Morgunblaðið - 16.04.2004, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
„ÉG FANN kviðuggalaus hornsíli í
útikennslu við Vífilsstaðavatn með
krökkum í Garðabæ haustið 2002
en öll venjuleg hornsíli eru með
varnargadda á kviðnum. Ég tók
upp síli og ætlaði að sýna krökk-
unum kviðgaddana en þá voru eng-
ir. Þetta er eina vatnið á Íslandi þar
sem ég hef fundið kviðgaddalaus
hornsíli. Svona stofnar finnast bara
á fáum stöðum í heiminum en í Van-
couver í Kanada voru þeir einnig
með stofna sem ekki höfðu þessa
gadda og voru búnir æxla þeim
saman við hornsíli sem höfðu gadda
og notuðu þá sjávarsíli í það. En
með hornsílunum úr Vífils-
staðavatni gafst kostur á að æxla
saman miklu óskyldari tegundum
þar sem hér er allt annað svæði en
við Kyrrhafið,“ segir Bjarni Jónsson
forstöðumaður Norðurlandsdeildar
Veiðimálastofnunar.
„Það eru sömu
genin sem
stjórna kviðgödd-
unum í hornsíl-
unum og stjórna
þroskun aft-
urlappa hjá mús-
um. Það sem
gerðist hjá horn-
sílunum í Vífils-
staðavatni þegar
kviðuggarnir hurfu af þeim er sama
og gerðist væntanlega hjá hvölum
eða höfrungum þegar þeir gerðust
sjávardýr og misstu útlimi eða þeg-
ar slöngur misstu lappirnar.“
Bjarni segir að menn hafi viljað
vita hversu mörg gen eða hvort eitt
ákveðið gen stjórnaði þessari
breytingu. Með rannsóknunum á
hornsílunum hefði fundist eitt
meginsvæði á litningnum sem
stjórnaði þessu en áður hefðu menn
talið að þetta væru mun flóknara.
„Það er á nákvæmlega sama stað
og á tilraunamúsunum og í hornsíl-
unum sem bendir til þess að við höf-
um staðsett gen sem stjórna þrosk-
un aftari útlima hjá hryggdýrum,
þ.m.t. í mönnum. Það er aðal-
uppgötvunin,“ segir Bjarni.
Bjarna segir hornsílastofninn í
Vífilsstaðavatni og þá í Kanada
vera mjög ólíka erfðafræðilega.
„Við gátum sýnt fram á að þetta
[missir gaddanna] gerðist með sama
hættti, þ.e. að það væru sömu genin
sem voru þarna að verki. Þetta var
raunverulega það sem þurfti til þess
að klára dæmið. Þarna var komin
óháð staðfesting á því sem menn
voru spá út frá fyrri rannsóknum.
En með því að æxla saman sílunum
úr Vífilsstaðavatni við þau kan-
adísku var eiginlega komin sönn-
unin sem menn voru að leita að.“
„Ætlaði að sýna
krökkunum kviðgaddana“
Bjarni Jónsson
KVIÐUGGALAUS hornsíli sem
Bjarni Jónsson forstöðumaður
Norðurlandsdeildar veiðimálastofn-
unar og nemendur hans fundu í Víf-
ilsstaðavatni haustið 2002 hafa orðið
til þess að varpa ljósi á þróun í dýra-
ríkinu og þá hvernig breyting í vænt-
anlega aðeins einu geni hafi orðið til
þess að hvalir, höfrungar, snákar,
sumar smáeðlur og fiskar misstu aft-
urlimi eða ugga.
Frá þessu er greint í nýrri vísinda-
grein í tímaritinu Nature í gær sem
Bjarni er meðhöfundur að og hafa
ýmsir erlendir fjölmiðlar einnig
greint frá niðurstöðunum.
Rannsóknirnar voru unnar af vís-
indamönnum við Stanford-háskóla í
Kaliforníu, háskólanum í British
Columbia og Fred Hutchinson
krabbameinsrannsóknarstöðinni en
segja má að Bjarni og og hornsílin
kviðuggalausu í Vífilsstaðavatni hafi
lagt til þær niðurstöður sem upp á
vantaði en margir aðrir háskólar
hafa einnig keppst við að reyna að
sýna fram á svipaðar niðurstöður.
Í frétt frá Stanford-háskólanum
segir að rannsóknirnar á hornsílun-
um hafi leitt í ljós að aðeins þurfi
breytingu í einu geni til þess að valda
missi afturlima. Sýnt hafði verið
fram á að breytingar á þessu geni í
rottum leiddu til minnkunar útlima
en þær dóu skömmu eftir fæðingu.
Umdeilt hefur verið hvernig dýr
hafa misst útlimi þar sem verulegar
genabreytingar hafa orðið á þeim og
því erfitt að staðsetja gen sem ollu
útlimamissinum.
Þegar ferskvatnssílunum kvið-
uggalausu frá Kanada og þeim kvið-
uggalausu úr Vífilsstaðavatni var
blandað saman hafi aftur á móti orð-
ið til afkvæmi sem voru nákvæmlega
eins og foreldrar þeirra, þ.e. án kvið-
gadds, og skiptir sú niðurstaða miklu
máli þar sem þessir stofnar eru víðs
fjarri hvor öðrum og hafa þróast
hvor á sínum stað í þúsundir ára.
Þykir þetta benda til þess að eitt og
sama genið hafi valdið því í báðum
stofnum að kviðgaddar hurfu af
hornsílunum.
Hornsíli í Vífilsstaðavatni
varpa ljósi á þróun spendýra
Morgunblaðið/Jim Smart
Hópur nemenda við rannsóknir við Vífilsstaðavatn með Bjarna Jónssyni.
FULLTRÚAR Rafiðnaðarsam-
bands Íslands, RSÍ, og Samtaka
atvinnulífsins skrifuðu undir nýj-
an kjarasamning í fyrrinótt. Fyrir
páska hafði tekist að ná ramma-
samkomulagi um helstu atriði
samningsins, svo sem hækkun
lægstu launa á samningstímanum,
og á miðvikudag settust samn-
inganefndir aftur að verki og luku
því um kl. hálftvö í fyrrinótt. Guð-
mundur Gunnarsson, formaður
RSÍ, segir að helstu markmið raf-
iðnaðarmanna hafi verið að færa
lágmarkslaun nær raunlaunum og
hafi flest markmið í þeim efnum
náðst. Kveðst hann þokkalega
ánægður með samninginn.
Almennar hækkanir þær
sömu og hjá öðrum
Samningstíminn er til ársloka
2007. Gildir hann fyrir um helm-
ing félagsmanna í RSÍ eða um tvö
þúsund rafiðnaðarmenn. Almenn-
ar launahækkanir eru þær sömu
og í öðrum samningum sem gerð-
ir hafa verið að undanförnu eða
3,25% frá 5. apríl, 3% frá byrjun
næsta árs, 2,5% frá 1. janúar 2006
og 2,25% frá 1. janúar 2007. Við
undirritun hækkar því lágmarks-
taxti rafiðnaðarmanna án sveins-
prófs í 116.227 krónur og verður
kominn í 131.820 krónur eftir síð-
ustu hækkunina. Lágmarkstaxti
rafiðnaðarmanna með sveinspróf
verður við undirritun 152.501
króna og við lok samningsins
verður hann kominn í 172.960 kr.
Taxti rafiðnaðarmanns með að
minnsta kosti 5 ára sveinspróf og
meistararéttindi verður 176.856
krónur við undirritun og hækkar í
200.582 krónur við lok samnings-
tímans.
Guðmundur undirstrikar að hér
sé um lágmarkslaun að ræða og
fjöldi félagsmanna RSÍ sé á hærri
launum. Hann segir að auk þess
að færa taxta að raunlaunum hafi
ýmis atriði kjarasamningsins ver-
ið gerð skýrari, ákvæðisvinnu-
grunnur endurskoðaður svo og
ákvæði um slysatryggingar verði
endurskoðuð til hækkunar.
Bókun um
fjölskyldustefnu
Bókun um fjölskyldustefnu er
nýmæli í samningnum og er því
beint til fyrirtækja í rafiðnaði og
starfsmanna að hugað verði að
mörkun fjölskyldustefnu til að
samræma megi sem best fjöl-
skyldulíf og vinnu. Kemur þar og
fram að slík stefna byggist á
sveigjanleika sem aukið geti
starfsánægju, framleiðni og
tryggð við vinnustað.
Framlag atvinnurekenda í sam-
tryggingarlífeyrissjóð hækkar
með sama hætti og í öðrum samn-
ingum sem náðst hafa að und-
anförnu. Hækkar framlagið í 7%
frá næstu áramótum og um leið
fellur niður skylda til að greiða
1% fast í séreignasjóð óháð fram-
lagi starfsmanna. Frá 1. janúar
2007 hækkar iðgjaldið í 8% sam-
hliða 0,45% lækkun almenns
tryggingagjalds.
Hafin er kynning á samningn-
um á fundum innan Rafiðnaðar-
sambandsins um landið allt og á
henni að ljúka í lok næstu viku.
Greiða á atkvæði um hann með
póstkosningu og verða atkvæða-
seðlar sendir út um miðja næstu
viku. Segist Guðmundur búast við
að þeir berist skrifstofu RSÍ fljót-
lega eftir aðra helgi. Verða nið-
urstöður hennar kynntar á sam-
bandsstjórnarfundi RSÍ sem
haldinn verður á Egilsstöðum 29.
og 30. apríl næstkomandi.
Formaður Rafiðnaðarsambandsins þokkalega ánægður með nýjan samning
Lágmarkslaun að mestu
færð nær raunlaunum
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
dæmdi í gær karlmann á fertugsaldri
í tveggja mánaða skilorðsbundið
fangelsi fyrir skjalafals með því að
framvísa yfirlýsingu um sjálfskuld-
arábyrgð í banka í desember 1997
sem hann vissi að var fölsuð.
Sjálfskuldarábyrgðin var lögð
fram í bankanum vegna yfirdráttar-
láns ákærða en á hana hafði verið
falsað nafn annars einstaklings sem
sjálfskuldarábyrgðarmanns.
Brotið var kært til lögreglu í júlí
2002 en í dómi héraðsdóms kemur
fram að fyrstu rannsóknaraðgerðir
lögreglunnar hafi átt sér stað rúmum
15 mánuðum síðar. Ákærði var fyrst
spurður út í kæruatriðin við skýrslu-
töku hjá lögreglu í lok október sl. og í
janúar sl. Ákæra á hendur honum í
byrjun mars og birt fyrir honum
ásamt fyrirkalli fjórum vikum seinna.
Af þeim ástæðum og að virtum
sakarferli ákærða þótti dóminum
rétt að skilorðsbinda refsingu
ákærða.
Málið dæmdi Róbert R. Spanó,
settur héraðsdómari. Verjandi
ákærða var Hilmar Ingimundarson
hrl. og sækjandi Guðjón Magnússon,
fulltrúi lögreglustjórans í Reykjavík.
Tveggja mán-
aða fangelsi
fyrir skjalafals
HÁSKÓLI Íslands mun greiða
hluta þess 500 þúsund króna
málskostnaðar sem þrír dóm-
nefndarmenn skólans í meiðyrða-
máli Bjarna F. Einarssonar forn-
leifafræðings voru nýlega dæmdir
í Hæstarétti til að greiða Bjarna.
Mun skólinn ekki taka þátt í
kostnaði nefndarmanna við
greiðslu 100 þúsund króna miska-
bóta en Hæstiréttur sneri við
dómi Héraðsdóms Reykjavíkur
og dæmdi tvenn ummæli í dóm-
nefndaráliti um Bjarna ómerk og
taldi þau röng og meiðandi. Hins
vegar mun skólinn greiða þann
kostnað sem dómnefndarmenn
urðu að greiða sínum lögmönnum.
Samkvæmt upplýsingum frá
Háskólanum fær þetta mál sömu
meðhöndlun og tvö sambærileg
mál þar sem ummæli í dómnefnd-
aráliti urðu tilefni málaferla. Í
báðum tilvikum axlaði skólinn
ábyrgð með dómnefndarmönnum
með greiðslu málskostnaðar, en
ekki miskabóta eða annarra sekta.
Kostnaður við þátttöku skólans í
kostnaði af fyrrnefndu meiðyrða-
máli hefur ekki verið tekinn sam-
an, samkvæmt upplýsingum frá
HÍ.
Háskóli Íslands tekur
þátt í málskostnaði
í meiðyrðamáli