Tíminn Sunnudagsblað - 28.08.1966, Blaðsíða 8

Páll
Imsland:
Hul
Djúpt, —
djúpt, þar sem hákarlinn lónar
innan um smáfiskatorfurnar
og sleikir út um,
en skynjar ekki seltuna,
djúpt,
þar sem gamlir skipsskrokkar
vaxnír óklipptu þaraskeggi
liggja í óáreittu leyfisleysi,
djúpt,
þar sem kolkrabbinn ritar
með bleki sínu óskiljanleg teikn.
sem innan stundar eru horfin
í botnleðjuna,
djúpt,
þar sem meinsemd skeljarinnar
er perlan,
sem prýSa mun barm auðkonunnar,
djúpt,
þar sem humrabörnin leika
á brotnu kistuloki
að gull- og silfurpeningum,
sem áður ollu styrjöldum,
djúpt,
þar sem straumarnir bæra
krónur þangskóganna, —
er þögnin,
sem svæft getur sorgina.
— Komum þ& fyrst að norskunni.
Hver befur orðið þróunarsaga máls
i Norðgi síðustu aldirnar?
— Öánska var orðin alls ráðandi
þar seói ritmál upp úr siðaskiptuip,
og á átjándu ðld hófst margvísl^g
menningárstarfsemi í Noregi — bóka-
útgáfa og skólahald, sem eingöngu
fór fram á dönsku. Á nítjándu old
kemur svo Ivar Aasen fram meo
landsmálið, nýnorskuna, sem einkufti
var byggt á ýmsum mállýzkum veSt-
anfjalls, og ríkismálið fylgir í kjölfaf-
ið. Ríkismálið var upphaflega danska
með norskum framburði og líktist
máli þvi, sem talað var austanfjalls.
Þessi tvö mál hafa verið jafnrétthá
að lÖgum síðan fyrir aldamót, en
helditlr hefur hallað á nýnorskuna í
því efni, ýmsir embættismenn rita til
að mýhda og tala einungis ríkismál.
Um útbreiðslu er það að segja, að
nýnorska er notuð mikið víðast upp
til sveita, en ríkismálið fremur í bæj-
um og þéttbýli. Markvisst er stefrtt
að samræmingu ríkismáis og nf-
norsku, og geysimiklar breyting|r
hafa orðið á ríkismálinu. og. heíflr
það fjarlægzt dönsku að mlklum muh.
Orðin „bok“ og „sprák“ erfl til dæm||
krifuð jneð k-i nú, en ekki g-i að
dönsþum sið.
asta lagasetning í sameii
átt mun hafa vérjð gerð ár,
j>g fyrr eða síðar verður
tó tungumál J ifejrégi.
útryjþá sénjceijiltlm málsi
og áMár§ staðmj, Jjju ann
eld® mjjU MflJlnda
já, íí'öí’%e!l| y|rða
ef ofuft ví'
gr að segja- um mál-
byggist & samræm-
ingu á mállýzkum. Þeir, sem rita eða
tala hana, tala með ýmsu móti á
heimamáli sínu, og enn er mikill
munur á málfari fólks eftir byggðar-
lögum. Þegar ég var ytra, bjó ég
snertuspöl fyrir utan Björgvin, Álreks
staðafjall eitt á milli. En það var
mikill muijur á máli á þessum tveim
stöðum. Staður, sem Björgvinjarbúar
kölluðu Arna, hét Ádna (frb. odna)
í munni héraðsbúa. Og aðrar samstæð
ur af svipuðu tagi eru Piker og gutt-
er = Gjentor og gutar, Til de reis-
ende = Til ferðafolket, Forsiktig =
Varsam.
— Hafa Norðmenn yfirleitt mik-
inn áhuga á íslandi og íslenzkum
málefnum?
— Já, það held ég sé óhætt að
segja. Én mér finnst, að við höfum
ekki rækt skyldleikann sem vera
ber, til að mynda hefur víst strand-
að á okkur með skipaferðir. Fyrir
skömmu var tekin upp kennsla í ís-
lenzku í ýmsum norskum menntaskó’l-
um, og áður var forníslenzka kennd
sums staðar. Bilið milli íslenzku og
ýmissa norskra mállýzkna er heldur
ekki ýkja breitt. Dæmi eru til þess,
að íslendingar, sem dvaíizt hafa í
Osló og verið fulltalandi á ríkismál,
hafi komið til Voss í Vestur-Noregi
og verið þar í vafa, hvort þeir ættý
heldur ao tala íslenzku eða austuf-
norsfeu við héraðsbúa. Vossbúar tff%
um það, að hann sé „kvass og kaldur/1
<Jg vaðhornum er lýst á einni njýl-
lýzku „hodnklabbane som Öykjahe
har iynabeins pá - le|giom,“ <$£
„bornbötarnir, sero hestafftir (eykirn
it) hafg Íimanfótar á legg|tjnum.“
jufh þá aft rúsffi&|Í;unni. gr
t Méndingi áo hema m,
ikgfiéfig erfitt. Skyldh
óg faSSiioSku ér reyhdar 6.
mikill. Að vísu eru ýmsar indóevr-
ópskar rætur í báðum málunum og
sum töluorðin og fleiri orðmyndi?
eru samstofna, en það hjálpar ekkl
mikið. Þá er hljóðkerfið annað, og
hljóðasambönd breytast öðruvísi eil
í germönskum málum. Beygingar eru
nokkuð með öðrum hætti, til að
mynda er forskeytum skeytt framan
við sagnmyndir til þess að fá fram
nýja merkingu. Én framburður er
ekki erfiður, þótt vitaskuld þurfi
helzt að koma til hljóðfræði-
þekking til þess að ná fullkomnu
valdi á honum. Og letrið er hégóma-
mál, þótt ég viti, að það fælir marga
frá því að læra rússnesku. Það er
raunar minni greinarmunur á ein-
stökum stöfum í rússneska letrinu
en í því latneska, og það kann að
þreyta meira. En þetta er aukaatriði.
Málfræðin er ekki mjög flókin, og
það hlýtur að teljast vinnandi vegut
fyrir íslending að ná tökum á rúss-
nesku. Til þess hafa mjög fáir fs-
lendingar numið rússnesku, en nú fet
ýmsum að verða þörf að kunna mál-
ið.
— Geturðu borið það saman,
hvernig það liggur fyrir íelendingi
að læra rússnesku og til að mynda
rómönsk mál?
— Þegar íslenzkur menntaskóla-
nemi byrjar á latínu og frönsku, hefup
hann til að bera töluverða þekkingu
á ensku, sem er honum ómetanleg
hjálp. En sé um að ræða íslendini,
sem til dæmis kann aðeins eitthvagi
í Norðurlandamálum, mætti ætla,
rússneskan væri ekki ýkja miklu erfío
ari.
— Er mikill áhugi á esperanto hét
á laniíft
— Hér hefur starfað esperantista-
kiúfbbut, Auroro, J röskléKi tuttugn
Frambald á 742. síSu.
728
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ