í þessu sam- félagi manna eru svo iðulega dregnar línur. Hversu langt við sem samfélag getum sam- þykkt nálgun að pól- unum án þess að sú nálgun falli utan þess sem er sam-félagslega samþykkt og við- urkennt sem „norm“ sem endurspeglast í lögum, reglum, og við- teknum gildum og við- miðum samfélagsins. Hvar og hvernig liggur þá hinn fé- lags-hagfræðilegi (socio-economic) rammi, á hverju er hann byggður og hver ber ábyrgð á smíði hans? Er hann byggður á kantískri vís- indahyggju, afsprengi kristinnar trúar, krógi öflugra markaðs „hag- vaxtar- og gróða-þarfa“, eða dyggða húmanisma og getur verið að und- irstaða hans og allra meðvitaðra afla sem móta hann sé ómeðvitað, breyskt eðli mannanna? Hvaða ein- ing af fyrrgreindum þremur ein- ingum samfélagsins hefur mest mót- unaráhrif á rammann og þá væntanlega breytni manna innan hans? Heilbrigt kerfi Nú er það ætlan mín í þessum grein- arstúf að horfa sérstaklega á heil- brigðiskerfið í þessu „dualíska“ sam- hengi, en það verður ekki svo glatt einangrað frá samfélaginu þó annað mætti halda í ljósi þess sem birst hefur á síðum þessa blaðs að und- anförnu. Kerfi heilbrigðis snýst ekki einungis um krónur, rekstr- arumhverfi, samlegðaráhrif eða samninga við sérfræðinga. Það er ekki kerfið sjálft sem er aðalvanda- málið. Það er ranghugsunin sem snýst um að eina leiðin til að taka á auknum heilbrigðisvanda, eða er ekki best að tala um veikindavanda, landsmanna sé að glíma við afleið- ingar (vandann) án þess að reyna um of að móta félags-hagfræðirammann sem stór hluti orsakanna sprettur úr. Það eru orsakaþættirnir sem að stórum hluta leiða til þeirra afleið- inga sem kerfið þarf svo að takast á við. Orsakir sem hinn félags- hagfræðilegi rammi og einingarnar þrjár eiga þátt í að móta. Það er hið íslenska samfélag sem nú býr við ný- frjálshyggju og mark- aðsvæðingu sem er sá „external“ orsakavald- ur heilsufarsvanda sem við getum átt við. Ef horft er til heilbrigðis og veikinda sem and- stæðna á tvískauta pól- um og veikindi séu eitt- hvað sem allir vilja forðast og öll samfélög vilja vera án þá hlýtur að vera hægt að álykta að heilbrigðiskerfið eigi og vilji stefna að því að eyða sjálfu sér. Stefni að þeirri út- ópísku mynd að allir séu heilbrigðir. Heilbrigð tvíhyggja Nú langar mig að líta á líðan, þ.e. veikindi og heilbrigði sem fasta (health quotient =HQ) sem staðsettur er á hlutlægri mælistiku líkri og þeirri sem sett er upp á mynd A, og að sá fasti sé ávallt hjá hverjum og einum ein- staklingi sambland af heilsu og veik- indum. Hámark veikinda, eða ójafnvægis (dis-ease) er á öðrum endanum en hámarkað jafnvægi (ease) er hinn póllinn. Huglæg líðan einstaklings í samfélagi endurspeglast alltaf af hlutfalli jafnvægis og ójafnvægis í hlutlægum fasta (HQ). Þessi líðan er svo greind með huglægum greining- arkerfum læknavísindanna og hug- lægri þekkingu lækna en skilar sér sem hlutlæg útkoma, m.ö.o. sem greindur sjúkdómur eða heilbrigði. Hvar línan (DSM-ICD) liggur milli heilbrigðis og sjúkdóms mótast af fræðum læknavísindanna en hlýtur að vera mjög huglæg að því gefnu að bæði greiningarkerfi læknavísind- anna er huglæg breyta og þeim er beitt á huglægan hátt. Staða lín- unnar ákvarðast einnig af félags- hagfræðilega rammanum og hvernig hann í pólitísku hugmyndafræðilegu landslagi er mótaður. Hvað er það þá sem hefur áhrif á hvar línan ligg- ur og hverjir hagnast á tilfærslu hennar? Módelin tvö Það eru tvö módel sem liggja til grundvallar því hvernig tekið er á heilsu manna og heilsufarsbrestum. Bæði eiga rætur sínar að rekja til Forn-Grikkja og endurspegla tvo ólíka póla sem síðar í mannkynssög- unni má finna í skilgreiningum John’s Locke á þeim tveimur grein- um annars vegar einstaklingshyggju og hins vegar samhyggju (collectiv- ism) sem sprottnar eru af sama meiði. Gríski guðinn Asclepius er tákngervingur annars pólsins og dóttir hans Hygieia hins. Munur þessara ólíku módela liggur í því að módel læknavísindanna (Asclepius) liggur í kantískri vísindanálgun, eða að taka á vandanum eftir að hann er kominn upp á hlutlægan hátt og beita læknisfræðilegri pathíólógíu og hlutlægum aðferðum á meðan hitt módelið (Hygieia) leggur áherslu á félags-hagfræðilega orska- þætti og hvernig megi búa samfélag manna þannig úr garði að samlegð- arhlutfall heilsu allra (maximised collective HQ) sé sem hæst, þar sem lögð er áhersla á félgas- og hag- fræðilega þætti svo sem húsakost, atvinnuleysi, fátækt og almennan velferð. Um þessi tvo módel, lækn- isfræðimódelið og félags-hag- fræðilega módelið er tekist á nú á tímum. Á öðru módelinu græðir markaðurinn meira en hinu. Annað byggist á aðfleiðingum veikinda á meðan hitt snýst um orsakavalda heilsu. Annað snýst um kantísk hlut- læg náttúruvísindi en hitt huglæg fé- lagsvísindi. Annað einblínir á ein- staklinginn á meðan hitt snýr meira að samlegðarhag félagsins; sam- félagsins. Af þessum módelum eru sprottinn umdeild hugtök eins og sjúkdómavæðing og pillutengdar forvarnir (forvarnafaraldur) sem bæði náttúru- og félagsvísndamenn s.s. Ivan Illich, Rene Dubos, Robert Laing, Aaron Antonovsky, Michael Fiztpatrik ofl. ásamt Jóhanni Ágúst Sigurðssyni hér heima hafa mótað og tekist á um. Það er ljóst að grein- ar þessara tveggja ólíku að- ferðafræða við að takast á við heilsu- far manna eru sprottnar frá skilgreiningum á sameiginlegum meiði John’s Locke um eðli sam- félaga og eiga sér því djúpa pólitíska skírskotun. Mig langar aðeins að færa þessi módel nær okkur í tíma og hver mín sýn er á átök milli þess- ara tveggja nálganna í samtíma okk- ar á Íslandi. „Þarfir“ og fullnæging Í maí sl. skrifaði undirritaður grein í þetta ágæta blað um hagfræði ham- ingjunnar. Þar komu fram nið- urstöður ráðstefnu hagfræðinga í Mílan með nóbelsverðlaunahafann í hagfræði 2002 sálfræðinginn Daniel Kahneman í fararbroddi, þess eðlis að hagvöxtur og hamingja héldust ekki í hendur og að eina leiðin til að viðhalda hagvexti en jafnframt öðl- ast aukna verga þjóðarhamingju sem fylgdi hagvextinum væri að þeir betur efnuðu gæfu meira til sam- félagsins og sam-neyslunnar. Á okk- ar tímum virðist þessi samfélags- væna hugsun í ætt við trúarlegt sið- ferði skjóta skökku við þar sem einstaklingurinn virðist sam- félaginu ofar. Getur verið að frjáls- hyggjan og hinn frjálsi markaður hafi að einhverju leyti stuðlað að aukinni einstaklingsvæðingu? Mark- aðurinn græðir jú óumdeilanlega meira á stökum einingum manna en hópi manna í samneyslu. Eru gróða- sjónarmið markaðarins andstæð sam-félagi? Nærist markaðurinn ekki á ójafnvægi (dis-ease) sem er sam-félaginu og allri einingu óhag- Eftir Héðin Unnsteinsson ’Auk þess erþað morgunljóst að fyrir mark- aðinn er meira upp úr veik- indum að hafa en heilli brá.‘ Héðinn Unnsteinsson Af heilu brigði og hálfu Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433 Opið virka daga 10-18, laugardaga 11-15 Föt fyrir allar konur Til leigu mjög glæsilegt skrif- stofu- og þjónusturými sem er á götuhæð, með gluggum á 3 vegu. Húsnæðið er fullinnréttað á vandaðan hátt og eru með innkeyrsluhurðum. Um er að ræð 2 einingar sem skiptast í 168 fm og 216 fm. Laust nú þegar. Upplýsingar gefa Fjárfesting fasteignasala í sima 562 4250 og Gunnar í síma 693 7310. ASKALIND – KÓPAVOGUR FJÁRFESTING FASTEIGNASALA ehf. Sími 562 4250 • Borgartúni 31 • www.fjarfest.is Hilmar Óskarsson, Guðjón Sigurjónsson, Rósa Guðmundsdóttir. Lögfr.: Pétur Þ. Sigurðsson hrl. Til leigu Um er að ræða glæsilega 138 fm efri sérhæð í tvíbýli ásamt 33 fm nýstandsettum bílskúr á frábærum stað í Norðurbæ Hafnarfjarðar. Hæðin skiptist í 2 rúmgóðar stofur með arni. 2 til 3 svefn- herbergi (búið er að opna á milli 2ja herb. ekkert mál að breyta aftur í 2 herb.) á sér gangi. Tvennar svalir. Húsið stendur á frábærum stað stutt frá skól- anum. Stutt í alla þjónustu. Áhv. byggingasj. 2,7 millj. Verð 18,9 millj. Gjörið svo vel að líta inn Sigrún og Gísli taka vel á móti ykkur. Sími 568 5556 BREIÐVANGUR 40 OPIÐ HÚS Í DAG, SUNNUDAG, MILLI KL. 14 OG 17 Veitingahús/rekstur til sölu Steikhús Selfoss Spennandi tækifæri í ört vaxandi bæ og hringiðu ferðaþjónustu á Suðurlandi. Steikhús Selfoss er fullbúið veitingahús ásamt söluskálanum Ásnum í sama húsi. Fullkomið og glæsilegt eldhús með frysti- og kæliklefa ásamt öllu lausafé sem eldhúsinu fylgir. Fallegur bar, borð og stólar í sal fyrir 46 manns. Koníaksstofa með leðursófasetti. Allt mjög nýlegt. Stærð húss 200 fm og 54 fm útipallur. Leigusamningur fylgir, einnig möguleiki að kaupa fasteignina sem stendur á eignalóð. Nánari upplýsingar á skrifstofu Árborga, Austurvegi 38, Selfossi í síma 482 4800.www.arborgir.is Austurvegi 38 • 800 Selfossi Sími 482 4800 • Fax 482 4848 arborgir@arborgir.is - www.arborgir.is Mjög gott 159 fm parhús með bílskúr. Vel skipulagt hús með góðu útsýni yfir Víðidal. Neðri hæð skiptist í forstofu, þvottahús, eldhús og gestasalerni. Efri hæð skiptist í fjögur svefnherbergi og baðherbergi. Bílskúr með hita og köldu vatni. V. 18,4 m. Verið velkomin. Sölumenn eignalistans taka vel á móti ykkur. SIGURÐUR ÖRN SIGURÐARSON, LÖGGILTUR FASTEIGNASALI www.eigna.is – eigna@eigna.is – sími 530 4600 Hólaberg 56 Opið hús, sunnudag, á milli kl. 15 og 16 Erum með í einkasölu fullinnréttað stórglæsilegt 400 fm skrifstofuhúsnæði sem getur verið til afh. strax, þrátt fyrir leigusamning sem rennur út í maí 2004. Húsnæðið er vel skipulagt með fjölda lokaðra skrifstofa í bland við opið vinnurými. Auðvelt að breyta og aðlaga veggjakerfi nýrri starfsemi. Fullkomið fundarherbergi, móttaka og eldhús m. góðri innr. Parket. Halogenlýsing. Nýjar tölvulagnir og tölvurekki til staðar. Lyfta. Sturta. Svalir. Allt til alls - bara stinga í samband og fyrirtækið er komið á fullan snúning. Allar nánari uppl. á skrifstofu okkar. Ath. einnig kemur til greina að leigja húsnæðið. Til sölu í Hlíðasmára Sími 511 2900 Skipholti 50b, 105 Reykjavík
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.