Íslendingaþættir Tímans - 28.10.1970, Blaðsíða 9

lét hann sig því litlu skipta og
stó'ö þar hreinn og beinn serii
©ndranær.
Jóhannes Kristjánsson var alda-
mótamaður, eins og það hefur verið
nefnt. Hann var tilbúinn, þegar
þjóðin hlaut frelsi, að taka til
starfa í þágu sveitar sinnar og
samborgara. Hann var framfara-
maður, ekki haldinn gamalli og
aldagróinni íhaldssemi, en raun-
sser, vildi fara með gát og fyrir-
hyggju og hafði litlar mætur á
prjáli og tildri, sem þykir fylgja
nútímanum. Hann studdi hvert
það mál, sem hann taldi til hags-
bóta, og get ég ekki stillt mig um
að nefna sem dæmi þess baráttu
hans fyrir veginum fram Tungu-
sveit austan Svartár. Sveitin fram-
an til hafði löngum verið akvegar-
iaus, aðeins malargötur á eyrum
með ánni. Þegar vetraði var þar
engin öbufær leið, og man ég þá
tíð. að við frammi í sveitinni urð-
um að flytja á klökkum út í Starra
staði þá mjólk, sem seld var, og
svo nauðsynjar þaðan. Mjög kostn-
aðarsamt var að leggja veg fram
Tungusveit, austan megin ár. Jó-
hannes, sem þá var sýslunefndar-
maður, kom því fram í nefnd-
inni, að sýsian ábyrgðist lán til
framkvæmdanna, og með þeirri
forgöngu sinni kom hann málinu
að vissu leyti í höfn, til mikilla
heilla fyrir sveitina. Síðar tók svo
Vegagerð ríkisins verkið upp á
arma sína og leiddi það til lykta.
Jóhannes varð hreppstjóri árið
1939, eins og fyrr segir. Aldrei sá
ég hann í tignarklæðum vald-
•mannsins, hann naut nægrar virð-
ingar án þess. Embættinu fylgdu
ýmiss konar innheimtur, og á erf-
iðum tímum eru þær ekki ávallt
létt verk, en aldrei cók Jóhannes
iögtak í sinni hreppstjóratið, hann
mun hafa greitt i bili úr eigin
vasa. ef fátækir menn áttu í hlut.
Jóhannes lét af öllum opinber-
um störfum áður en mörgum vin-
Um hans fannst ástæða til, en
hann skildi það vel eins og margt
annað. að kynslóðir koma, kynslóð
ir fara, og það var samkvæmt
'Skapgerð hans að hætta trúnaðar-
störfum áður en honum förlaðist
°g geta skilað þeim af sér í góðu
horfi.
Víðar en í trúnaðarstöðum
reyndist Jóhannes Kristjánsson
sveiturtgum sínum hollur maður.
Hatin hafði erft mikið fé eftir
fósturforeldra sína, og geri ég ráð
fyrir, að hann hafi um tíma verið
einn af efnuðustu mönnum hér-
aðsins. Þegar kreppan mikla skall
yfir um 1930, varð hagur margra
bágur og ekki síður hér í hreppi
en annars staðar. Þá ar mikið
leitað til Jóhannesar uti ábyrgðir.
Margir höfðu sótt um kreppulán
og voru ekki hlutgengiv ábyrgðar-
menn i bráð. En þá munaði um
Jóhannes Kristjánsson. Og það er
mér kunnugt um, að forráðamenn
Sparisjóðs Sauðárkróks viku því
að honum góðlátlega, að eignir
hans væru ekki ótakmarkaðar,
það væri því ekki takmarkalaust,
sem hann mætti ábyrgjast. Sýnir
þetta nokkuð, hvílíkur stuðnings-
maður Jóhannes var þá sveitung-
um sínum. Og á fleiri vegu var
hann sá maður, sem greiddi fyr-
ir öðrum, t.d. var varla gerður hér
í hreppnum áratugum saman sá
kaupsamningur, sem nokkru þótti
varða, að Jóhannes skrifaði hann
ekkj- eigin hendi, en hann hafði
listarithönd, og verður mér þar
hugsað til þess, sem sagt er um
kunnan frænda hans löngu lið-
inn: „rithönd hans er sérstaklega
hreinleg og vandvirknisleg".
Svo sem fyrr getur kvæntist Jó-
hannes Ingigerði Magnúsdóttur ár
ið 1914, ágætri konu að greind og
mannkostum. Þau hjón reistu
skála um þjóðbraut þvera. Var
löngum gestanauð á heimili þeirra
og kom þar fleira en eitt til:
margir áttu erindi við húsbónd-
ann og þurftu á ýmiss konar 'syr-
irgreiðslu hans að halda, og svo
var hitt, að áður en samgongur
komust í það horf sem nú er og
menn voru lengur að bera sig yf-
ir, var frekast staldrað við þar,
sem góðar viðtökur og rausnar-
legar veitingar brugðust aldrei.
Fyrir kom, að þau hjón tækju á
heimili sitt sjúklinga, sem áttu
fárra kosta völ og veittu hjúkrun
og aðra aðhlynningu þar til vfir
lauk. Þá var ekki jafn greiður
aðgangur að sjúkrahúsum og nú
er. Gagnvart þeim, sem bágt áttu,
var hjartahlýja og hjálpfýsi þeirra
hjóna slík, að langt er til að iafna.
Jóhannes var löngum meðal
stærstu bænda í hreppnum, góð-
ur skepnuhirðir. sérstaklega var
hann þó hestamaður, átti jafnan
góða reiðhesta og hafði yndi af
að koma á hestbak, jafnvel eftir
að heilsa og þrek var á förum.
Hann var ágætur tamningamaður,
og hef ég varla stigið á bak bet-
ur tömdum hesti en Þyt Jóhann-
esar, er hann hafði tamið sjálfur.
Hann var og verkmaður góðut og
lagtækur við smíðar, einkum á
járn, en stundaði þær ekki að
ráði nema þá snemma ævinnar.
Og hefði Jóhannes verið fyrr uppi,
gæti ég hugsað að alþýða hefði
nefnt hann lækni, því oft var til
hans leitað, ef slys eða óhöpp bar
að höndum í nágrenninu. Auðvit-
að gat hann ekki alltaf hjálpað,
en hann var nærfærinn og fólki
þótti ætíð styrkur að rökréttri og
rólegri íhugun hans.
Jóhannes Kristjánsson var rösk-
ur meðalmaður á hæð og svaraði
sér vel, hraustmenni til burða,
knár og harðtækur, ef því var að
skipta, en hægur i viðmóti og
gat virzt fálátur í augum ókunn-
ugra, enda dulur maður að eðlis-
fari. Hann var gráeygur, tillitið
rólegt og íhugult, en harðnaði, ef
honum þykknaði í skapi. Hann
sómdi sér vel á hvaða mannþingi
sem var, en bezt fannst mér hann
njóta sín í frekar fámennum hópi.
Hann hafði ánægju aí söng og
hljóðfæraleik og hefði, býst ég
við, orðið söngmaður nokkur, ef
hann hefði þjálfað það. Honum
þótti skemmtun að þvi að lyfta
glasi með kunningjum og taka
upp pela á ferðalögum.
Lengi hafði Jóhannes átt við erf
iðan sjúkdóm að stríða og var far-
inn að heilsu, þegar hann lézt.
Það er í raun og veru ekki harms-
ÍSl. ENDINGAÞÆTTIR
9