Vísir - 11.04.1981, Blaðsíða 27

Laugardagur 11. aprll 1981
vísm
LA BOHEME
Þjóðleikhúsið:
ópera eftir Giacomo Puccini
Texti eftir G. Giacosa og L.
Illica
Frumsýning föstud. 3. april 1981
1 aðalhlutverkum: Garðar Cor-
tes (Rudolfo) Ólöf Kolbrún
Harðardóttir (Mimi) Halldór
Vilhelmsson (Marcello), Ing-
veldur Hjaltested (Musetta),
John Speight (Schaunard),
Eiður Gunnarsson (Colline),
Guðmundur Jónsson
(Alcendoro), Kristinn Halsson
(Benoit).
Mikill fjöldi aukaleikara og
söngvara
Sinfóniuhljómsveit tslands
Stjórnandi: Jean-Pierre Jac-
quillat
Leikmynd: Steinþór Sigurðsson
Lýsing: Ingvar Björnsson
Leikstjóri: Sveinn Einarsson
Aðstoðarleikstjóri: Þuriöur
Pálsdóttir
Um þessar mundir eru rétt
þrjátiu ár liðin siðan Þjóðleik-
húsið setti á svið fyrstu óperu-
sýningu sina. Siðan er mikið
vatn til sjávar runnið og ný kyn-
slóö söngvara hefur tekið við af
þeirri, sem þá bara hita og
þunga dagsins. Sú sýning þótti
nokkurt áhættuspil, enda
reynsla engin að byggja á,
hvorki um uppfærsluna sjálfa
né viðbrögð almennings við
henni. Ahyggjurnar reyndust
ástæðulausar. Sýningin
heppnaðist eins og best varð á
kosið og ekki þurfti að kvarta
undan móttökum leikhúsgesta.
Nú vita allir, að hægt er að
koma upp ágætum óperusýning-
um á Islandi, ef rétt er að þeim
staðið og framtak,vilji og fé eru
fyrir hendi. En að öðru leyti er
flest i sama farinu og áöur og
sama óvissa rikjandi um fram-
tið þessarar listgreinar á landi
hér. Að þvi verður vikið hér á
eftir.
Af þessari sýningu á La
Bohéme er það að segja i stuttu
máii að hún var um flest ákaf-
lega ánægjuleg, þó að ekki væri
hún fullkomin fremur en önnur
mannanna verk. En sparöatin-
ingur um einstök minniháttar
atriði sem eitthvaö mætti finna
að finnst mér litils verður og
ástæðulaus, næstum að segja
óviðeigandi, þegar um er að
ræðá slikt stórátak vel heppnað
um flest það sem máli skiptir.
Söngvararnir stóðu sig undan-
tekningarlaust með mikilli
prýði og komu sumir verulega á
óvart. Garðar Cortes hefur ekki
áður sungið af viðlika þrótti og
glæsibrag. Af Ólöfu K. Harðar-
dóttur er aðeins búist við þvi
besta og þaö brást ekki heldur
hér. Um Halldór Vilhelmsson
hefur mér áður fundist að hann
færðist i aukana þegar hann er
kominn i óperuhlutverk, og svo
varð einnig nú. Ingveldur
Hjaltested var hér ekki i hlut-
verki þeirrar gerðar, sem
mundi henta henni best, en lét
það ekki á sig fá og lét engan
bilbug á sér finna. John Speight
og Eiður Gunnarsson eru báðir
nýliðar i þessum hópi, en ný-
liðar, sem munar um. John er
einn af „tengdasonum Islands”,
fjölmenntaður tónlistarmaður
og ágætt tónskáld, auk þess sem
hann er reyndur söngvari, þó að
ekki hafi hann áður tekið þátt i
óperuflutningi hér. Eiður er
einn þeirra islensku söngvara,
sem hefur sest að erlendis, um
sinn að minnsta kosti, til þess að
geta helgað sig list sinni og hef-
ur starfað á meginlandinu i ára-
tug, siðustu árin við óperuna i
Aachen i Vestur-Þýskalandi.
Mjög ánægjulegt var að sjá
hann nú og heyra á heimasviði,
öruggan i fasi og fágaðan
söngvara. Þá eru ótaldir Guð-
mundur Jónsson og Kristinn
Hallsson, sem báðir stóðu i eld-
linunni, þegar Þjóðleikhúsið
setti á svið fyrstu óperusýningu
sina og hafa veriö máttarstoðir
þeirrar starfsemi alltaf siðan, —
sungu auk þess i La Bohéme i
sýningu Tónlistarfélagsins fyrir
um það bil 25 árum. Nærvera
þeirra hér, þótt i smáhlutverk-
um væri, var sérstakt fagnaöar-
efni.
Það er ekki aðeins i hópi ein-
söngvaranna sem ungt fólk
hefur tekið við af þeim sem nú
eru að reskjast. Þjóðleikhúskór-
inn virðist einnig hafa verið
„yngdur upp” og var óvenju-
lega hress og kvikur á sviðinu.
Hljómsveitin hljómaði einnig
betur en oftast áður úr undir-
djúpunum. Stjórnandinn stýrði
sinu fjölmenna liði á sviðinu og
undir þviaf mikilli röggsemi og
skörungsskap með léttleika og
gáska, þar sem það átti við en
meginhluti verksins er i þeim
tón en með viðkvæmni og trega i
lokaatriöinu, sem var mjög
fagurlega sungið og leikiö af
Ólöfu og Garðari. Astæöa er til
að nefna þau Tom Gligoroff,
Carl Billich og Agnesi Löve sem
önnuðust kórstjórn, æfingar
söng og undirleik á æfingum og
hafa sýnilega unnið mjög gott
starf.
Leikmyiidin var veglegur
rammi um1 þessa ágætu sýn-
ingu, og leikstjórnin, eftir þvi
sem ég kann að dæma um hana,
virtist mér frábærlega vel af
hendi leyst að öllu leyti, sem
teljandi máli skiptir.
Þaö má segja að þessi sýning
sé enn ein sönnun þess, að „vilji
er allt sem þarf” til þess að
koma hér upp visi að skipulegri
óperustarfsemi. Þjóðleikhúsið á
lögum samkvæmt að sýna óper-
ur og innan veggja þess er eini
staðurinn, þar sem -slikar sýn-
ingar geta farið fram með
sæmilegum hætti, þótt ýmsu sé
þar ábótavant. En Þjóðleikhús-
ið hefur hvorki söngvurum né
hljómsveit á að skipa og er m.a.
af þeirri ástæðu vanbúið að
rækja þetta hlutverk nema i
igripum. Söngvurum er það
eðlilega brennandi áhugamál að
hér verði brotið blað og tekið
myndarlega á málum. Þeir hafa
stofnað með sér samtök i þvi
skyni, tslenskuóperuna og þeim
hefur áskotnast gildur sjóður til
styrktar málefninu. Þriðji aðil-
inn sem hér þarf að koma til er
Sinfóniuhljómsveit tslands þvi
án hennar verður engin óperu-
starfsemi rekin hér um fyrir-
sjáanlega framtið.
Skipulegt samstarf þessara
þriggja stofnana er algert skil-
yrði þess og forsenda að varan-
legog viöhlitandi bótverði ráðin
á þeim vanda sem hér er við að
glima. Hver þeirra um sig er lit-
ils megnug, en sameinaðar geta
þær lyft Grettistökum. Það er ef
til vill ekki vandalaust að koma
á sliku samstarfi með þeim
hætti að allir telji sig geta við
unað. En á þaö verður aö reyna.
Ég leyfi mér að skora á hæst-
virta rikisstjórn, þá er nú situr
og hét þvi i upphafi ferils sins að
beita sér sérstaklega fyrir
framgangi menningarmála að
láta þetta mál til sin taka.
Fyrsta skrefið gæti verið að
setja á stofn samstarfsnefnd,
skipaða fulltrúum þriggja fyrr-
nefndra stofnana sem undir for-
ystu hlutlauss aðila kannaði
málið frá sem flestum hliðum
og leitaðist við að finna færar
leiðir til úrbóta. Þær leiðir eru
örugglega til. Minnumst þess,
að „vilji er allt sem þarf”.
Jón Þórarinsson
kjallaranum
Samúð hans með Vanek og
skoðanabræðrum hans hafði
alltaf undirtóna hræsni og tvi-
skinnungs jafnvel þótt hún
hljómaði vissulega sannfær-
andi. Mismæli (sem ég er að
vona að hafi verið leikbragð!),
kvef i nefi og eilif leit að vasa-
klútnum, hikstakenndur mál-
flutningur og vandræðaleg
hlaup úr einu i annað, tilgerðar-
leg umhyggja hans fyrir vellið-
an Vaneks — allt gaf þetta til
kynna óhugnalega innri spennu.
Erlingur var ómerkilegur,
barnalegur, hégómalegur en
samt aðlaðandi og vorkunnsam-
ur. Rúrik sömuleiðis náði alveg
réttum tökum á þessum mennt-
aða andófsmanni, litillátur,
hræddur og fullur vantrausts,
þar sem hann sat með skólausar
kaldar fætur og vissi ekki
hvernig hann á'tti að taka orða-
flaumi Staneks.
Ég sé ekki ástæðu til að rekja
niðurstöður þeirra félaga, til
þess er leikritið sjálft. En vist
er, að þegar mótmælaskjal frá
Tekkóslóvakiu verður næst birt
i vestrænum fjölmiðlum, mun
ég hugsa meir um þá sem ekki
skrifa undir en hina, sem skrifa.
Alla vega á annan hátt.
Einþáttungur Pavels Kohout
þótt mér siðri og hef grun um að
það sé fremur uppsetningu að
kenna en höfundi. Hér er um að
ræða mann, rithöfund úr hópi
andófsmanna, sem kemur til að
skrá hundinn sinn. Þrándur i
Götu verður viða á vegi hans:
maðurinn er upp á kant við yfir-
völd, hann er ekki i neinu félagi,
hann fullnægir ekki skilyrðum
hundamálaráðuneytisins, þ.e.
rikisins. Hundurinn getur ekki
orðið fullgildur meðlimur i sam-
félagi hunda. Enn er viðfangs-
efnið hræsni, sýndarmennska
ótta blandin samúð, sem að visu
beinist ekki að andófsmannin-
um heldur hundi hans og hund-
um landsins yfirleitt. Ýmsar
skringilegar persónur koma til
sögunnar: verkfræðingur á
eftirlaunum, sem hafði útlit
bresks lords, dóttir félaga for-
manns, sem hafði útlit vændis-
konu, félagi forstöðukona, sem
virtist geðveik, félagi frú Bláza,
sem hafði útlit elskulegrar
barnfóstru og andófsmaður,
sem reyndar leit út fyrir að
vera andófsmaöur þótt litillæti
hans keyrði nær um þverbak.
Þessi einþáttungur er fyrst og
fremst hlægilegur, spaugileg at-
vik og orðaskipti sitja i fyrir-
rúmi og á þessi spaugilegheit
hefur "'leikstjóri lagt rika á-
herslu. Svo rika, að sýningin
verður farsakennd og brodd-
laus. Dágóð skemmtun. Vissu-
lega skrýtla á kostnað flokksins
og skrifstofubáknsins en meö
alvarlegu ivafi, sem ég veit ekki
hvort ég er ein um að missa þvi
sem næst alveg af. Leikararnir
og leikstjórinn virtust mér ekki
þekkja nægilega til þeirra
mannvera, sem þeir voru að
lýsa, né til þeirrar sögu, sem i
rauninni var verið að segja.
Þeir fóru yfir markið, leikurinn
var of hátt stemmdur. Um um-
búnað sýninganna beggja er
ekki annað hægt að segja en að
hann virtist sannfærandi. Þýð-
ing Jóns Gunnarssonar hljóm-
aði sérstaklega vel. Þó sýnist
jafnvel ljósara en oft áður að
orðin huglægur og hlutlægur
eru ekki fullnægjandi þýðing á
subjectiv og objectiv en þar er
auð vitað ekki Jóni aö kenna.
27
hvað, hvar..?
John Neville (Tommy Lee Jones) Ieiöbeinir Láru Mars (Faye
Dunaway) I skotfimi.
Páskamynd Nýja BIós,
Maöurinn meö járngrimuna er
að hluta byggð á sögu Alexand-
ers Dumas. Með aöalhlutverk
fara feðgarnir Loyd og Beau
Bridges og leikkonurnar Ursula
Andress og Silvia Cristel. Karl-
mennimir taka til hendinni viö
slagsmál og skylmingar, en
friðar frúr flækja allan mála-
rekstur kappanna. Þetta ætti aö
vera bærileg afþreying fyrir þá
sem hafa gaman af ævintýra-
myndum...
Tónabló sýnir Háriö marg-
fræga liklega enn um helgina,
en kvikmyndahúsið mun aö lik-
indum fá Hri'ngadrottins sögu
(The Lord of the Rings) til sýn-
ingar um páskana. Þetta er
skemmtileg teiknimynd byggð á
vinsælum sögum J.R.R.
Tolkiens... Times Square I
Regnboganum fjallar um tvær
stúlkur, lif þeírra meðal ann-
arra unglinga, pönkið og rokkið
og afskipti fullorðinna af þeim
stallsystrum...
1 Regnboganum gefst enn
tækifæri til aö sjá Fllamanninn
einhverja ágætustu mynd sem
hingaö hefur borist i langan
tima. I henni er sagt frá lifi og
dauöa viöundursins Johns
Merricks. I þessarri svart-hvitu
mynd David Lynch svifur and-
rUmsloft fyrstu hryllingsmynd-
anna yfir vötnunum, en athygli
áhorfandans er beint að áköfum
áhuga nUtfmamanna fyrir hinu
afbrigðilega og óeölilega.
Myndin er væmnislaus frásögn
af tilfinningallfi þess sem
sjálfurer viðundur... Laugarás-
bló sýnir Punktur punktur
komrna strik, kvikmyndina um
æsku Andra Haraldssonar.
Sólveig K
Jónsdóttir
skrifar
Andri og félagar hans braila sitt
af hverju, en myndin fjallar þó
ekki fyrst og fremst um ein-
staklinginn heldur dregur upp
myndirUr islensku þjóöfélagi á
árunum 1947-1963. Kvikmyndin
hefur fleira sér til ágætis en
skemmtanagildi en er þó
framaröðru allra spaugilegasta
gamanmynd... Gamla Blósýnir
ófrcskjuna, hrollvekju i anda
Þokunnar eftir John Carpenter
sem kvikmyndahúsið sýndi
siðastiiöiö haust. Einhverjir
ættu aðgeta hrokkið við i Gamla
Bfói... Boddy Deerficld með A1
Pacino i aðalhlutverki er á
boöstólum.i Austurbæjarbiói en
þetta er litt þekkt mynd hins
fræga leikara... Borgarbióiö
sýnir Dauðaflugiö, dæmigerða
stórslysamynd, nú er það Con-
cord sem farast á með manni og
mús...
SKJ
Stjörnubíó: Augu Láru
M ars
Leikstjóri: Irvin Kershner.
Aöalleikarar: Faye Dunaway,
Tommy Lee Jones, Bandarisk
árgerð 1979.
John Carpender, höfundur
handritsins að „Augu.Láru
Mars” gerir það ekki enda-
sleppt viö hryllingsmyndirnar
en bíógestir muna eflaust eftir
kvikmyndum hans „Þokan” og
„Arás á lögreglustöö 13”.
„Augu Láru Mars” er firna vel
tekin og leikin og atburðarásin
þrælspennandi ef frá eru talin
nokkur klaufaleg ástaratriöi.
Myndin fjallar úm tiskuljós-
myndarann Láru Mars sem
skyndilega er altekin skyggni-
GoIIum ræöst á Sam og reynir
aö ná hringnum eftirsótta I
Hringadrottinssögu.
gáfu. Söguþráöurinn snýst fram
og aftur um skelfingu Láru
vegna sýnánna og spurninguna
um það hver sé bófinn i bió-
myndinni. I myndinni kemur
fram örlítil siðaboöskapur varð-
andi ofbeldi en verður léttvægur
fundinn. Flestum ætti að takast
að hrökkva sæmilega i kút tvis-
var til þrisvar sinnum meðan á
sýningur myndarinnar stendur
og fyllast óhug og viðbjóöi allt
aö fjórum sinnum. Sumum
finnst.þetta alveg nóg, en aðrir
gera enn meiri kröfur til
hryllingsmyndar.
Háskólabió: 39 þrep
Leikstjóri: Don Sharp. Aðal-
leikarar: Robert Powell, Eric
Porter og David Warner. Bresk,
árgerö 1978.
Kvikmyndin 39 þrep byggir á
samnefndri skáldsögu eftir
John Buchan. Myndin sem nú er
sýnd i Háskólabiói er sú þriðja
er gerð er eftir sögunni en Al-
fred Hitchcock tók söguna
fyrstur til .meðferöar 1935. „39
þrep” Sharps þykir ná vel fram
anda hinnar upphaflegu sögu
um ódæði og samsæri undir
sléttu og felldu yfirborði áranna
kringum fyrrl heimsstyrjöld.
Aðalpersónan Hannay, ratar i
margskonar erfiðleika og fer
viða, um London. Skotland og
Kent. Ekkert vantar á hraða og
spennu i uppbyggingu myndar-
innar, en ef til vill hefði enn
verið hægt aö auka á eftir-
væntirguna með þvi að leyna
þvi hverjir illvirkjarnir eru þar
til undir lokin. Kvikmyndataka
Johns Coquillion er viða
snilidarleg og mörg atriði
myndarinnar minna á meistara
Hitchcock, t.d. lokaatriðið þeg-
ar Hannay hangir á minútuvisi
Big Ben. „39 þrep” er i heild
hressilegasta sakamálamynd.