Tíminn Sunnudagsblað - 02.05.1971, Blaðsíða 15

Blágreni á Mörkinni í HallormsstaSarskógi. Þessi tré voru gróðursett áriS
1905, en myndin tekin 1968. í Fljótsdal hefur veriS stigiS fyrsta sporiö í
þá átt aS gera skógrækt aS búgrein. Vöxtur fjölmargra barrviSartegunda
hefur reynzt árvissari á þessum slóSum en túngrasa, sem hvaS eftir annaS
hafa orSiS kali aS bráS.
— Þar þarf ekki að tala um trú
eða vantrú. Þetta er sannleikur.
Landið hefur allt verið viði vaxið,
nema þar sem voru nýrunnin
hraun eða ótræðismýrar.
— Hvernig getum við, nútíma-
menn, verið vissir um, að svo hafi
verið?
— Gerðu þér það ómak að líta
í íslenzkt fornbréfasafn eða Jarða-
bók Árna og Páls. í Fornbréfa-
safninu eru ófáar heimildir um
skóga, þar sem nú er skóglaust
land, jafnvel blásið. Og hið sama
verður uppi á teningnum, þegar
maður flettir Jarðabókinni. Það er
til dæmis gaman að sjá, hverjar
upplýsingar hún gefur um
Fnjóskadalinn. Þá — árið 1712 —
eru í dalnum 45 býli, og skógur á
39. Aðeins sex bæir eru skóglaus-
ir. En um seinustu aldamót skrif-
aði Sigurður Sigurðsson búnaðar-
málastjóri lýsingu á skógunum í
Fnjóskadal, og kemur þar fram,
að aðeins er eftir skógur á sex
bæjum. Dæmið hafði sem sagt snú-
izt algerlega við frá því, er Árni
Magnússon og Páll Vídalín voru
þar á ferð tæpum tveim öldum
fyrr. Um jörðina Skóga í Fnjóska-
dal segja þeir félagar: Engið er
smáfengið innan um skóginn. Og
Hróarsstaðir fá þessa umsögn:
Engið er mjög smáfengið uppi á
heiðinni, innan um skógarrunna.
Nú eru þessar jarðir alveg skóg-
lausar og mikill hluti landsins ör-
foka. Svipuð orð eru höfð um átta
aðra bæi í dalnum. Alls staðar eru
bændurnir að kvarta undan engja-
leysi, og telja þær aðallega vera í
„smálágum innan um skóginn“.
Af þessu verður það meðal annars
ráðið, að Fnjóskadalur hefur allur
verið undir skógi fyrir tæpum
tveim öldum. Og hann er ekkert
einsdæmi. Frjórannsóknir sein-
ustu ára sanna svo ekki verður
véfengt, að þannig hefur þetta ver
ið nær því um allt land, og um-
mæli Ara fróða engar ýkjur. Meira
að segja hérna í kringum Reykja-
vík sjást enn leifar kjarrs. Uppi
í Heiðmörk hafði það staðizt tím-
ans tönn, allt þangað til núlifandi
menn tóku að hlynna að því.
Og fyrst þetta var svona á ótal
stöðum á landinu, jafnvel fyrir
tæpum tveim öldum, hvernig
halda menn, að það hafi þá verið
ennþá fyrr? Nei. Sannleikurinn er
sá — hvað sem öll okkar viðtekna
söguskoðun segir — að fyrri kyn-
slóðir íslendinga fóru ekkert ákaf-
lega illa með landið, hver og ein.
En það seig alltaf á ógæfuhliðina,
jafnt og þétt. Og það sígur það
enn. Það hefur engin ein kynslóð
farið eins illa með land sitt og sú,
sem nú lifir. Þetta máttu undir-
strika eða setja með feitu letri.
— Einhver kynni nú að vilja fá
nánari rökstuðning fyrir svo ákveð
inni fullyrðingu.
— Rök fyrir þessu eru mörg,
og sum þeirra liggja nokkurn veg-
inn í augum uppi. Við höfum til
dæmis aukið áhöfn landsins að
miklum mun, miklu meira en
nokkurn tíma hefur áður þekkzt.
En við höfum ekki ræktað landið
nærri því eins mikið og þurft
hefði að vera, ef samræmi hefði
átt að vera í gerðum okkar. Tún-
in hafa vissulega stækkað og hey-
skapur aukizt stórlega, satt er það.
En hvernig er allur þessi mikli afli
fenginn? Að langstærstum hluta
er hann fenginn með tilbúnum
áburði. Hvað halda menn að það
gangi lengi að pína upp gróður,
hvernig sem viðrar og hvað sem
hver segir, með utanaðkomandi
efnum, jafnvel gen'iefnuru? Líf
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
375