Pressan - 25.10.1990, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR PRESSAN 25. OKTÓBER
SKIPTI
IIM
NAFN OG
SKILDI
SKULDIRNAR
EFTIR
I kjölfar mikilla erfiðleika og yfirvofandi nauðungar-
sölu seldu eigendur Steypuverksmiðjunnar Óss hf. fyrir-
tœkið. Pað fór þó ekki langt því kaupandinn var fyrir-
tœki sömu eigenda; Ós hf. húseiningar. Stór hluti lánar-
drottna Óss situr nú uppi með kröfur á gamla fyrirtœkið,
sem á nánast engar eignir og er ekki með neina starf-
semi. Óvíst er hversu miklu þeir munu tapa á þessum
nafnbreytingum en fullvíst talið að það skipti hundruð-
um milljóna króna.
Sagan af nafnbreytingunni hjá Steypuverksmiðjunni
Ósi ersjálfsagt langstœrsta dœmið um það þegar eigend-
ur fyrirtœkja skipta um nafn á rekstrinum og skilja lán-
ardrottnana eftir með svo til ónýtar kröfur í höndunum.
Fyrirtœkið er engin tískubúð eða myndbandasjoppa
heldur eitt af stœrstu iðnfyrirtœkjum landsins með um
600 til 700 milljóna króna veltu og skuldir sem eru hátt
í einn milljarð.
„Þetta er svo opið hér á landi. Það
er ekki fyrr en fyrra fyrirtækið verð-
ur gjaldþrota að það er kannað
hvort þessi eignatilfærsla hafi verið
eðlileg," sagði Gylfi.
Ós hf. húseiningar verður að stað-
greiða allt sement í dag.
LÍTIÐ HÆGT AÐ GERA
Tollstjórinn í Reykjavík vildi ekki
tjá sig sérstaklega um málefni
Steypuverksmiðjunnar Óss.
„Við getum nú lítið gert í því,“
sagði Björn Hermannsson, Tollstjór-
inn í Reykjavík, um nafn- og kenni-
tölubreytingar almennt.
„Mönnum er frjálst að stofna og
kaupa fyrirtæki. Hvert félag fyrir sig
er persóna samkvæmt lögum og
það verður ekkert blandað á milli
þess gamla og þess nýja ef það er
stofnað til þeirra á lögformlegan
hátt.“
PRESSUNNAR eru pappírar útgefn-
ir af Ósi ekki taldir gjaldgengir hjá
þessum fyrirtækjum.
Einn af starfsmönnum verðbréfa-
fyrirtækjanna orðaði það svo sterkt
að hann myndi ekki þora að koma
nær Ósi en í mílufjarlægð.
Fyrir nokkrum árum var Ósi
sparkað út úr viðskiptum við Iðnað-
arbankann, eins og Ólafur Björns-
son orðaði það á sínum tíma. Eftir
það komst fyrirtækið hins vegar í
viðskipti við Landsbankann í
Mjódd.
Heimildamenn PRESSUNNAR
innan bankakerfisins segja það í
sjálfu sér hneyksli að Landsbankinn
skuli hafa fyrirtækið í viðskiptum
og þá ekki síst vegna nafnbreyting-
anna fyrir síðustu áramót.
„Það er ekkert einsdæmi að
menn kaupi eignir frá öðru fyrir-
Hátt i 50 millióna
króna söluskattsskuld
varð efftir i gamla ffyrir
tækinu, á þriðja tug
milljóna skuld við
Sementsverksmiðjuna
auk ff jölda annarra
skulda
Eftir eigendaskiptin situr lang-
stærstur hluti skuldunauta fyrirtæk-
isins uppi með svo til ónýtar kröfur.
Ein fárra núverandi eigna Bygging-
arfélagsins Óss, það er gamla fyrir-
tækisins, er afmarkað rými í kjallara
hússins í Fákafeni 11. Þessi eign fer
á þriðja og síðasta uppboð klukkan
fimm í dag.
Þeir lánardrottnar sem eiga veð í
eignum sem fylgdu með rekstrinum
í kaupunum standa heldur ekki vel.
Bæði verksmiðjan sjálf í Suður-
hrauni og vélar og tæki fyrirtækis-
ins eru veðsett upp í topp. Uppboð á
verksmiðjunni hefur verið yfirvof-
andi nú í rúmt ár.
MIKILL UPPGANGUR Á
SKÖMMUM TÍMA
Steypuverksmiðjan Ós er ekki
gamalt fyrirtæki. Fyrir um sex árum
lagði það í byggingu röra- og hellu-
steypu og fékk til þess lán frá iðnþró-
unar- og iðnlánasjóði. Síðan var
byggð önnur verksmiðja við þessa
og framleiðir sú holplötur, sem not-
aðar eru í gólfplötur í skemmur og
iðnaðarhúsnæði.
Fljótlega kom í ljós að verk-
smiðjan var alltof stór fyrir íslensk-
an markað og segja heimildamenn
PRESSUNNAR að hún hafi afkastað
allt að fjórum sinnum meira en
markaðurinn þurfti. Sökum þess
var ákveðið að nota verksmiðjuna
til venjulegrar steypuframleiðslu
einnig.
Auk þessa stundaði Ós byggingu
og sölu á íbúðar- og iðnaðarhús-
næði. Fyrirtækið stóð til dæmis að
því að breyta Hamarshúsinu við
Tryggvagötu í íbúðarhús og missti í
kjölfar þess byggingarleyfi í Reykja-
vík.
Meðan á þessu fór fram varð um-
talsverður samdráttur í steypusölu
og byggingarframkvæmdum yfir-
leitt.
SÖMU EIGENDUR AÐ BÁÐUM
FYRIRTÆKJUNUM
Um mitt ár í fyrra var staða fyrir-
tækisins orðin það slæm að verk-
smiðjuhúsnæðið í Suðurhrauni 2
var sett á nauðungaruppboð. Á því
hvíldu um 300 milljónir króna og
var iðnlánasjóður stærsti lánardrott-
inninn. Til stóð að eignin færi á aðra
og síðari nauðungarsölu í septemb-
er í fyrra en henni var frestað að ósk
iðnlánasjóðs. Þessi frestur varir enn.
í nóvember gerðist það síðan að
Ós hf. húseiningar keypti rekstur
Steypuverksmiðjunnar Óss og verk-
smiðjuhúsnæðið í Suðurhrauni af
Byggingarfélaginu Ósi. Að báðum
þessum fyrirtækjum standa sömu
eigendur; Ólafur Björnsson og
kona hans, Jónína Helga Jóns-
dóttir. Auk þess er sonur þeirra
hjóna, Jón Þór Ólafsson, skráður
fyrir hlut svo og framkvæmdastjóri
Óss, Einar Þór Vilhjálmsson, og
kona hans, Þórey Ólafsdóttir. Ós
hf. húseiningar var áður skráð eig-
andi eignarinnar í Suðurhrauni 2a.
Hér var ekki um venjuleg eig-
endaskipti að ræða heldur miklu
frekar nafnbreytingu, þar sem sömu
eigendur stóðu að báðum fyrirtækj-
unum. En þrátt fyrir það standa þeir
lánardrottnar Steypuverksmiðjunn-
ar Óss, sem ekki höfðu fasteignaveð
fyrir lánum sínum, uppi með nánast
ónýtar kröfur.
50 MILLJÓNIR HJÁ TOLLINUM
OG 30 HJÁ
SEMENTSVERKSMIÐJUNNI
Þar sem gamla fyrirtækið er ekki
farið í gjaldþrot er ekki ljóst hvað
þessir aðilar munu tapa miklum
fjármunum.
Það gefur hins vegar hugmynd
um umfang málsins að Tollstjórinn í
Reykjavík er með kröfu á gamla fyr-
irtækið upp á um 50 milljónir og
Sementsverksmiðjan á Ákranesi
með hátt í 30 milljóna kröfu. Auk
þessara aðila eru síðan fjölmargir
aðrir með svimandi kröfur á þetta
fyrirtæki, sem á nánast ekkert og
stundar ekki starfsemi.
„Það eru fleiri en við sem höfum
lent í þessu og sumir með stærri
kröfur," sagði Gylfi Þórðarson,
framkvæmdastjóri sementsverk-
smiðjunnar.
Hann sagði að sementsverksmiðj-
an væri nú að vinna að því að fá
skuld steypuverksrniðjunnar viður-
kennda með dómi. Áður en það ger-
ist getur sementsverksmiðjan ekki
krafist gjaldþrotaskipta. Það væri
ekki fyrr en í gjaldþrotaskiptunum
að rannsókn færi fram á því hvort
eðlilega hefði verið staðið að eigna-
skiptum.
Björn sagði að fyrir um tveimur
árum hefði verið nokkuð algengt að
fyrirtæki skiptu um nafn en væru
áfram í eigu sömu eigenda. Það
hefði hins vegar minnkað að undan-
förnu.
SKULDABRÉFAÚTGÁFA OG
ÚTTEKTIR Á STEYPU
Eins og áður sagði mun ekki
koma í ljós hversu miklu lánar-
drottnar gamla fyrirtækisins tapa
fyrr en það fer í gjaldþrot. Þar sem
nýja fyrirtækið tók yfir allar veð-
skuldir þess eru það einkum þeir
lánardrottnar sem ekki höfðu veð-
tryggingar fyrir lánum sínum sem
sitja í súpunni. í dag er nánast
ómögulegt að segja til um hversu
margir þeir eru eða hversu miklum
fjármunum þeir munu tapa.
í fyrsta lagi er hér um að ræða
venjulegar viðskiptaskuldir; það er
greiðslu fyrir ýmsar vörur og þjón-
ustu sem Steypuverksmiðjan Ós
hefur fengið gjaldfrest á. Þær skuld-
ir fyrirtækisins eru dreifðar víða.
í öðru lagi hefur Ós verið í mjög
takmörkuðum bankaviðskiptum
mörg undanfarin ár. Til að halda sér
gangandi hefur fyrirtækið greitt fyr-
ir vöru og þjónustu með skuldabréf-
um og úttekt í steypu. Þessi skulda-
bréfaútgáfa hefur verið mjög mikil,
enda stóð fyrirtækið í umfangsmikl-
um húsbyggingum, bæði íbúðar- og
iðnaðarhúsnæðis.
EKKI GJALDGENGIR
PAPPÍRAR HJÁ
VERÐBRÉFAFYRIRTÆKJUM
Samkvæmt heimildum PRESS-
UNNAR hafa þessi skuldabréf farið
víða. Þau hafa þó ekki farið inn í
verðbréfafyrirtækin fjögur, Kaup-
þing, Verðbréfamarkað íslands-
banka, Fjárfestingarfélag íslands og
Landsbréf. Samkvæmt heimildum
tæki og það sé allt saman löglegt, þó
ég ætli ekki að leggja neinn dóm á
svona gerðir almennt. En eftir því
sem ég veit best keyptu þeir þetta
fyrirtæki á fullu verði," sagði
Bjarni Magnússon, útibússtjóri
Landsbankans í Mjódd.
LÍTIÐ FENGIST FYRIR EIGNINA
Á ALMENNUM MARKAÐI
Eins og áður sagði hefur annarri
og síðustu nauðungarsölu á hús-
eigninni í Suðurhrauni 2 verið frest-
að allt frá því um haustið 1989. Sú
frestun er einkum til komin vegna
óska iðnlánasjóðs, sem er lang-
stærsti kröfuhafinn.
„Þetta er fyrirtæki sem hefur átt í
erfiðleikum og er að reyna að klóra
sig út úr þeim. Við erum mjög vin-
samlegir viðskiptamönnum okkar
og viljum að þeir fái að klára sig,“
sagði Bragi Hannesson, forstöðu-
maður iðnlánasjóðs, um ástæður
frestunarinnar.
Iðnlánasjóður á í miklum erfið-
leikum vegna Óss. Fyrirtækið er
einn af stærstu skuldunautum sjóðs-
ins. Lán hans eru tryggð með veð-
um í verksmiðjunni í Suðurhrauni
en hæpið er að hátt verð fáist fyrir
hana ef sjóðurinn leysir hana til sín
á uppboði. Ef núverandi rekstur
steypuverksmiðjunnar fer í þrot fær
iðnlánasjóður því stóran skell.
Aðrir stórir lánardrottnar munu
einnig verða fyrir áfalli þar sem fast-
eignirnar í Suðurhrauni eru veðsett-
ar fyrir um 400 milljónir króna.
NÝJA FYRIRTÆKIÐ VEÐSETT
UPP í TOPP
En iðnlánasjóður kemur þó betur
út úr nafnbreytingunum frá því um
síðustu áramót en þeir lánardrottn-
ar sem ekki hafa veðtryggingar fyr-
ir skuldum sínum. Eins og áður
sagði er skuld gamla fyrirtækisins
við Tollstjórann í Reykjavík ein upp
á um 50 milljónir og sementsverk-
smiðjan á hátt í 30 milljónir hjá
þessu fyrirtæki, sem hefur ekki
stundað neinn rekstur frá því í nóv-
ember í fyrra.
Þetta eru einungis tveir af lánar-
drottnunum. Það er því ekki neitt
vafamál að lausaskuldir gamla fyrir-
tækisins skipta hundruðum millj-
óna. Engar tryggingar eru fyrir
greiðslum á þessum skuldum aðrar
en fáeinar fasteignir, sem nú eru á
nauðungaruppboði.
Fyrirtækið sem tók við rekstrin-
um tók þó við hreinu borði að öðru
leyti en því að það tók yfir veðskuld-
ir þess gamla. Það þarf hins vegar
ekki að greiða neitt af lausaskuldun-
um.
Eftir sem áður er útlitið ekki bjart
hjá nýja fyrirtækinu, þar sem eignir
þess eru veðsettar nánast upp í topp.
Heimildir PRESSUNNAR úr við-
skiptalífinu segja að hverfandi Jíkur
séu á að fyrirtækið geti staðið undir
þessum skuldum í framtíðinni.
Gunnar Smári Egilsson