Morgunblaðið - 16.04.2004, Blaðsíða 29

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. APRÍL 2004 29
FÉLAG um átjándu aldar fræði fagn-
ar um þessar mundir tíu ára afmæli
sínu og heldur af því tilefni afmæl-
ismálþing í Þjóðarbókhlöðu á morgun
um sögu félagsins og rannsóknir á 18.
aldar fræðum. Félagið er þvervís-
indalegt fræðafélag sem hefur að
markmiði að efla rannsóknir á sviði
18. aldar fræða og skyldra efna, bæði
hér á landi og erlendis, og hefur verið
ötult við ráðstefnu- og málþingahald
og útgáfu er tengjast málefnum 18.
aldar, ýmist eitt og sér eða í samstarfi
við aðra aðila.
„Átjánda öldin var öld mikilla
hörmunga, hamfara, hungurs, hall-
æra, farsótta og almennrar óáranar,“
segir Ragnhildur Bragadóttir, sagn-
fræðingur og formaður félagsins.
„Öldin hófst með stórubólu sem felldi
þriðjung þjóðarinnar, nálega 18.000
manns. Árin 1783–84 voru Skaft-
áreldar og móðuharðindi fylgdu svo í
kjölfar þeirra. En í myrkrinu tírði á
ljósi, því öldin markaði líka upphaf
upplýsingarinnar, hinnar fjölþjóðlegu
hugmyndastefnu, sem grundvölluð
var á skynsemishyggju og trú á getu
mannsins til að rækta hæfileika sína.
Með fræðslu hugðust boðberar upp-
lýsingarstefnunnar uppræta viðtekn-
ar venjur og skoðanir og upplýsa
menn og fræða. Þeir beittu aðferðum
náttúruvísinda til að
skoða samfélagið og
sýndu fram á náttúru-
legt jafnræði manna.
Þannig greiddu þeir
fyrir auknu frelsi,
mannúð og umburðar-
lyndi.“
Félagið öllum opið
og vel sótt
Ragnhildur segir fé-
lagið hafa fengið góðar
undirtektir frá upphafi
og samkomur á vegum
þess hafi alla jafna ver-
ið vel sóttar, til dæmis
hafi 130 manns sótt
málþing í febúar sem fjallaði um líf og
list á 18. öld. „Skráðir félagar eru 170
talsins og hafa afar mismunandi bak-
svið. Þau erindi sem haldin hafa verið
á málþingum og ráðstefnum félagsins
á tíu ára ferli þess hafa meðal annars
fjallað um menningu 18. aldar, sagn-
fræði, bókmenntir, ljóðlist, þjóðfræði,
heimspeki, vísindi, heilbrigðismál,
menntamál, atvinnumál, stjórnsýslu-
mál, ættfræði, sem og þekkta einstak-
linga,“ segir hún og bætir við að félag-
ið sé öllum opið og þar sé lögð áhersla
á að hafa framsetningu jafnt aðgengi-
lega þeim sem ekki eru sérfræðingar.
Að sögn Ragnhildar
átti dr. Ingi Sigurðsson,
prófessor í sagnfræði við
Háskóla Íslands, frum-
kvæði að stofnun félags-
ins árið 1994 og var hann
fyrsti formaður félags-
ins, en ári síðar var fé-
laginu veitt aðild að
heimssamtökum félaga
um 18. aldar fræði. „Í
fyrstu stjórn félagsins
sátu ásamt Inga, Matth-
ías Viðar Sæmundsson
heitinn, dósent í íslensk-
um bókmenntum, og
Guðrún Guðlaugsdóttir
blaðakona í fyrstu stjórn
félagsins. Svavar Sigmundsson, for-
stöðumaður Örnefnastofnunar Ís-
lands, tók við formennsku árið 1999
og gegndi því embætti til ársins
2003.“
Fræðilegar kröfur
í heiðri hafðar
Félagið heldur úti vef á slóðinni
www.akademia.is/18.oldin/ og gefur
út tímaritið Vefni á rafrænu formi á
slóðinni www.bok.hi.is/vefnir/. „Þeim
sem fást við 18. aldar fræði er boðið
að birta þar greinar um mál sem
varða þessa öld, og hér er miðað við
„langa“ 18. öld – allt frá miðri 17. öld
til miðrar 19. aldar. Vefnir er ritrýnt
tímarit, en það felur í sér að allar
greinar eru yfirlesnar af sérfræðing-
um á viðkomandi sviði, þannig að höf-
undum gefst færi á að gera á þeim
nauðsynlegar breytingar áður en þær
eru birtar. Þó að fræðilegar kröfur
séu þar mjög í heiðri hafðar, er ekki
loku fyrir það skotið að alþýðlegar
greinar fái inni, þvert á móti viljum
við hvetja fólk til að senda inn stutta
pistla eða hugleiðingar um hvað eina
sem varðar 18. öldina,“ segir Ragn-
hildur.
Afmælisþingið verður haldið í
Þjóðarbókhlöðunni á morgun og
stendur það frá kl. 13.30–16.30. Þeir
fræðimenn sem flytja erindi eru Ás-
laug Sverrisdóttir sagnfræðingur, og
nefnist fyrirlestur hennar „Félag um
átjándu aldar fræði 1994–2004“, Guð-
rún Ása Grímsdóttir sagnfræðingur,
flytur erindið „Rýnt í annála átjándu
aldar“, Þorfinnur Skúlason íslensku-
fræðingur, nefnir sitt erindi „Loðnir
lófar og loðinn björn. Eitt lítið dæmi
um stöðu rannsókna á 18. öld“ og
Skúli Sigurðsson vísindasagnfræð-
ingur flytur erindið „Arfleifð upplýs-
ingarinnar frá sjónarhóli hugmynda-
og vísindasögu“. Fundarstjóri verður
Árni Daníel Júlíusson sagnfræðingur.
Félag um átjándu aldar fræði fagnar 10 ára afmæli með málþingi
Öld hörmunga og upplýsingar
Ragnhildur Bragadóttir
LEIKLISTARSAMBAND Íslands
boðar til Leiklistarþings í Borg-
arleikhúsinu á laugardaginn kl.
14–17.
Til umræðu á þinginu að þessu
sinni er hið breytta landslag í
rekstri leikhúsa og leiklist-
arstarfsemi og hvernig menn sjá
framtíðina í þeim efnum.
Frummælendur eru Ulrich
Khuon, listrænn stjórnandi Thalia-
leikhússins í Hamborg, Þórunn
Sigurðardóttir, listrænn stjórnandi
Listahátíðar í Reykjavík, og Magn-
ús Árni Magnússon, aðstoð-
arrektor Viðskiptaháskólans á Bif-
röst.
Spurningarnar sem þau munu
velta upp og leita svara við eru
m.a.: Hver er framtíðin þegar
kemur að fjármögnun og fram-
gangi leiklistar? Munum við í
auknum mæli þurfa að leita sam-
starfs við fyrirtæki í einkarekstri?
Hver er ábyrgð opinberra aðila?
Er bandaríska módelið að taka við
af hinu norræna (eða norður-
evrópska)? Ríkir sátt í samfélag-
inu um þá fullyrðingu að menning
skuli styrkt af almannafé?
Að loknum erindum frummæl-
enda verða almennar umræður og
fyrirspurnir. Þinginu lýkur kl. 17.
Ulrich Khuon, leikhússtjóri
Thalia-Theater í Hamborg, hefur
getið sér gott orð fyrir að ýta
undir nýsköpun á sviði leikritunar
og þykir hafa einstakt lag á að
laða til samstarfs unga leikstjóra
með afgerandi leikstjórnarstíl.
Það virðist hafa borið góðan ár-
angur, því í fyrra var Thalia-
Theater útnefnt „leikhús ársins“ í
árlegri kosningu leikhústímarits-
ins Theater Heute.
Þórunn Sigurðardóttir var m.a.
stjórnandi Reykjavíkur Menning-
arborgar árið 2000 og er nú list-
rænn stjórnandi Listahátíðar í
Reykjavík. Magnús Árni Magn-
ússon er aðstoðarrektor Við-
skiptaháskólans á Bifröst frá
haustinu 2001 og deildarforseti
viðskiptadeildar frá 2003. Magnús
var við nám í Leiklistarskóla Ís-
lands 1989–1991 og sat á alþingi
sem 15. þingmaður Reykvíkinga
1998–1999.
Framtíðin í leikhúsrekstri
Magnús Árni
Magnússon
Þórunn
Sigurðardóttir
Ulrich
Khuon
LISTASAFN Íslands stendur á
þessu ári fyrir fimm Laugardags-
stefnum, en markmið þeirra er að
opna umræður um stöðu myndlistar í
landinu og búa til vettvang þar sem
frjó samræða um myndlist á sér stað.
Önnur Laugardagsstefnan fer fram á
morgun milli kl. 11–13 í sal 1 í lista-
safninu og þar verður sjónum beint að
myndlistinni og markaðnum. Velt
verður upp spurningum um stöðu
myndlistar í verðmætasköpun fyrir
samfélagið og hvernig markaðurinn
horfir við myndlistarmönnum. Frum-
mælendur stefnunnar eru Edda Jóns-
dóttir, listamaður og eigandi Gallerí
i8, Kristinn E. Hrafnsson myndlist-
armaður og Vilhjálmur Bjarnason,
aðjúnkt við viðskipta- og hagfræðideild Háskóla
Íslands. Stjórnandi pallsborðsumræðna er dr.
Ólafur Kvaran, safnstjóri Listasafns Íslands, en
gert er ráð fyrir umræðum að framsöguerindum
loknum.
Aðspurður segist Vilhjálmur Bjarnason vera
áhugamaður um myndlistarmarkað-
inn og hafa fylgst með honum síðan
seint á sjöunda áratug síðustu aldar.
„Á þessum tíma hefur markaðurinn
farið í gegnum ýmsar hremmingar,
ekki síst fölsunarmálin sem hafði
töluverð áhrif á verðlagninu mynd-
verka og áhuga kaupenda. Margir
tala reyndar um kaup á myndverk-
um sem fjárfestingu, en ég dreg það
nú í efa vegna þess að samkvæmt
hefðbundnum mælikvarða fjárfest-
inga þá er hægt að áætla fjár-
strauma eigna í framtíðinni, en það
er ekki hægt með listaverk. Vissu-
lega er hægt að selja verk aftur og
góð listaverk halda verðgildi sínu, en
maður fórnar hins vegar ávallt arð-
inum af þeim. Þegar þú t.d. kaupir skuldabréf þá
gefa þau ákveðnar framtíðargreiðslur, en listaverk
gefa ekki af sér neinar framtíðargreiðslur nema ef
verkin eru seld. Listaverk eru hins vegar varanleg
neysluvara sem valdið geta mikilli ánægju og um-
fjöllun um ókomin ár.“
Meðal þess sem Vilhjálmur ætlar að ræða á
morgun er hvernig stórfyrirtæki standa að mynd-
listarkaupum. „Mörg stórfyrirtæki láta byggja
vegleg hús á sínum vegum þar sem arkitektúrinn
er oft á tíðum nokkuð góður, en klára síðan ekki
verkið hvað sjónræna útfærslu varðar. Og í stað
þess að mynda sér heildræna stefnu í listaverka-
kaupum sem byggð er á faglegri þekkingu, þá er
sjónmenntin látin sitja á hakanum. Þannig má
velta fyrir sér hvernig listaverkaeign fyrirtækja sé
saman sett. Alltof oft samanstendur hún af litlu
öðru en misgóðum portrettum af gömlum forystu-
mönnum og myndverkum sem hafa verið tekin
upp í skuldir.“
Spurður hvers vegna mikilvægt sé að fyrirtæki
myndi sér heildræna stefnu í listaverkakaupum
segir Vilhjálmur það jafn mikilvægt fyrir fyrirtæki
eins og einstaklinga. „Því það er auðveldlega hægt
að eyðileggja tvö góð málverk með því að stilla
þeim upp saman. Allir sem eiga við myndlist verða
að vita hvað þeir eru að gera og það er ekki hægt
að sulla öllu saman. Þannig eyðileggur þú t.d. góða
mynd eftir Karl Kvaran við hliðina á góðri mynd
eftir Jón Stefánsson,“ segir Vilhjálmur að lokum.
Önnur Laugardagsstefna ársins haldin í Listasafni Íslands
Myndlistin og markaðurinn
Vilhjálmur Bjarnason
Bókaforlagið
Bjartur hefur gef-
ið út Opnun
kryppunnar:
brúðuleikhús eftir
Oddnýju Eir Æv-
arsdóttur. Bókin
kemur út í rit-
röðinni Svarta lín-
an en hún er
helguð verkum sem eru á mörkum
tveggja eða fleiri bókmenntagreina.
Sögumaður verksins er undarleg
gömul kona sem rifjar upp ferðalög
sín frá endimörkum Íslandsbyggðar
til útjaðra erlendra stórborga. Hún
lýsir samskiptum sínum við íslenska
bændur og erlenda geðlækna,
brúðuleikhúsmenn, rithöfunda, spek-
inga og geðsjúklinga. Síðast en ekki
síst greinir hún frá samskiptum sín-
um við Gosa, torkennilegan brúðu-
svein sem lifir með henni á mörkum
draums og vöku og leggur sitt af
mörkum við að fylla beitarhús ís-
lenskra öræfa af evrópskri menn-
ingu.
Oddný Eir Ævarsdóttir er náms-
maður búsett í París og er þar að
leggja lokahönd á doktorsritgerð í
heimspeki og mannfræði.
Prentun: Oddi hf., kápuhönnun
Ásta S. Guðbjartsdóttir, verð kr.
1.480.
Bókaforlagið Bjart-
ur hefur gefið út
verkið 39 þrep á
leið til glötunar
eftir Eirík Guð-
mundsson. Bókin
kemur út í rit-
röðinni Svarta lín-
an en hún er helg-
uð verkum sem
eru á mörkum tveggja eða fleiri bók-
menntagreina.
Vestfirðingur með skaddað hné
ákveður að kveðja fósturjörðina í
blóma vorsins og fljúga til Mexíkó.
Hann er vart farinn að venjast hitanum
og hinu einkennilega suðræna sam-
félagi þegar lögreglan fangelsar hann
fyrir óljósar sakir. Er nema von að les-
andinn spyrji hvers vegna maðurinn
hafi tekið sig svona upp, slitið sig frá
lífsgleðinni í íslenskum fjölmiðlum,
menningarlífinu í Perlunni og kaup-
mennskunni í Smáranum? Hvernig
honum hafi dottið í hug að snúa baki
við forsetahjónunum, ríkisstjórninni,
áramótaskaupinu, geitungnum á svöl-
unum, meira að segja sinni heittelsk-
uðu vinkonu fyrir vestan?
„Eiríkur Guðmundsson hefur á und-
anförnum árum stjórnað þættinum
Víðsjá á Rás 1 og flutt þar snarpar,
andríkar hugleiðingar um íslenskan
veruleika á þessum síðustu og verstu
tímum. 39 þrep á leið til glötunar
geymir helstu niðurstöður þessara
hugleiðinga, niðurstöður sem eru í
senn óhuggulegar og fyndnar, ágengar
og út í hött,“ segir í kynningu.
Prentun: Oddi hf., kápuhönnun Ásta
S. Guðbjartsdóttir, verð kr. 1.480.
Svarta línan

















   
  
 
!"
 #

 $ %& '"  
   (
)" )" *"
+

 %&  ,-
)" . 
 ./   0

 ./   
.
 1"&"

 ./   2
!"
#    3

.4. ./   5 ,6"-

*  74&8
* %&" /9 "
:"

 %
 ;
.* &
1 <

 PÍANÓKONSERT nr. 2 eftir
Rachmaninov var á dögunum kosinn
uppáhaldstónverk hlustenda bresku
útvarpsstöðvarinnar Classic FM
fjórða árið í röð að því er greint var
frá á netmiðli BBC í vikunni.
Verkið sigraði Klarinettukonsert
Mozarts með aðeins níu stiga mun,
en Mozart er það tónskáld sem á
flest verk á listanum þó þeim hafi
fækkað úr 23 í 20 frá árinu áður.
Næstur á eftir Mozart kemur
Beethoven með 19 verk, og þar á eft-
ir fylgja þeir Tsjajkovskíj með 14
verk og J.S. Bach með 12 verk.
Hástökkvari listans var hins veg-
ar Sir Peter Maxwell Davies með
verk sitt Farewell to Stromness, en
verkið hækkaði sig um 214 sæti og
komst í 76. sæti listans. „Ég er ekki
haldinn þeirri sjálfsblekkingu að
þetta sé betra verk en píanókonsert
Griegs, en ég er engu að síður mjög
snortinn,“ sagði Davies.
Eina kvikmyndatónverkið sem
komst á lista er tónsmíð Howard
Shore fyrir Hringadróttinssögu.
Rachman-
inov í mestu
uppáhaldi